Οι απόψεις του Ε. Βενιζέλου σχετικά με την πολιτική του βασιλιά Κωνσταντίνου το 1915 - 1916 (πηγή ιστορίας κατεύθυνσης)

Επισημαίνοντας χωρία του παρακάτω κειμένου και  αξιοποιώντας τις  ιστορικές γνώσεις σας, να εξηγήσετε τις απόψεις του Ε. Βενιζέλου σχετικά με την πολιτική του βασιλιά Κωνσταντίνου το 1915-1916.

Κείμενο

Ομιλία του Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον αθηναϊκό λαό, 14 Αυγούστου 1916:

Συνιστώ προς υμάς να συγκροτήσετε ολιγομελή αντιπροσωπείαν (…)  η  οποία, παρουσιαζομένη προς την Α. Μεγαλειότητα, να είπη προς Αυτόν ταύτα περίπου:

Βασιλεύ!

Έγινες θύμα ανθρώπων, οι οποίοι (…)  δεν εδίστασαν να καπηλευθούν την προς το Στέμμα ευλάβειαν και την προς το πρόσωπόν Σου αγάπην του Λαού (…).

Έγινες θύμα των στρατιωτικών συμβούλων Σου, οι  οποίοι με  την στενότητα της στρατιωτικής των αντιλήψεως και με τον πόθον της εγκαθιδρύσεως μιας απολυταρχίας, η οποία θα καθίστα αυτούς ουσιαστικώς κυρίους της καταστάσεως, σ’  έπεισαν ότι η Γερμανία θα εξέλθη νικήτρια εκ του Ευρωπαϊκού πολέμου.

Ιστορία κατεύθυνσης: Η παρακμή των ξενικών κομμάτων και η ανάδειξη της "νέας γενιάς" (πηγή)

Επισημαίνοντας χωρία των παρακάτω κειμένων και  αξιοποιώντας τις  ιστορικές γνώσεις σας, να εξηγήσετε τις συνθήκες ανάδειξης της «νέας γενιάς» μετά την παρακμή των ξενικών κομμάτων και  τα  αιτήματα που αυτή προέβαλε.

Κείμενο Α΄

Περί το τέλος της βασιλείας του Όθωνος θα εμφανισθούν αι νέαι πολιτικαί δυνάμεις, προερχόμεναι εκ της μετεπαναστατικής γενεάς, η οποία, εμποτισμένη με τας εξελισσομένας εις την Ευρώπην φιλελευθέρας ιδέας, θα  αναλάβη το  έργον της ολοκληρώσεως της ∆ημοκρατίας. Αι δυνάμεις αυταί θα  επιτύχουν και  την έξωσιν του Όθωνος (...).

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ο  ελληνικός λαός, υπό την ηγεσίαν της μεταπελευθερωτικής γενεάς, διεξεδίκει αποφασιστικώς την  πλήρη ανεξαρτησίαν του. Οι επί κεφαλής της Επαναστάσεως του 1862 ήσαν νέοι επηρεασμένοι  βαθύτατα από τας φιλελευθέρας ιδέας. Εξ άλλου κατά την διαρρεύσασαν τριακονταετίαν, η  πληθυσμική σύνθεσις της Ελλάδος είχεν υποστή τοιαύτην εξέλιξιν (...)  ώστε υφίσταντο, πλέον,  νέα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά δεδομένα. Ακόμη και η αναλογία μεταξύ πληθυσμού της υπαίθρου και  αστικών κέντρων είχεν ουσιωδώς μεταβληθή εις  βάρος του πρώτου. Τέλος, είχεν αρχίσει να διαμορφούται ηγετική τάξις, τελείως διάφορος της προελθούσης εκ  του αγώνος της ανεξαρτησίας.

Γρηγόριος ∆αφνής, Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, 1821-1961, σσ.  54 και  59.

Ιστορία κατεύθυνσης: Η πολιτική ζωή της χώρας κατά την περίοδο 1915-1922 (πηγή)

 Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και τα στοιχεία που αντλείτε από τα παρακάτω παραθέματα, να αναφερθείτε στην εικόνα που παρουσίαζε η πολιτική ζωή της χώρας κατά την περίοδο 1915-1922 (Εθνικός Διχασμός).

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΥΞΑΝΕΙ ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΘΗ

Η  έκρηξις  του  κινήματος  και  η  ουσιαστική  εγκατάστασις  του  κόμματος  των  Φιλελευθέρων εν Θεσσαλονίκη εδημιούργησαν την ελπίδα εις πολλούς ήσυχους και καλούς Έλληνας,  ότι η οξύτης των  παθών τουλάχιστον  θα  εμετριάζετο.  Απησχολημέναι  αι  δυο παρατάξεις εις τα ίδια αυτών έργα και κινούμεναι εντός διαφόρων γεωγραφικών ορίων, έλεγον οι καλοί αυτοί πολίται, θα ελησμόνουν τας μεταξύ των αντιθέσεις.

Δυστυχώς δεν είχεν ούτως το πράγμα. Τα πάθη διαρκώς ηύξανον και το χάσμα μεταξύ αυτών εγίνετο πάντοτε βαθύτερον.

Τα γεγονότα από την δεύτερη παραίτηση Βενιζέλου ως την κορύφωση του εθνικού διχασμού το 1920 (Πηγή ιστορίας κατεύθυνσης)

Αξιοποιώντας τα παραθέματα αλλά και τις ιστορικές σας γνώσεις να δώσετε το χρονικό των γεγονότων που ακολούθησαν τη δεύτερη παραίτηση του Βενιζέλου ως την κορύφωση του Εθνικού διχασμού το 1920.

Α. «Τα γεγονότα προκαλούν τον αναβρασμό των προσκείμενων προς το βασιλιά Κωνσταντίνο   και  τις   διώξεις,   συλλήψεις   και   φυλακίσεις   πολιτών   αντίθετων φρονημάτων και το διασυρμό ευυπόληπτων αντρών. Από το αλόγιστο αυτό πάθος παρασύρεται και ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος, μητροπολίτης Αθηνών, Θεόκλητος...»

Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία 1204-1985,

εκδ. Βάνιας, Θεσ/κη 1988, σελ. 357-58.

Β. « Την 13η Δεκεμβρίου 1916, πλήθη λαού συγκεντρώνονται στο Πεδίον του Άρεως για να αναθεματίσουν το Βενιζέλο[...] «Ανάθεμα!» φωνάζει ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος πλην Μακεδονίας, περιστοιχιζόμενος από μέλη της Ιεράς Συνόδου.[...] Απτόητος ο Βενιζέλος απ' τη «μεσαιωνική» βαρβαρότητα στρατολογεί δικό του στρατό στη Μακεδονία[...] Μέσα σ' αυτή την κατάσταση βρίσκει την ευκαιρία να κηρύξει έκπτωτο τον Κωνσταντίνο...»

Β. Ραφαηλίδης, Ιστορία του Νεοελληνικού κράτους, 1830-1974,

εκδ. Του 21ου, σελ. 92-93.

Ιστορία κατεύθυνσης: Η επανάσταση του Θερίσου και η αντίδραση της κρητικής κοινωνίας (πηγή)

Αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις:

α) να επισημάνετε τις επιδιώξεις των επαναστατών του Θερίσου και

β) να καταγράψετε την αντίδραση της Κρητικής κοινωνίας απέναντι στην επανάσταση.

«Η σύνδεση της επαναστατικής εκτροπής με τις πολιτικές εξελίξεις των ετών 1901 - 1905 είναι άμεση. Όχι μόνο προβαλλόταν ως βασικός σκοπός της εξεγέρσεως η προώθηση της ενωτικής λύσης, την οποία δεν είχε πετύχει να εξασφαλίσει ο ύπατος αρμοστής παρά τις εξαετείς προσπάθειες του, αλλά και τα αίτια της συνάπτονταν με την επιτεινόμενη εσωτερική κρίση.

Η αρχική ενδοκυβερνητική διάσπαση ανάμεσα στον πρίγκιπα και το Βενιζέλο με την πάροδο του χρόνου είχε λάβει, κάτω από την επίδραση ατυχών πολιτικών σκέψεων και πράξεων, ευρείες πολιτικές διαστάσεις και είχε συναφθεί με λανθάνοντες ανταγωνισμούς και βαθύτερες πιέσεις. Αφότου η υπερνίκηση της αντιθέσεως αποδεικνυόταν ανέφικτη στα πλαίσια της ισχύουσας πολιτειακής νομιμότητας, η βασική λειτουργία του θεσμικού συστήματος της Μεγαλονήσου είχε ουσιαστικά ανασταλεί και ο πολιτικός ανταγωνισμός κατέτεινε σε λύσεις εξωπολιτειακές. Με αυτήν ακριβώς την πραγματικότητα συνέχεται και το περιεχόμενο των επαναστατικών επιδιώξεων. Η προώθηση της ενωτικής λύσεως συνιστούσε το βασικό επαναστατικό αίτημα. Παράλληλα όμως προβαλλόταν και το αίτημα της ριζικής μεταβολής των όρων της εσωτερικής διακυβερνήσεως και υπογραμμιζόταν η ανάγκη για την άμεση αντικατάσταση του ύπατου αρμοστή. Η συστηματική αποτίμηση των πηγών οδηγεί στη βασική διαπίστωση ότι η οργανική σύνδεση του εθνικού προς το αίτημα της εσωτερικής μεταβολής ανταποκρινόταν στη βαθύτερη φύση του αντιπολιτευτικού αγώνα. Η προβολή της ενωτικής επιδιώξεως, έστω κι αν κρινόταν σε πρώτη όψη ανεδαφική, θα ήταν δυνατό να συναφθεί με την αναζήτηση ορισμένων μερικότερων πλεονεκτημάτων στο πεδίο των εθνικών διεκδικήσεων. Η εξασφάλιση τους θα αποτελούσε και την προϋπόθεση για τη δικαίωση του επαναστατικού αγώνα στη συνείδηση της ευρύτερης κρητικής κοινής γνώμης.»

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τ. ΙΑ' σελ 209 - 210.

Ιστορία κατεύθυνσης: Η στάση του Βενιζέλου έναντι της μοναρχίας και του πολιτειακού ζητήματος (πηγή)

     Λαμβάνοντας υπόψη τις ιστορικές σας γνώσεις και το περιεχόμενο των πηγών:

  α) Να τεκμηριώσετε, με συγκεκριμένα στοιχεία, την άποψη ότι ο Βενιζέλος δεν ήταν  αντιδυναστικός.

  β) Να εξηγήσετε τους λόγους οι οποίοι συντέλεσαν στη διαφορετική στάση του Ελ. Βενιζέλου απέναντι στο θεσμό της μοναρχίας από το 1915.

ΠΗΓΗ 1

¨Απόσπασμα από τον πρώτο λόγο του Ε. Βενιζέλου που εκφώνησε στις 5.9.1910 στο Σύνταγμα¨

… Ισχυρότατον παράγοντα, όπως συνέχη την Πολιτείαν από πάσης παρεκτροπής, το Συνταγματικόν Πολίτευμα τάσσει τον Βασιλέα. Ιστάμενος ούτος επί της κορυφής της πολιτικής και κοινωνικής πυραμίδος, ανώτερος των μεταβαλλομένων συμφερόντων της εκάστοτε στιγμής, έχων τα συμφέροντα τα καλώς εννοούμενα του Βασιλικού Οίκου εντελώς αλληλένδετα προς τα υψηλότερα και γενικώτερα συμφέροντα του Έθνους , περιβαλλόμενος δια του πολιτεύματος με τόσα προνόμια έχει μεν εις χείρας αυτού μεγάλην πάντοτε δύναμιν, όπως πράττει το αγαθόν, αλλά έχει κολοσσιαίαν αυτόχρημα δύναμιν, όπως πράττει το αγαθόν, αλλά έχει κολοσσιαίαν αυτόχρημα δύναμιν, όπως επιτρέπη το κακόν, συνέχων τας Κυβερνήσεις αυτού από των παρεκτροπών, εις τας οποίας οδηγεί η παραβίασις των Νόμων. 

Κρητικό Ζήτημα: Τα γεγονότα από την έναρξη λειτουργίας της Κρητικής Πολιτείας μέχρι την ανάληψη της Αρμοστείας από το Ζαΐμη. (πηγή)

Αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις:

α. να αναφερθείτε στα γεγονότα που επισκίασαν το θετικό και αισιόδοξο κλίμα των δύο πρώτων ετών της λειτουργίας του νέου καθεστώτος στην Κρήτη και τα οποία επρόκειτο να δημιουργήσουν λίγο αργότερα σοβαρή εσωτερική κρίση.

β. να αναφερθείτε στις εξελίξεις που σημειώθηκαν στα εσωτερικά και εξωτερικά θέματα της Κρήτης κατά τη διάρκεια της αρμοστείας του Αλέξανδρου Ζαΐμη.

Κείμενο

α.   Στις 24 Ιανουαρίου 1899 διεξήχθησαν γενικές εκλογές και στις 8 Φεβρουαρίου συνεδρίασε υπό την προεδρία του Ιωάννη Σφακιανάκη η νέα Γενική Συνέλευση, που περιλάμβανε 138 χριστιανούς και 50 μουσουλμάνους πληρεξουσίους. Δύο μήνες αργότερα, είχε ολοκληρωθεί η επεξεργασία και η ψήφιση του Συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας, που δημοσιεύθηκε στην επίσημη εφημερίδα στις 16 Απριλίου. Το Σύνταγμα αυτό προέβλεπε τη λειτουργία ενός υποτυπώδους κοινοβουλευτισμού σε συνδυασμό με την ύπαρξη ενός πανίσχυρου ηγεμόνα με ευρείες εξουσίες, τις οποίες θα ασκούσε επί του παρόντος ο Ύπατος Αρμοστής. Είναι χαρακτηριστική η παρατήρηση του Ελευθέριου Βενιζέλου ότι «αι διατάξεις αίτινες ψηφίζονται σήμερον εν τω Συντάγματι συνδέονται αναποσπάστως με το πρόσωπο του νυν Ανωτάτου Άρχοντος δεν θα ήτο διατεθειμένος ο τόπος εις ουδένα άλλον να παραχώρηση τόσα δικαιώματα».

Ιστορία κατεύθυνσης: Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης του 1929 στην Ελλάδα (πηγή)

Αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω παράθεμα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις:

Να αναφέρετε τις πολιτικές επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης στην Ελλάδα και τις χώρες της Ευρώπης κατά τη δεκαετία του 1930.

Κείμενο

Οι χώρες της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Γιουγκοσλαβία, η Βουλγαρία, η Ελλάδα και η Αλβανία, αγροτικές χώρες όλες, με μειονοτικά ή προσφυγικά προβλήματα σχεδόν όλες, υπέκυψαν η μία μετά την άλλη σε δικτατορικά καθεστώτα. Η οικονομική κρίση σε συνδυασμό με την αδυναμία των φτωχών μαζών να μεταναστεύσουν στις χώρες του Νέου Κόσμου, καθώς και εσωτερικές απειλές και εξωτερικοί κίνδυνοι, διέβρωσαν τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς σε τέτοιο βαθμό, ώστε η μετάβαση από την κοινοβουλευτική δημοκρατία σε στρατιωτικές ή βασιλικές δικτατορίες να πραγματοποιηθεί χωρίς σοβαρές αναταραχές.

Βενιζελισμός: το περιεχόμενο και οι επιδιώξεις του (πηγή ιστορίας κατεύθυνσης)

Αξιοποιώντας τις ιστορικές γνώσεις σας και τις πληροφορίες που δίνο­νται στο ακόλουθο κείμενο, να παρουσιάσετε:

α) το περιεχόμενο της πολιτικής αντίληψης που ονομάστηκε «Βενιζελισμός»,

   β) τις κύριες επιδιώξεις του βενιζελι­σμού, καθώς και τα βασικά κοινωνικά ερείσματα του

Κείμενο Α

Ως Βενιζελισμός ορίζεται ένα ευρύ κίνημα σε όλους τους τομείς της εθνικής ζωής, το οποίο αποτέλεσε το φορέα μιας συνεπούς και δυναμικής προσπάθειας καθολικού αστικού εκσυγχρονισμού της Ελλάδας, συν­δυασμένου με μια ορισμένη αντίληψη της εθνικής ολοκλήρωσης και του περιεχομένου της Μεγάλης Ιδέας.

Το πολιτικό περιεχόμενο του βενιζελισμού, η "ανόρθωση", συνίστατο στη στόχευση δημιουργίας ενός κράτους δικαίου, με σύγχρονες κοινωνικές, οικονομικές, διοικητικές λειτουργίες και ικανού να ενσωματωθεί οι­κονομικά και πολιτιστικά στη Δύση, να εξευρωπαϊστεί. Πρόκειται δηλαδή για μια προσπάθεια διαμόρφωσης της ελληνικής κοινωνίας στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος και κατά τα πρότυπα των δυτι­κών φιλελεύθερων δημοκρατιών.

Ιστορία κατεύθυνσης: Προέλευση των προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα κατά τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα (πηγή)

Με βάση τα στοιχεία του πίνακα και τις ιστο­ρικές σας γνώσεις να εντοπίσετε το χρονικό διάστημα κατά το οποίο κάθε μια από τις αναγραφόμενες πληθυσμια­κές ομάδες μετακινήθηκε στην Ελλάδα και να εξηγήσετε (όπου αυτό είναι δυνατό) τις αιτίες μετακίνησης τους.

Πίνακας 1
Προέλευση των προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα κατά τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα
περιοχη	αριθμοι	ποσοστο
Μικρά Ασία	626954	51.3%
Ανατολική Θράκη	256635	21%
Πόντος	182169	14.9%
Κων/πολη	38458	3.2%
Τουρκία (σύνολο)	1104216	90.4%
Καύκασος	47091	3.9%
Ρωσία	11435	0.9%
Ρωσία (σύνολο)	58526	4.8%
Βουλγαρία	49027	4%
Σερβία	6057	0.5%
Αλβανία	2498	0.2%
Άλλες περιοχές (Δωδεκάνησα, Ρουμανία, Κύπρος, Αίγυπτος)	1525	0.1%
ΣΥΝΟΛΟ	1221849	100%
Πηγή: Στρατιωτική Υπηρεσία της Ελλάδας. Απογραφή 1928

Ιστορία κατεύθυνσης: Τα χαρακτηριστικά των αριστερών κομμάτων κατά τον 20ο αιώνα (επεξεργασμένη πηγή)

Λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω κείμενα και σε συνδυασμό με τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφέρετε τα βασικά χαρακτηριστικά των αριστερών κομμάτων στην Ελλάδα έτσι όπως αυτά διαμορφώνονται κατά τον 20ο αιώνα. ΠΗΓΗ 1η : Από το ιδρυτικό της Κοινωνιολογικής Εταιρείας  Ιδρύεται εν Αθήναις Σύλλογος υπό την επωνυμίαν «Κοινωνιολογική Εταιρεία», σκοπών: - Να εργασθή όπως αναγνωρισθή πρακτικώς η πολιτική αρχή ότι: α) σκοπός της πολιτείας είναι η δι' όλα τα μέλη της κοινωνίας εξασφάλισις και προαγωγή εξ ίσου ευνοϊκών συνθηκών προς ανάπτυξιν της προσωπικότητας των. β) Προς επίτευξιν του σκοπού τούτου, ο οποίος δεν είναι δυνα­τόν να πληρωθή τελείως, αν μη καταστώσι κοινά τα μέσα παρα­γωγή; και ρυθμισθή η διανομή του πλούτου αναλόγως των α­ναγκών εκάστου, πρέπει να μεταβάλλεται βαθμιαίως ο οικονο­μικός και πολιτειακός οργανισμός κατά το εκάστοτε δυνατόν μέτρον, αδιαφόρως προς την εκ τούτου βλάβην των ατομικών συμφερόντων ωρισμένων προσώπων ή τάξεων. γ) Προς τοιαύτην βαθμιαίαν επίτευξιν του ανωτέρου σκοπού εί­ναι απαραίτητος η οργάνωσις του εργαζομένου λαού εις οικο­νομικούς συνεταιρισμούς, και ίδιον πολιτικόν κόμμα. Αέξανδρος Παπαναστασίου, «Μελέτες, Λόγοι, Άρθρα»

Κρητική Πολιτεία, απόσχιση και πράσσειν άλογα

“Πέραν λοιπόν των ολίγων ανοήτων που δεν ξέρουν καν τι είναι το σημαιάκι που κολλούσαν στα αγροτικά τους, το όλον ζήτημα της σημαίας της Κρητικής Πολιτείας ουδέποτε είχε σοβαρότητα ανάμεσα στους Κρήτες”.

Στην αρχή το ζήτημα ξεκίνησε σαν ανοησία ορισμένων γραφικών στην Κρήτη που μαζί με τα χρωμιωμένα λογότυπα στα αγροτικά τους αρέσκονταν και στο αυτοκολλητάκι με τη σημαία της Κρητικής Πολιτείας. Η οποία, βραχύβια ημιαυτόνομη οντότητα, κράτησε μόλις 15 χρόνια και ήταν το αποτέλεσμα τουλάχιστον 5 επαναστάσεων από το 1841 ως το 1898.

Η δομή του κόμματος των Φιλελευθέρων (ιστορία κατεύθυνσης, πηγή)

Αφού μελετήσετε τις πληροφορίες του παραθέματος και σε συνδυασμό με τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε τη δομή του κόμματος των Φιλελευθέρων καθώς και την κοινωνική και πολιτική προέλευση των οπαδών του.    

ΠΗΓΗ:

«Το νέο κόμμα νίκησε πάλι στις εκλογές του Μαρτίου του 1912, στις οποίες πήραν μέρος όλες οι πολιτικές δυνάμεις. Αυτή τη φορά ανέδειξε 145 βουλευτές, ενώ τα αντίπαλα κόμματα κέρδισαν 36 έδρες. Κατά κύριο λόγο στη σύνθεσή του περιλαμβάνονταν οι ανερχόμενες μεταπρατικές και εμπορικές τάξεις (και πολλοί γαιοκτήμονες), μέλη διαφόρων επαγγελματικών ενώσεων, καθώς και τη νεότερη γενιά αξιωματικών της καριέρας. Τα υπόλοιπα μέλη του προέρχονταν από το χώρο των αγροτικών κομμάτων της Θεσσαλίας, των σοσιαλιστών (από τους οποίους έκλεψε την παράσταση ο Βενιζέλος), από δημοκρατικά στοιχεία που ανήκαν στην αριστερή πτέρυγα του Στρατιωτικού Συνδέσμου, και τέλος από άτομα που προέρχονταν από το κόμμα των Τρικουπικών, όπως επίσης και στοιχεία που είχαν μεταπηδήσει καλόπιστα από τους συντηρητικότερους πολιτικούς σχηματισμούς. Σε μεγάλο βαθμό το λεγόμενο κόμμα των Φιλελευθέρων το αποτελούσαν οι προσωπικοί οπαδοί του Βενιζέλου, ή μάλλον ένα συνονθύλευμα από τους προσωπικούς οπαδούς των λιγότερο σπουδαίων ηγετών, που είτε ανήκαν στο στενό του περιβάλλον, είτε προτίμησαν να προωθηθούν πολιτικά υποστηρίζοντάς τον. Εκείνο που επιδίωξε ο Βενιζέλος δεν ήταν τόσο ένα φιλελεύθερο κόμμα όσο μια κοινοβουλευτική δικτατορία. Παρόλο που ίδρυσε συνδέσμους Φιλελευθέρων στις εκλογικές περιφέρειες, δεν δημιουργήθηκε μια οργάνωση που να ασκεί έλεγχο στο κεντρικό γραφείο του κόμματος. Απεναντίας καθοδηγούνταν από τα ανώτερα όργανα. Τελικά, δεν διέφεραν και τόσο από τις τοπικές ομάδες φίλων που σχημάτιζαν τα άλλα κόμματα. Ίσως πρόσθεταν μια επίφαση δύναμης και ενότητας στο κόμμα, αλλά κάτω από την επιφάνεια εξακολουθούσαν να βασιλεύουν οι διαιρέσεις και οι αντιζηλίες. Ο Βενιζέλος κρατούσε, όπως και ο Τρικούπης πριν από αυτόν, τα πράγματα υπό τον έλεγχό του, γιατί είχε τη δύναμη που πήγαζε από την ισχυρή θέση του στο κοινοβούλιο. Το κύρος του μάλιστα εμφανιζόταν αδιαμφισβήτητο. Αλλά στην Ελλάδα μια ισχυρή κοινοβουλευτική θέση ανοίγει δύο δρόμους. Η έλλειψη ισχυρής αντιπολίτευσης απέξω μπορούσε να προκαλέσει συνομωσίες στο εξωτερικό. Οπωσδήποτε, ο Βενιζέλος δεν εκπροσωπούσε το σύνολο του εκλογικού  λαού. Υπήρχαν στις διάφορες εκλογικές περιφέρειες ισχυρές μειονότητες ψηφοφόρων που δεν εκπροσωπούνταν καθόλου στη Βουλή και, μολονότι προς το παρόν δεν είχε κάνει την εμφάνισή της καμιά υπολογίσιμη αντιπολιτευτική ομάδα, υπήρχε πληθώρα αντιβενιζελικών σε όλη τη χώρα.»

Douglas Dakin, «Η ενοποίηση της Ελλάδας», σελ. 279 – 280

Ιστορία κατεύθυνσης: Ηνωμένη Αντιπολίτευσις Κρήτης: στόχοι και επιδιώξεις

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και σύμφωνα με την παρακάτω πηγή να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:

     α. Ποια ήταν τα αίτια και ποιες οι συνθήκες που οδήγησαν στο σχηματισμό της «Ηνωμένης Αντιπολίτευσης»;

    β.   Υπό ποιες συνθήκες συντάχθηκε η προκήρυξη της 26ης  Φεβρουαρίου 1905 και ποιες οι επιδιώξεις της αντιπολίτευσης από τη δημιουργία αυτού του κειμένου;

Η προκήρυξη της αντιπολίτευσης

«Οι υπογεγραμμένοι, αποτελούντες την ηνωμένην εν Κρήτη αντιπολίτευσιν, συνελθόντες εν Χανίοις τη 26η  Φεβρουαρίου 1905, αποσκοπούντες εις την εκπλήρωσιν του Εθνικού Προγράμματος, αποφασίζομεν: α) Πρώτον και κύριον μέλημα ημών έστω η επίτευξις του από αιώνων επιδιωκομένου σκοπού της ενώσεως της Κρήτης μετά της ελευθέρας Ελλάδος. β) Αδυνάτου αποβαίνοντος του σκοπού τούτου, θέλομεν επιδιώξει την πολιτικήν προσέγγισιν της πατρίδος μας προς την ελευθέραν Ελλάδα, μεταβαλλομένης από διεθνούς απόψεως της σημερινής καταστάσεως. γ) Μη εκπληρωμένου μηδέ του σκοπού τούτου, θέλομεν επιδιώξει την αναθεώρισιν του ημετέρου συντάγματος κατά το πρότυπον του ελληνικού, όπως απαλλαγή ο τόπος του δεσποτισμού. Του προγράμματος τούτου την πραγμάτωσιν θέλομεν επιδιώξει και δι’ ενόπλων λαϊκών συναθροίσεων. Εν ταις ενεργείαις ημών δεν θέλομεν επιδιώξει προσωπικήν  μεταβολήν, αλλ’ επελθούσης τοιαύτης θέλομεν αποκρούσει παντί σθένει και δια των όπλων έτι πάντα μη Έλληνα κυβερνήτην.»

Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα τα έτη 1912 - 1917: επεξεργασμένη πηγή ιστορίας κατεύθυνσης

ερωτηση: Με βάση τα κείμενα που σας δόθηκαν αλλά και τις ιστορικές σας γνώσεις να εκθέσετε την πολιτική κατάσταση στην Ελ­λάδα κατά τα έτη 1912 - 1917 και να εντοπίσετε τις κοινωνι­κές της επιπτώσεις.

ΠΗΓΗ 1

Στο μεταξύ διάφοροι άλλοι παράγοντες επιδρούν στη γορ­γή εξέλιξη των γεγονότων: η εφεκτική, ασταθής ή και αδέ­ξια στάση των αλλεπάλληλων ελληνικών κυβερνήσεων της Αθήνας και του βασιλιά Κωνσταντίνου απέναντι της Entente (=Αντάντ), η γερμανοφιλία ορισμένων Ελλήνων πολιτικών και στρατιωτικών, αλλά και οι συνεχείς άστοχες ε­νέργειες και επεμβάσεις των πρέσβεων της Entente και άλλων διπλωματών ή πολιτικών και στρατιωτικών, ιδίως Γάλλων, δημιούργησαν μια έξαψη των πνευμάτων στην Αθήνα, η οποία οδήγησε στη σύγκρουση αγγλογαλλικών αγημάτων με ελληνικά στρατεύματα (ενισχυμένα με φανατικούς αντιβενιζελικούς πολίτες) στο Ζάππειο, στο Θησείο και σε άλλα σημεία (στις 18 και 19 Νοεμβρίου 1916). Τα γεγονότα αυτά προκαλούν τον αναβρασμό των προσκει­μένων προς τον βασιλιά Κωνσταντίνο και τις διώξεις, συλ­λήψεις και φυλακίσεις πολιτών, αντίθετων φρονημάτων, και τον διασυρμό ευυπόληπτων ανδρών.

… … … … … … … …    … … … … … … … … … … …

Ιστορία κατεύθυνσης: Εργασιακές συνθήκες και σοσιαλιστικές εργατικές ομαδοποιήσεις (πηγή)

Με βάση την πηγή και τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν Ποιες ήταν οι συνθήκες εργασίας των εργατών και ποια τα αί­τια της μικρής πολιτικής και κοινωνικής επιρροής των σοσια­λιστικών ομάδων και των εργατικών ομαδοποιήσεων στην Ελ­λάδα στο τέλος του 19° αιώνα,

Οι συνθήκες εργασίας των εργατών στην Ελλάδα.

Ελάχιστα καινούργια εργοστάσια υπάρχουν. Θα μιλήσου­με γι’ αυτά παρακάτω. Δίπλα σε αυτά τα σύγχρονα εργοστά­σια συναντάμε ακόμα κλώστριες, υφαντουργούς και τεχνίτες με λίγα εργαλεία των οποίων η εργασία είναι αποκλειστικά χει­ρωνακτική. Εργάζονται για ατελείωτες μέσα σε θλιβερά σκο­τεινά κτίρια, όπου δεν βρίσκουν ούτε έστω θέση για να κά­τσουν, ή χώρους υγιεινής. Το βράδυ φεύγουν από την εργασία τους με τα χέρια βρώμικα για να ξαναέρθουν το επόμενο πρωί, στην ίδια ακριβώς κατάσταση, να ξαναρχίσουν τη δουλειά τους.

Ιστορία κατεύθυνσης: Η στάση του Βενιζέλου στη Συμφωνία της Άγκυρας (10 - 7 - 1930) και οι αντιδράσεις των προσφύγων (επεξεργασμένη πηγή)

Μελετώντας την παρακάτω πηγή και σε συνδυασμό με τις ιστορικές σας γνώσεις να επισημάνετε τις αντιδράσεις των προσφύγων που προκάλεσε η Συμφωνία της Άγκυρας (10 Ιουλίου 1930) καθώς και τα επιχειρήματα που χρησιμοποίησε ο Βενιζέλος για να υποστηρίξει τις Θέσεις του σχετικά με τη σύμβαση αυτή.

Ο Βενιζέλος ημφεσβήτησεν ότι η αξία των εγκαταλειφθεισών  περουσιών υπό των Ελλήνων εις Τουρκίαν ήτο μεγαλυτέρα από την αξίαν των εγκαταλειφθεισών υπό των Τούρκων. Υπεστήριξεν ότι και εξωγκωμένα ενεφανίζοντο υπό των δικαιούχων τα ενεργητικά, ότι η αξία των εγκαταλειφθεισών περιουσιών εξέπεσε μετά την αναχώρησιν του ελληνικού στοιχείου, ότι οι ελληνικαί περιουσίαι εν Τουρκία απετελούντο από κινητάς αξίας, κατά το πλείστον, αι οποίαι δεν επροστατεύονιο από την Συνθήκην της Λωζάνης, ενώ, αντιθέτως, αι εν Ελλάδι τουρκικαί ήσαν αποκλειστικώς ακίνητοι. Τέλος, ετόνισεν ότι, ως προέκυψεν από την πείρα επτά ετών, η εκτίμησις  των εκατέρωθεν περιουσιών θα απήτει πολλάς δεκαετίας, χωρίς και να είναι βέβαιον ότι το αποτέλεσμα της εκτιμήσεως θα ήτο ευνοϊκόν δια την Ελλάδα...

Προτεινόμενο θἐμα Ιστορίας κατεύθυνσης: Κεφ. 2ο: Η οργάνωση των κομμάτων κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα

1. Σημειώστε Σ (σωστό) ή Λ (λάθος) σε καθεμιά από τις παρακάτω φράσεις:

Σχετικά με την οργάνωση των κομμάτων κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα:

α.  Στη δεκαετία του 1880 τα κόμματα ήταν αρκετά πιο συγκροτημένα απ’ ό,τι στο παρελθόν.

β.  Η βάση των κομμάτων είχε πλέον τυπική οργάνωση.

γ.   Μετά το θάνατο του ηγέτη τους τα κόμματα αναγκαστικά διαλύονταν.

δ.  Για την επιλογή των υποψηφίων βουλευτών έπαιζε ρόλο το αν είχαν ένα δικό τους τοπικό κύκλο οπαδών.

ε.  Το εκλογικό σύστημα έδινε τη δυνατότητα να ψηφίζονται όλοι οι υποψήφιοι θετικά ή αρνητικά.

στ. Όλο και συχνότερα παρουσιάζεται το φαινόμενο, ιδιαίτερα μετά το 1882, οι εκλογείς να ψηφίζουν με κομματικά κριτήρια.

ζ.  Κατά τη δεκαετία του 1890 οι εκλογείς συνήθιζαν να ψηφίζουν πολιτικούς με επιρροή, ανεξάρτητα από το αν είχαν δηλώσει με σαφήνεια την κομματική τους τοποθέτηση.

η.  Τη δεκαετία του 1890 η εκλογή ανεξάρτητων τοπικών προσωπικοτήτων άρχισε να περιορίζεται.

θ.  Τα κομματικά μέλη προέρχονταν από όλα τα κοινωνικά στρώματα.

ι.       Τη σημαντικότερη θέση μετά τον αρχηγό του κόμματος είχαν οι βουλευτές.

Ορεινοί - Πεδινοί: επεξεργασμένη πηγή ιστορίας κατεύθυνσης

Συνδυάζοντας τα στοιχεία που δίνονται στα ακόλουθα κείμενα και της ιστορικές γνώσεις σας, να παρουσιάσετε τα κύρια πολιτικά χαρακτηριστικά και την κοινωνική βάση των πεδινών και των ορεινών.

Κείμενο Α

Οτιδήποτε είχε ήδη, μέχρι τα τέλη του 1862, διαμορφωθεί ως πρόγραμ­μα του Βούλγαρη, το οποίο οι οπαδοί του στην εθνοσυνέλευση (η κοινο­βουλευτική ομάδα των Πεδινών) υποστήριζαν με διάφορες παραλλαγές και οι αντίπαλοι τους στηλίτευαν ωs τυραννία, μπορεί να περιγραφεί ωs συνδυασμός μιας ισχυρής ηγεσίας που είχε την τάση να παρακάμπτει τη διάκριση των εξουσιών, με μια ευρεία μαζική υποστήριξη, προερχόμενη από τους δυσαρεστημένοι του παρελθόντος και όσους είχαν επωφελη­θεί από την ανατροπή· ένας συνδυασμόςπου σε κρίσιμες καταστάσεις, όπου χρειαζόταν η λήψη αποφάσεων, θα βρισκόταν σε σχέση αυξανόμενης έντασης με το θεσμοθετημένο αντιπροσωπευτικό σύστημα.

Ιστορία κατεύθυνσης: Η διχοτόμηση της δραχμής

Η χρηματοδότηση της μικρασιατικής εκστρατείας με ένα αναγκαστικό δάνειο παγκόσμιας πρωτοτυπίας. Η διχοτόμηση του χαρτονομίσματος, όπου η αριστερή πλευρά χρησιμοποιούνταν ως νόμισμα στη μισή αξία του ακέραιου και η δεξιά πλευρά ανταλλασσόταν με έντοκη ομολογία στην άλλη μισή αξία

1922 Οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις βρίσκονται στη Μικρά Ασία. Η έκβαση της εκστρατείας είναι αβέβαιη, όχι μόνο για στρατιωτικούς λόγους αλλά και για οικονομικούς. Οι πόροι της χώρας είχαν εξαντληθεί από τον πόλεμο και οι ξένες δυνάμεις ήταν απρόθυμες να συνομολογήσουν δάνειο. Η οικονομική ανάγκη ήταν άμεση, αλλά η αύξηση των εσόδων μέσω της αύξησης της φορολογίας ή των δασμών απαιτούσε αρκετό χρόνο, ενώ είχε ήδη εκδοθεί μεγάλη ποσότητα ακαλύπτου χαρτονομίσματος. Ο πρωθυπουργός Δημήτρης Γούναρης και ο υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Μπαλτατζής περιόδευσαν στην Ευρώπη αναζητώντας οικονομική και ηθική βοήθεια, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Με τον γυρισμό τους την 21η Φεβρουαρίου 1922 ο Δ. Γούναρης, λίγο πριν από την ενημέρωση του Υπουργικού Συμβουλίου, εξέθεσε σε στενό κύκλο φίλων τη λύπη του για την αδυναμία σύναψης του εξωτερικού δανείου. Ο υπουργός Οικονομικών Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης εν τούτοις έμοιαζε ήρεμος και έπαιζε την αλυσίδα των κλειδιών του. Ο Δημήτρης Γούναρης παραξενεύτηκε και τον ρώτησε προς τι η ευφορία. «Δημητράκη, τα ηύρα τα λεπτά» του απάντησε ο Πρωτοπαπαδάκης και έβγαλε από το πορτοφόλι του ένα χαρτονόμισμα των 100 δραχμών και το έκοψε στα δύο μπροστά στον κατάπληκτο πρωθυπουργό. Το σχέδιο ήταν πολύ απλό: Με τη διχοτόμηση του νομίσματος η αριστερή πλευρά θα χρησιμοποιούνταν ως νόμισμα στη μισή αξία του ακεραίου χαρτονομίσματος (π.χ., το τεμάχιο του εκατονταδράχμου άξιζε πλέον πενήντα δραχμές). Η δεξιά πλευρά του χαρτονομίσματος θα ανταλλασσόταν με έντοκη ομολογία στη μισή αξία του ακεραίου χαρτονομίσματος.