Αφηγηματικά στοιχεία
1. Ο αφηγητής
Ο αφηγητής είναι δραματοποιημένος (ομοδιηγητικός), βλέποντας από εσωτερική οπτική γωνία, από την οπτική γωνία ενός προσώπου (αφήγηση με εσωτερική εστίαση): συμμετέχει στα δρώμενα ως πρωταγωνιστής (αυτοδιηγητικός) και αφηγείται σε α' γραμματικό πρόσωπο (μίμηση ή άμεση αφήγηση). «Ο Κρητικός είναι το μόνο ποίημα του Σολωμού όπου από την αρχή ως το τέλος μιλάει ένας επινοημένος αφηγητής, που, αντίθετα με τους περισσότερους ήρωες του, μένει ζωντανός ως το τέλος για να πει την ιστορία του. Αλλά, όπως και στα πιο πολλά ώριμα ποιήματα του Σολωμού, η δράση του Κρητικού μόνο χαλαρά βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα.» (Π. Μάκριτζ).
2. Η αφήγηση
- Η αφήγηση δεν είναι χρονολογική, δηλαδή τα γεγονότα δεν ξετυλίγονται με τη σειρά με την οποία διαδραματίστηκαν, με τη φυσική τους σειρά, αλλά υπάρχει μια κύρια ευθύγραμμη αφηγηματική πορεία, που αρχίζει μάλιστα in media res (στα μισά της ιστορίας) και που διακόπτεται από αναδρομικές αφηγήσεις (αναλήψεις) και πρόδρομες αφηγήσεις (προλήψεις).
- Οι αναδρομικές και οι πρόδρομες αφηγήσεις καθυστερούν την εξέλιξη της πορείας των γεγονότων της κύριας αφήγησης και έτσι θα μπορούσαν να θεωρηθούν επιβραδύνσεις.
- Στους τέσσερις τελευταίους στίχους του ποιήματος, από το σημείο κατά το οποίο ο ναυαγός, μετά το σταμάτημα του θεσπέσιου ήχου, στρέφει και πάλι το ενδιαφέρον του στη σωτηρία της αγαπημένης του ως τη στιγμή κατά την οποία φτάνει στη στεριά (Και τέλος φθάνω στο γιαλό) παρατηρείται αφηγηματικό κενό: δε μας πληροφορεί ο αφηγητής τι ακριβώς συνέβη σ' αυτό το χρονικό διάστημα, προφανώς επειδή δεν υπάρχει τίποτε σημαντικό και ενδιαφέρον υποθέτουμε ότι κολυμπούσε με κόπο μεταφέροντας την αγαπημένη του.
3. Αφηγηματικοί τρόποι
Ο αφηγηματικός τρόπος που κυριαρχεί στο ποίημα είναι η μίμηση, που αποδίδεται με:
► Πρωτοπρόσωπη αφήγηση και αφηγητή που συμμετέχει στην αφήγηση.
► Διάλογο, που εισάγεται περιορισμένα αλλά σε κρίσιμα σημεία της αφήγησης, όταν π.χ. ο Κρητικός αναζητά την αγαπημένη του και ζητά πληροφορίες από τους αναστημένους (σε ευθύ λόγο), αλλά και όταν υποθετικά θα ζητούσε βοήθεια από τη θεά, για να μπορέσει να σώσει από τα κύματα την αγαπημένη του και να σωθεί κι ο ίδιος (σ' αυτή την περίπτωση ο Κρητικός απευθύνει, πάλι ευθέως, το λόγο στη θεά και ζητάει τη βοήθεια της, ενώ εκείνη περιορίζεται στο να του δώσει μια θετική απάντηση με ένα γλυκό, παρηγορητικό χαμόγελο).
► Περιγραφές του τοπίου (του πελάγους κατά τη διάρκεια της καταιγίδας και της γαλήνης, του τόπου της Κρίσης, της ορεινής κρητικής γης), περιγραφές βασικών μορφών του έργου, όπως π.χ. της Φεγγαροντυμένης, αλλά και περιγραφές γεγονότων, όπως π.χ. των πολεμικών συγκρούσεων με τους Τούρκους, ή της σφαγής της οικογένειας του Κρητικού.
► Εσωτερικό δραματικό μονόλογο, όταν ο αφηγητής παρεμβάλλει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του σχετικά με τους συντρόφους του και τον πόλεμο, τα μέλη της οικογένειας του και, κυρίως, σχετικά με την επίδραση που έχουν στο συνειδητό αλλά και στο υποσυνείδητο του η παρουσία της Φεγγαροντυμένης και το άκουσμα του ανεκλάλητου ήχου, τεχνική που γενικότερα δεν ήταν συνηθισμένη σ' αυτή τη φάση ούτε στην ευρωπαϊκή ποίηση ούτε στο σολωμικό έργο.
ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
1. Πρώτο χρονικό επίπεδο (κύρια αφήγηση)
Καλύπτει περίπου το διάστημα μιας νύχτας και περιλαμβάνει τα γεγονότα
της κύριας αφήγησης, τα οποία είναι:
› η πάλη των δύο ναυαγών με τα κύματα μέσα στη θαλασσινή καταιγίδα (απόσπ. 1, στ. 1-6, απόσπ. 3, στ. 1-2, απόσπ. 4, στ. 37-38, απόσπ. 5, στ. 10-12, απόσπ. 5, στ. 15-16, απόσπ. 5, στ. 21-22)·
› το γαλήνεμα της φύσης (απόσπ. 3,3-10)·
› η ανάδυση της φεγγαροντυμένης και η συνάντηση της με το ναυαγό (απόσπ. 3, στ. 11, απόσπ. 4, στ. 27, απόσπ. 5, στ. 1-2)·
› η εξαφάνιση της φεγγαροντυμένης (απόσπ. 5, στ. 3-4)·
› η διάχυση του μαγευτικού ήχου (απόσπ. 5, στ. 23-55)·
› η έξοδος των ναυαγών στη στεριά (απόσπ. 5, στ. 56-58)·
› η διαπίστωση του θανάτου της κόρης (απόσπ. 5, στ. 58).
2. Δεύτερο χρονικό επίπεδο (αναδρομές στο παρελθόν)
Καλύπτει το διάστημα της «προϊστορίας» του ήρωα στην Κρήτη και περιλαμβάνει τα γεγονότα της ζωής του πριν από το ναυάγιο, δηλαδή:
› αναφορά στη βρεφική ηλικία του ήρωα (απόσπ. 4, στ. 16)· αναφορά στην εφηβεία του (απόσπ. 5, στ. 16)·
› αγώνες στην Κρήτη για την ελευθερία, λαβωματιές, απώλεια συμπολεμιστών (απόσπ. 2, στ. 1-3, απόσπ. 5, στ. 16-20)·
› ο αφανισμός της οικογένειας του ήρωα από τους Τούρκους (απόσπ. 4, στ. 28-35)·
› ο αποχωρισμός από την πατρίδα και η φυγή για την ξενιτιά (απόσπ. 4, στ. 36).
3. Τρίτο χρονικό επίπεδο (πρόδρομες αφηγήσεις)
Καλύπτει το παροντικό διάστημα της ζωής του αφηγητή ως πρόσφυγα μετά το ναυάγιο και την απώλεια της αγαπημένης (είναι το παρόν του αφηγητή), από το οποίο αναφέρονται:
› ο θάνατος της κόρης (απόσπ. 2, στ. 4)·
› εξευτελιστική ζωή, ζητιανιά και πόνος (απόσπ. 5, στ. 5-9, απόσπ. 5, στ. 13-14).
4. Τέταρτο χρονικό επίπεδο (πρόδρομη αφήγηση για την έσχατη κρίση)
Αυτό το χρονικό επίπεδο βρίσκεται στο απώτατο μέλλον και, υπερβαίνοντας το φυσικό χρόνο, είναι υπερβατικό και μεταφυσικό, αφού αναφέρεται στην ανάσταση των νεκρών και στην έσχατη κρίση:
› συνάντηση του Κρητικού με τις ψυχές των νεκρών - εμφάνιση της κόρης στην πύλη του Παραδείσου (απόσπ. 2, στ. 5-18).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου