Προτεινόμενο θέμα: Αναλφαβητισμός ( Έκθεση Α΄ Λυκείου)

Τα σημαντικότερα αίτια του αναλφαβητισμού

    Αναλφάβητος γενικά είναι όποιος δεν μπορεί να διαβάσει και να γράψει. Στους αναλφάβητους κατατάσσουμε όσους δεν γνωρίζουν ανάγνωση και γραφή και αγνοούν τις βασικές πράξεις της αριθμητικής (οργανικά αναλφάβητοι) και όσους δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση (λειτουργικά αναλφάβητοι ή ημιαναλφάβητοι).

Πρώτα πρώτα ο αναλφαβητισμός είναι κληρονομιά που μας άφησαν οι προηγούμενες δεκαετίες. Ήταν η δύσκολη εποχή με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου. Οι μεγάλες καταστροφές και η φτώχεια που υπήρχε δεν άφηναν πολλά περιθώρια στο κράτος να ανοικοδομήσει σχολεία, να εκπαιδεύσει και να διορίσει δασκάλους, να μορφώσει όλους τους πολίτες του. Και εκεί όπου υπήρχαν σχολεία ήταν απρόσιτα για κατοίκους απομακρυσμένων και δύσβατων περιoχών της επαρχίας. Επιπλέον, τα επείγοντα προβλήματα επιβίωσης, που αντιμετώπιζε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, το απομάκρυναν από το σχολείο. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαία η διαπίστωση ότι οι περισσότεροι αγράμματοι είναι αγρότες, εργάτες, άνθρωποι που ανήκουν στα ασθενέστερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα.

Τέτοια προβλήματα, ασφαλώς, δεν έχουν εκλείψει και στην εποχή μας. Και σήμερα για πολλά παιδιά ο αγώνας για την επιβίωση είναι εμπόδιο στη μόρφωσή τους. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του πληθυσμού του 1991, δεκατέσσερις χιλιάδες παιδιά μπήκαν στη βιοπάλη σε ηλικία κάτω των δεκατεσσάρων ετών, διακόπτοντας τη φοίτησή τους στο σχολείο.

Αιτία για την οποία αρκετά παιδιά διακόπτουν τη φοίτησή τους στο σχολείο και εργάζονται, είναι, επίσης, και η νοοτροπία που έχουν οι γονείς τους για τα γράμματα και τη μόρφωση. Ορισμένοι, δηλαδή, γονείς, αμόρφωτοι και οι ίδιοι, έχουν την αντίληψη, ότι οι σπουδές είναι ανώφελες και περιττές και ιδιαίτερα, αν αυτές τους επιβαρύνουν οικονομικά. Αυτοί ενδιαφέρονται περισσότερο για τα άμεσα οικονομικά οφέλη που θα έχουν από την εργασία των παιδιών τους, και λιγότερο για τη μόρφωσή τους. Φτάνουν, μάλιστα, στο σημείο να υποστηρίζουν πως έτσι τα παιδιά τους «θα μάθουν τι θα πει ζωή!». Θύματα τέτοιων προκαταλήψεων και στερεότυπων είναι πιο πολύ τα κορίτσια.

Πολλά από τα παιδιά τα οποία είτε δεν πηγαίνουν καθόλου στο σχολείο είτε δεν ολοκληρώνουν τη βασική εκπαίδευσή τους ανήκουν σε κοινωνικές ομάδες που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Πρόκειται για παιδιά Τσιγγάνων, μεταναστών και εθνικών μειονοτήτων. Κύριος λόγος για τον οποίο τα παιδιά αυτά απομακρύνονται από το σχολείο, δεν είναι τόσο οι διακρίσεις, που ακόμα δυστυχώς δεν έχουν εκλείψει, όσο το γεγονός ότι οι αξίες της οικογένειας ή του περιβάλλοντός τους, η θρησκεία τους και η γλώσσα τους, για παράδειγμα, είναι πολύ διαφορετικές από τις σχολικές αξίες.

Υπεύθυνη για το πρόβλημα του αναλφαβητισμού είναι και η Πολιτεία. Η ευθύνη της εντοπίζεται κυρίως στην εκπαιδευτική της πολιτική, με την οποία αναπαράγεται και διαιωνίζεται η αγραμματοσύνη. Όσο δε θα υπάρχουν σχολεία ημερήσια, νυχτερινά και σχολεία για παιδιά με ειδικές ανάγκες εκεί όπου είναι απαραίτητα, όσο δε θα μεριμνά για τους αναλφάβητους κάθε ηλικίας και δε θα δημιουργεί τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για τη μόρφωση όλων των πολιτών, τόσο το πρόβλημα θα παρατείνεται και θα εντείνεται.

Είναι σαφές ότι ο αναλφαβητισμός είναι καθαρά πρόβλημα που έχει σχέση με την παιδεία των πολιτών της χώρας μας. Ό,τι, λοιπόν, μπορεί να προσφέρει η παιδεία το στερείται και ο αναλφάβητος και η κοινωνία μας.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να αποδώσετε περιληπτικά το νόημα του κειμένου. 80-100 λέξεις)

[μονάδες 15]

2.    Να επιλέξετε τη σωστότερη απάντηση με βάση το κείμενο.

  Α. Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος συνιστά αίτιο αναλφαβητισμού γιατί:

1. Οι μεγάλες καταστροφές και η φτώχεια που υπήρχε δεν άφηναν περιθώρια στο κράτος να ανοικοδομήσει σχολεία, να διορίσει εκπαιδευτικούς και να μορφώσει τους πολίτες του.
2. Οι ίδιοι οι πολίτες προτιμούσαν να πολεμήσουν παρά να μορφωθούν, γιατί αυτό υπαγόρευε το χρέος τους προς την πατρίδα.
3. Οι Γερμανοί κατακτητές είχαν απαγορεύσει ρητά την εκπαιδευτική διδασκαλία στα υπάρχοντα ελληνικά σχολεία.

  Β. Πολλά παιδιά διακόπτουν τη βασική τους εκπαίδευση, γιατί:

1. Δεν μπορούν να προσαρμοστούν στους κανόνες λειτουργίας του σχολείου και γενικότερα σ’ οτιδήποτε αφορά τη σχολική εργασία.
2. Είναι θύματα μιας νοοτροπίας των γονιών τους, οι οποίοι τα παροτρύνουν άμεσα να μπουν στη βιοπάλη θεωρώντας ανώφελες και περιττές τις σπουδές.
3. Τα ίδια θεωρούν πως είναι προτιμότερο ν’ αποκατασταθούν επαγγελματικά πολύ νωρίς παρά να ξοδεύουν το χρόνο τους στη μελέτη.

  Γ. Βασικότερος λόγος για τον οποίο τα παιδιά των Τσιγγάνων και

     των μεταναστών απομακρύνονται από τα σχολεία είναι:

1. Οι διακρίσεις που υφίστανται σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά.
2. Η οικονομική τους ανεπάρκεια, που τους στερεί τη δυνατότητα αγοράς τετραδίων, βιβλίων και άλλων σχολικών ειδών.
3. Οι αξίες της οικογένειας ή του περιβάλλοντός τους, η θρησκεία και η γλώσσα τους, που είναι πολύ διαφορετικές από τις σχολικές αξίες.

  Δ. Υπεύθυνη για το πρόβλημα του αναλφαβητισμού είναι η εκπαι-

     δευτική πολιτική, γιατί:

1. Δε μεριμνά η πολιτεία για τους αναλφάβητους κάθε ηλικίας και δε δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη μόρφωση όλων των πολιτών.
2. Είναι αναχρονιστικό το σύστημα διδασκαλίας, με αποτέλεσμα ν’ απομακρύνει τα παιδιά από τη χαρά της μελέτης και της γνώσης.
3. Τα διδακτήρια παρουσιάζουν πολύ κακή εικόνα, ενώ η παρακολούθηση των μαθημάτων σ’ αυτά είναι ελλιπής.

[μονάδες 8]

3.Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν με την ένδειξη

  Σωστό ή Λάθος.

1. Λειτουργικά αναλφάβητοι είναι όσοι δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση.
2. Οι περισσότεροι αγράμματοι είναι αγρότες και εργάτες, γιατί τα προβλήματα επιβίωσης δεν τους επέτρεπαν τη φοίτηση στα σχολεία.
3. Όλοι ανεξαιρέτως οι γονείς ενδιαφέρονται σε μεγάλο βαθμό για τη μόρφωση των παιδιών τους, αλλά πολύ συχνά αυτά εγκαταλείπουν τα σχολεία, γιατί καταπιέζονται στο σχολικό περιβάλλον.
4. Παλιότερα, τα κορίτσια υπήρξαν θύματα κοινωνικών στερεοτύπων, που τα ήθελαν υποταγμένα σε ρόλους παραδοσιακούς του φύλου τους και ασφαλώς μακριά από σχολεία και σπουδές.
5. Τα παιδιά των Τσιγγάνων και των μεταναστών απομακρύνονται από το σχολείο, γιατί αντιμετωπίζονται ρατσιστικά από τους εκπαιδευτικούς και την πολιτεία.
6. Το κράτος φροντίζει έμπρακτα για την εκπαίδευση όλων ανεξαιρέτως των πολιτών κατασκευάζοντας συχνά νυχτερινά σχολεία και σχολεία κατάλληλα εξοπλισμένα για τη φοίτηση παιδιών με ειδικές ανάγκες.
7. Ο αναλφαβητισμός είναι ένα πρόβλημα που συνδέεται άμεσα με την παιδεία των πολιτών μιας χώρας.

 [μονάδες 7]

4. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α με τους ορισμούς

   τους στη στήλη Β.

       Α                    Β

1.  ανοικοδομώ    α. χειροτερεύω, επιδεινώνω

2.  απρόσιτος     β. φροντίζω για κάποιον ή για κάτι

3.  δύσβατος      γ. ο μη ωφέλιμος, ο μάταιος, ο άχρηστος

4.  ανώφελος      δ. ο απροσπέλαστος, αυτός που δύσκολα μπορούμε

                     να τον περάσουμε ή να τον προσεγγίσουμε

5.  επιβαρύνω     ε. ανώμαλος, απότομος

6.  αναπαράγω    στ. οικοδομώ, χτίζω κάτι από την αρχή

7.  μερινώ        ζ. γνώμη διαμορφωμένη εκ των προτέρων από 

                     επηρεασμό και χωρίς μελέτη του θέματος

8.  προκατάληψη   η. αυξάνω τη διάρκεια

9.  παρατείνω     θ. παράγω ξανά, δημιουργώ νέους οργανισμούς

[μονάδες 7]

5. Να βρείτε συνώνυμα των ακόλουθων λέξεων: υποχρεωτικός, αντίλη-

   ψη, μεριμνώ, διαπίστωση, μορφώνω.

[μονάδες 5]

6. Να χωρίσετε τη δεύτερη και την τέταρτη παράγραφο του κειμένου

   στα δομικά τους στοιχεία.

[μονάδες 6]

7. Να αναφερθείτε στις επιπτώσεις του αναλφαβητισμού σε ατομικό

   και κοινωνικό επίπεδο (να γίνει απλή αναφορά με τη μορφή

   θεματικών προτάσεων).

[μονάδες 25]

8. Να αναπτύξετε κάποιους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος

   που αναφέρεται στην προηγούμενη ερώτηση.

[μονάδες 25]