Πανελλήνιες 2011: Νεοελληνική Γλώσσα Ημερησίων ΕΠΑΛ (Α΄ Ομάδα) θέματα - απαντήσεις

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ HMEΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ

(ΟΜΑ∆Α A΄) 

ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙ∆ΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ∆Α Β΄)

ΠΕΜΠΤΗ 19 ΜΑΪΟΥ 2011

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ: Περιβάλλον και ρύπανση

Στη διάρκεια της παρουσίας του στη Γη, ο άνθρωπος θεώρησε το φυσικό περιβάλλον ως εχθρό που έπρεπε να υποτάξει, ως υπηρέτη που μπορούσε να χρησιμοποιήσει και ως τροφοδότη από τον οποίο εξαρτιόταν η επιβίωσή του. Έτσι, διαδοχικές γενιές ανθρώπων ασχολήθηκαν με την τιθάσευση¹ ορισμένων στοιχείων της φύσης, την προστασία από πλημμύρες, την αποξήρανση ελών, την εκχέρσωση δασών κ.ο.κ. [...]. Σε ορισμένους πολιτισμούς, όπως σε εκείνους των δυτικών χωρών, ο άνθρωπος ανέπτυξε μια εγωκεντρική νοοτροπία για το φυσικό περιβάλλον και, αντί να θεωρεί τον εαυτό του μέρος του περιβάλλοντος, πίστεψε ότι αυτός υπερέχει από όλα τα άλλα πλάσματα της Δημιουργίας και ότι η υπόλοιπη φύση έχει δημιουργηθεί για τη δική του χρήση και απόλαυση. [...]

Μέχρι τα τέλη περίπου της δεκαετίας 1960-70, οι διάφορες κοινωνίες, σαγηνευμένες από το όραμα για ευμάρεια² και υλική απόλαυση που παρείχε η οικονομική ανάπτυξη, παρέβλεπαν τη βαθμιαία επιδείνωση του φυσικού περιβάλλοντος. Την αυξανόμενη ρύπανση των υδάτων και την ακαταλληλότητά τους για αναψυχή ή άλλες χρήσεις, τη βαθμιαία απώλεια της διαύγειας του ατμοσφαιρικού αέρα και τα αυξανόμενα αναπνευστικά προβλήματα και άλλες ενοχλήσεις που προκαλούσε η ατμοσφαιρική ρύπανση, καθώς και τις άλλες αρνητικές επιπτώσεις της ρύπανσης, τα θεωρούσαν συνήθως ως επουσιώδη ή ως απαραίτητη θυσία για την επίτευξη ενός πολύ σημαντικότερου στόχου, αυτού της οικονομικής ανάπτυξης. Η τελευταία πιστευόταν ότι θα εξασφάλιζε σε όλους μια ζωή άνεσης και ελεύθερου χρόνου, τη δυνατότητα απασχόλησης με πολιτιστικές δραστηριότητες, τη γενική εκπαίδευση των ενηλίκων, την άριστη ιατρική περίθαλψη κ.ά. Η στροφή προς τον καταναλωτικό τρόπο ζωής, που επικράτησε εδώ και μερικές δεκαετίες, ενθάρρυνε τον άνθρωπο να προσανατολίσει την προσοχή και τη δραστηριότητά του στο πώς να παράγει και να καταναλώνει όσο γίνεται περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες. Παράλληλα, η εκπληκτική επιστημονική πρόοδος, που έλαβε χώρα τις τελευταίες δεκαετίες, καλλιέργησε την πεποίθηση ότι η επιστήμη μπορεί να επιλύσει όλα τα προβλήματα, μεταξύ των οποίων και τα περιβαλλοντικά.

Στο μεταξύ, γινόταν σε μεγάλο βαθμό αλόγιστη χρήση του περιβάλλοντος, που οδήγησε σε δραματική υποβάθμισή του σε πολύ μεγάλες περιοχές της γης. Ο άνθρωπος απορροφημένος από το στόχο της αύξησης της υλικής ευμάρειας και θαμπωμένος από τα επιτεύγματα της επιστήμης, χωρίς να το αντιλαμβάνεται, πριόνιζε το δέντρο πάνω στο οποίο κάθεται και από τους καρπούς του οποίου εξαρτάται η συντήρησή του.

Η αφύπνιση του κόσμου και των κυβερνήσεων ήταν απότομη. Η δυσανασχέτηση για την καταστροφή του περιβάλλοντος φαίνεται ότι βρισκόταν σε λανθάνουσα κατάσταση για αρκετά χρόνια και συσσωρευόταν. Άρχισε να εκδηλώνεται σχεδόν ξαφνικά με εκρηκτικό ρυθμό, καθώς πολλαπλασιάζονταν οι ειδήσεις για διάφορες περιβαλλοντικές καταστροφές και συνειδητοποιήθηκε ότι οι ιδιότητες της φύσης, που οι οικονομολόγοι των περασμένων αιώνων αποκαλούσαν «πρωτογενείς και άφθαρτες», έχασαν σε μεγάλο βαθμό το δεύτερο από τα εν λόγω χαρακτηριστικά. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα το «φυσικό περιβάλλον» από αντικείμενο αδιαφορίας μετατράπηκε σε κρίσιμο θέμα. Τα φαινόμενα της καταστροφής του και του κοινωνικού και οικονομικού κόστους, που προκαλείται από αυτήν, βρέθηκαν ξαφνικά στο επίκεντρο των πολιτικών συζητήσεων. Για τις νεότερες ιδίως γενιές το «φυσικό περιβάλλον» άρχισε να αποτελεί νέο αντικείμενο λατρείας και νέα αφορμή για μαχητικές εκδηλώσεις. Διάφοροι, ειδικοί και μη, συμπεριφέρονται σαν προφήτες και προειδοποιούν ότι η ανθρωπότητα βαδίζει προς βέβαιη αυτοκαταστροφή και ότι ο homo sapiens³, παρόλο που μπόρεσε να προσαρμόσει τις εκάστοτε ανάγκες του στις συνθήκες, που επικρατούσαν κατά τις διάφορες φάσεις της μακράς παρουσίας του στη Γη, δε θα μπορούσε να εξακολουθήσει να προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες γιατί αυτές μεταβάλλονται με εξαιρετικά γρήγορο ρυθμό.

Άρθρο από τον Τύπο σε διασκευή

¹ τιθάσευση = έλεγχος, υποταγή

² ευμάρεια = αφθονία υλικών αγαθών, άνεση, καλοπέραση

³ homo sapiens = σοφός άνθρωπος

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου, που σας δόθηκε, χωρίς δικά σας σχόλια (100-120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων το περιεχόμενο της παρακάτω περιόδου της τρίτης παραγράφου του κειμένου: «Ο άνθρωπος απορροφημένος ... συντήρησή του».

Μονάδες 15

Β2. Ποιον τρόπο και ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 5

Β3.α) Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις υπερέχει, απώλεια, ξαφνικά, βέβαιη, μεταβάλλονται.             (Μονάδες 5)

β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις επιδείνωση, αυξανόμενη, επουσιώδη, ενθάρρυνε, πρόοδος.    (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Β4. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο για την πρώτη παράγραφο.

Μονάδες 5

Γ1. Σε ημερίδα που οργανώνει το σχολείο σου, με θέμα την καταστροφή του περιβάλλοντος, έχεις οριστεί ως ομιλητής από το 15μελές μαθητικό συμβούλιο. Να εκθέσεις τις απόψεις σου για τους κινδύνους που απειλούν την υγεία του ανθρώπου εξαιτίας του προβλήματος αυτού και να προτείνεις τρόπους απόκτησης περιβαλλοντικής συνείδησης των νέων μέσα στη σχολική κοινότητα. (500 - 600 λέξεις)

Μονάδες 40

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

Α.1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η καταστρεπτική νοοτροπία για το φυσικό περιβάλλον που για αιώνες ακολούθησε ο άνθρωπος, καθώς και οι προσπάθειες των τελευταίων ετών για την προστασία αυτού επισημαίνονται στο άρθρο. Συγκεκριμένα, ο άνθρωπος, παρακάμπτοντας επί δεκαετίες τις αρνητικές εξαιτίας της πολύμορφης υποβάθμισης της φύσης επιπτώσεις στην υγεία του, θεώρησε ότι η υπερβολική εκμετάλλευση αυτής θα συνέβαλε αποφασιστικά στην άνοδο του βιοτικού του επιπέδου και την επιστημονική πρόοδο. Η συνειδητοποίηση, ωστόσο, των σοβαρών συνεπειών από τη συνεχιζόμενη και εντεινόμενη οικολογική καταστροφή σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και κυρίως ο κίνδυνος απώλειας της ικανότητας προσαρμογής επανέφερε το αίτημα της προστασίας της φύσης ως βασική πολιτική προτεραιότητα και ως στόχο συλλογικών δράσεων, ιδίως από τη νέα γενιά του δυτικού κόσμου.

Β.1. Η θεοποίηση της ύλης, όσο και η δύναμη που ασκούν τα επιστημονικά επιτεύγματα δεν επιτρέπουν στον σύγχρονο άνθρωπο να συνειδητοποιήσει την καταστροφική του δράση. Ο άνθρωπος, αποβλέποντας στην υλική ευμάρεια και θαμπωμένος από την ψευδή λάμψη των υλικών αγαθών, έστρεψε ολοκληρωτικά το ενδιαφέρον του στην αύξηση των υλικών με την αρωγή της τεχνολογικής προόδου. Παρασυρόμενος από την καταναλωτική νοοτροπία της εποχής, αδιαφορεί για την καταπόνηση του φυσικού περιβάλλοντος. Κυρίως δεν αντιλαμβάνεται την αδυναμία των οικοσυστημάτων να αναπληρώνουν τους φυσικούς πόρους και τις πρώτες ύλες που άναρχα και με απληστία καταναλώνονται. Δεν κατάλαβε ακόμη ότι, ασελγώντας πάνω στη Φύση, η οποία είναι Μητέρα και Τροφός του, μείωνε τις δυνατότητες για μια καλύτερη ζωή και υπονόμευε την πραγματική του ευτυχία. Από την άλλη, στην προσπάθειά του να επεκτείνει τα όρια της γνώσης, δεν συνυπολογίζει τις επιπτώσεις των επιστημονικών και τεχνολογικών εφαρμογών στο φυσικό οικοσύστημα παραβλέποντας τη βασική ανθρωπιστική αρχή σχετικά με την αναγκαιότητα αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπου φύσης. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να χαρακτηριστεί ως αυτοκαταστροφική.

Β2. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την επίκληση στη λογική. Πιο συγκε­κριμένα, τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί είναι το επιχείρημα (σειρά προτάσεων με χαρακτηριστική δομή: μία ή περισσότερες προτάσεις - προκείμενες χρησιμεύουν ως βάση για την αποδοχή μιας άλλης πρότασης - συμπέρασμα, η οποία ακολουθεί λογικά τις προκείμενες). Το επιχείρημα είναι ολόκληρη η παράγραφος «Στη διάρκεια της πα­ρουσίας του ... χρήση και απόλαυση», με το οποίο προσπαθεί να αποδείξει πως ο άν­θρωπος προσπάθησε να επιβληθεί και να υποτάξει τη φύση, για να την εκμεταλλευθεί αλλά και να επιβιώσει χάρη σε αυτήν. Επιπλέον, χρησιμοποιεί τεκμήρια (συγκεκρι­μένα στοιχεία που αναφέρονται σε μια ορισμένη εμπειρία [παραδείγματα, αλήθειες, γεγονότα, αυθεντίες, στατιστικά στοιχεία] και χρησιμοποιούνται από τον πομπό, για να υποστηρίξει τη θέση του). Ειδικότερα, χρησιμοποιεί παραδείγματα «τιθάσευση στοιχείων της φύσης, προστασία από πλημμύρες, αποξήρανση ελών, εκχέρσωση δασών» και αλήθειες «εγωκεντρική νοοτροπία, πίστεψε ότι υπερέχει από όλα τα άλλα πλάσματα της Δημιουργίας...»

Β3.α) υπερέχει = υπερτερεί, ξεχωρίζει, ξεπερνάει

απώλεια = χάσιμο

ξαφνικά = αιφνιδιαστικά, απότομα, αιφνιδίως

βέβαιη = σίγουρη, ασφαλής

μεταβάλλονται = αλλάζουν, μεταλλάσσονται, μεταμορφώνονται

β) επιδείνωση = βελτίωση

αυξανόμενη = φθείνουσα, μειούμενη

επουσιώδη = σημαντικά, ουσιαστικά, αξιόλογα

ενθάρρυνε = αποθάρρυνε, απέτρεψε

πρόοδος = παρακμή, στασιμότητα, οπισθοδρόμηση

Β4.

Η διαχρονική προσπάθεια του ανθρώπου να καθυποτάξει το φυσικό περιβάλλον.

Γ. Παραγωγή λόγου

Επικοινωνιακό πλαίσιο: ομιλία σε ημερίδα στα πλαίσια του σχολείου, ως εκπρόσω­πος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου.

Προσφώνηση: Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί καθηγητές, φίλες και φίλοι ...

Πρόλογος: Απευθυνόμαστε στο κοινό προκειμένου να εξηγήσουμε το λόγο της ομιλίας μας. Ως αφορμή της ομιλίας μπορούμε να πάρουμε μια πρόσφατη καταστροφή όπως π.χ. το πυρηνικό ατύχημα στην Ιαπωνία. Σύντομη αναφο­ρά σε παρόμοια γεγονότα που αφορούν τους κινδύνους που απορρέουν από την κα­ταστροφή του περιβάλλοντος.

Κύριο μέρος:

Α΄ Ερώτημα: Κίνδυνοι που απειλούν την ανθρώπινη υγεία

• Μόλυνση ατμόσφαιρας: καυσαέρια οικιών, συγκοινωνιακών μέσων, βιομηχα­νιών, φωτοχημικό και ραδιενεργό νέφος, φαινόμενο του «θερμοκηπίου», αύξηση υπεριώδους ακτινοβολίας, που προκαλούν αναπνευστικά προβλήματα, δερματο­πάθειες, φυματίωση, δυσπλασίες.
• τρύπα του όζοντος > αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου
• Ρύπανση εδάφους: κατάλοιπα βιομηχανιών, αστικά και βιομηχανικά απορρίμμα­τα, ραδιενεργά απόβλητα, υπερβολική χρήση λιπασμάτων - φυτοφαρμάκων, που έχουν ως επακόλουθο σοβαρές και ανίατες ασθένειες, > δηλητηριάζεται η τροφική αλυσίδα > υποβάθμιση της ποιότητας της διατροφής
• ηχορρύπανση, επέκταση ανθρώπινης δραστηριότητας στα αστικά κέντρα και αντίστοιχη συρρίκνωση φυσικού τοπίου > κλονίζεται η ψυχική υγεία του ανθρώπου Καταστροφή δασών: υλοτόμηση, εκχέρσωση, εμπρησμοί. Μείωση του οξυγόνου, όξινη  βροχή, αύξηση θερμοκρασίας, διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας και της τροφικής αλυσίδας.
• κλιματικές αλλαγές > αδυναμία του ανθρώπινου οργανισμού να προσαρμοστεί σε αυτές > τίθεται υπό αμφισβήτηση το ζήτημα της επιβίωσής του
• Ύδατα: απόβλητα εργοστασίων, λύματα οικισμών, πετρελαιοειδή. Μολυσμένες τροφές, ερημοποίηση. Ο επόμενος πόλεμος θα γίνει για τη διεκδίκηση των υδάτι­νων πόρων.

Β΄ Ερώτημα: Προτάσεις για την απόκτηση οικολογικής συνείδησης μέσα στην σχολική κοινότητα

• ανθρωπιστική παιδεία > προώθηση του σεβασμού της φύσης ως ύψιστου ανθρωπιστικού ιδανικού.
• Οργάνωση - συμμετοχή σε προγράμματα οικολογικών δραστηριοτήτων και εθελοντικής δράσης, υπό την αιγίδα του σχολείου, που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος, όπως η ανακύκλωση, ο καθαρι­σμός δασών, παραλίων, πλατειών.
• Ενημέρωση μαθητών για τα σύγχρονα οικολογικά προβλήματα.  
• Ουσιαστική διδασκαλία του μαθήματος της περιβαλλοντικής αγωγής από μικρή ηλικία, ώστε να αποκτήσουν οι νέοι υγιή περιβαλλοντική συνείδηση
• Ένταξη εμβόλιμων διδακτικών ενοτήτων περιβαλλοντολογικής αγωγής σε άλλα μαθήματα των οποίων προσφέρεται η θεματολογία
• Εκπόνηση εργασιών με τη συνδρομή του Διαδικτύου για οικολογικά ζητήματα
• Έκδοση σχολικών εφημερίδων και φυλλαδίων με έμφαση σε θέματα σχετικά με το περιβάλλον και την ευαισθητοποίηση ειδικότερα των νέων παιδιών
• Διαμόρφωση καταναλωτικής και διατροφικής συνείδησης με σεμινάρια, ομιλίες,  παρακολούθηση ενημερωτικών ταινιών και ημερίδες (σε συνεργασία με Ινστιτούτα Καταναλωτών και ειδικών επιστημόνων)
• Επισκέψεις σε περιβαλλοντικά πάρκα, συμμετοχή σε μορφές αγροτουρισμού.

Επίλογος:

Το περιβάλλον στο οποίο ζούμε δεν είναι δικό μας, αλλά το έχουμε ήδη κληροδοτή­σει στα παιδιά μας. Επομένως, απαιτείται ο σεβασμός στη Μητέρα - Φύση και η προστασία της. Κάλεσμα για ενεργή συμμετοχή στη δενδροφύτευση που θα υλοποιη­θεί το επόμενο σαββατοκύριακο με τη συνεργασία του σχολείου και της Τοπικής Αυ­τοδιοίκησης.

Αποφώνηση