Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Συνέπειες και τρόποι περιστολής της νεανικής βίας

«Γιατί τόση νεανική βία;»

(...) Δυστυχώς η νεολαία που προκαλεί παραβατικές ενέργειες συμμετέχει σε κάθε μορφή παράνομης συμπεριφοράς. Ωστόσο, κάποιες μορφές μπορούν να θεωρηθούν αμιγώς νεανικές, εφόσον η συμμετοχή της νεολαίας σε αυτές είναι καταλυτική. Η εμπλοκή του νέου στο κοι­νό έγκλημα παρουσιάζει αύξηση, ωστόσο απέχει από το να χαρακτηριστεί νεανική μορφή εγκληματικότητας. Όμοια η βία και η εγκληματι­κότητα που οφείλονται σε ιδεολογικά αίτια (θρησκευτικά, πολιτικά, κοινωνικά), όπως η τρομοκρατία, σχετίζονται με τους νέους, οι οποίοι α­ποτελούν τα εκτελεστικά όργανα, όχι όμως και τους ηθικούς αυτουργούς. Οι επικεφαλής του οργανωμένου εγκλήματος είναι συνήθως ενή­λικες, οι οποίοι στρατολογούν νέους εμφυσώντας σε αυτούς την ιδεολογία τους και προωθώντας τους σε πράξεις βίας, προκειμένου να την εμπεδώσουν.

Παράλληλα με αυτή την κατεξοχήν νεανική μορφή βίας είναι η εκτονωτική μορφή βίας (χουλιγκανισμός, βανδαλισμοί, καταστροφές). Πρό­κειται για βίαια ξεσπάσματα νεανικών ομάδων, χωρίς σαφή αίτια, με αφορμή κάποια δημόσια πολιτική, καλλιτεχνική ή αθλητική εκδήλωση. Θύματα αυτής της έκρηξης είναι συνήθως οι περιουσίες πολιτών ή του δημοσίου.

Είναι θέσφατο πλέον ότι η κοινωνία και οι δομές της είναι αυτές που γεννούν τη βία. Στη σύγχρονη κοινωνία κυριαρχούν φαινόμενα όπως η ανεργία, η φτώχεια, η περιθωριοποίηση, ο ρατσισμός, οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Είναι γεγονός ότι σε κάθε κοινωνία μοχθούν να ε­πιβιώσουν ομάδες με σοβαρά βιοτικά προβλήματα. Κατά κύριο λόγο οι ομάδες αυτές εμπεριέχουν πλήθος νέων, οι οποίοι βρίσκονται σε α­ναζήτηση επαγγέλματος και εξασφάλισης μιας ισότιμης θέσης μέσα στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι. Έτσι λοιπόν, είναι εύλογο οι νέοι αυτοί, όταν αδυνατούν να επιβιώσουν και να συμβιώσουν ειρηνικά, να καταφεύγουν στην παρανομία για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην, δίνοντας στην παρανομία τη μορφή «βιοπορισμού». Άλλες πάλι φορές, τα κοινωνικά φαινόμενα που περιγράψαμε, προκαλούν έντονη δυσα­ρέσκεια στις μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες. Είναι αναμενόμενο τότε ότι η βία των νέων, κυρίως η εκτονωτική, θα πάρει τη μορφή αντί­δρασης και αποδοκιμασίας, η οποία στρέφεται επί δικαίων και αδίκων, εφόσον στόχο έχει το σύνολο της κοινωνίας που εμφανίζεται να απο­διώχνει και να καταδικάζει σε εξαθλίωση τους ανθρώπους αυτούς.

Σε άμεση σχέση με τις κοινωνικές δομές πρέπει να αναφερθούν και τα προβαλλόμενα πρότυπα ως άλλο ένα επίσης σημαντικό αίτιο έξαρ­σης της νεανικής παραβατικότητας. Οι νεανικές συντροφιές, αλλά και η ηρωοποίηση της βίας από τα Μ.Μ.Ε. λειτουργούν ενθαρρυντικά, ώ­στε οι νέοι να εκδηλώσουν βίαιη συμπεριφορά. Η υπερβολική προβολή της βίας, είτε ως είδησης, είτε ως θεάματος, εξοικειώνει την αρχικά άμαθη και αγνή νεανική ψυχή με την εμπειρία της βίας. Η εξοικείωση δίνει τη θέση της στον εθισμό, στην αναζήτηση της βιαιότητας ως θεά­ματος και ως ψυχαγωγίας. Η κατάληξη είναι συνήθως η μίμηση, η υιοθέτηση της βίας ως συγκεκριμένη πρακτική, ως αποδεκτή και θαυμα­στή μέθοδος επιβολής των θελήσεων του ατόμου. Συνεπώς, ο νέος που γαλουχείται μέσα στη βία, λογικό είναι να την ενστερνιστεί ή τουλά­χιστον να μην την αποδοκιμάζει.

Η συμπεριφορά, ωστόσο, αυτή της νεολαίας δεν μπορεί να θεωρηθεί ανεξάρτητη από την υπολειτουργία των παιδαγωγικών παραγόντων, και κυρίως της οικογένειας και της εκπαίδευσης. Στην οικογένεια η προτεραιότητα δίνεται στην κατάληψη των απλών υλικών αναγκών των νέων μελών. Στην εποχή του καταναλωτισμού οι γονείς θεωρούν ότι έχουν εκπληρώσει το χρέος τους, όταν εργάζονται αδιάκοπα για να προ­σφέρουν αφειδώς καταναλωτικά αγαθά και άνετη ζωή. Η απουσία διαλόγου και επικοινωνίας χαρακτηρίζει τη σύγχρονη οικογένεια και υπο­βαθμίζει το ρόλο της. Ο νέος που στερείται ηθικοπνευματικής καθοδήγησης είναι ευάλωτος στη χειραγώγηση αλλά και στην επιθετική συ­μπεριφορά είτε επειδή δε διαθέτει τη σύνεση και τις αναστολές που θα του πρόσφερε η διαπαιδαγώγηση είτε επειδή επιθυμεί να αντιδράσει στην παραμέληση και να προσελκύσει την προσοχή.

Όμοια, μοναδικός προσανατολισμός του βαθύτατα γνωσιοκεντρικού και χρησιμοθηρικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι η επιστημονική γνώση. Ο νέος και κυρίως ο έφηβος δεν αποκομίζει στα πλαίσια της εκπαίδευσης κάποια μορφή ηθικοπνευματικής καθοδήγησης ή έστω παι­δαγωγικής επίδρασης για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Αντίθετα το σχολείο, όπως άλλωστε και η οικογένεια, κάποιες φορές λει­τουργούν αυταρχικά σε περιπτώσεις νεανικής επαναστατικότητας με αποτέλεσμα να οξύνουν την αντίδραση του νέου.

Οι σύγχρονοι νέοι, ευάλωτοι και ανυπεράσπιστοι, γίνονται υποχείρια των επιτηδείων (πολιτικών, θρησκευτικών, αθλητικών παραγόντων), οι οποίοι εμποτίζουν τη νεανική ψυχή με τυφλό φανατισμό πάνω σε ιδέες και οράματα κενά και επικίνδυνα για το σύνολο (ναζισμός, ρατσισμός, εθνικισμός, σατανισμός, οπαδισμός). Γνωρίζουν ότι, αν κερδίσουν την ένθερμη υποστήριξη της νεολαίας προς όφελος τους, τότε έχουν κά­νει ένα σημαντικό βήμα για την επιβολή και καθιέρωση της ιδεολογίας τους. Δε διστάζουν να εκμεταλλευτούν τη νεανική ευπιστία και αγωνι­στικότητα, ώστε να σύρουν τους νέους σε πράξεις βίαιου «ηρωισμού» και «αυταπάρνησης» (τρομοκρατία, χουλιγκανισμός, νεοναζισμός) (...)

(Κείμενο της Βαγιωνάκη Πολυξένη, http://agonigrammi.wordpress.com/2009/12/15)

Παρατηρήσεις

1.   Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου σε 100-120 λέξεις.

2.   Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (παραγωγική, επαγωγική) που ακολουθείται στον παρακάτω συλλογισμό; Να δικαιολογήσετε την απά­ντηση σας.

●    Οι πολιτικοί, θρησκευτικοί, αθλητικοί παράγοντες γνωρίζουν ότι, αν κερδίσουν την ένθερμη υποστήριξη της νεολαίας προς όφελος τους, τότε έχουν κάνει ένα σημαντικό βήμα για την επιβολή και καθιέρωση της ιδεολογίας τους.

●    Δε διστάζουν λοιπόν να εκμεταλλευτούν τη νεανική ευπιστία και αγωνιστικότητα.

●    Καταφέρνουν επομένως να σύρουν τους νέους σε πράξεις βίαιου «ηρωισμού» και «αυταπάρνησης» (τρομοκρατία, χουλιγκανισμός, νεο­ναζισμός).

Γ. Παραγωγή κειμένου: Στην πόλη σας οργανώνεται μια κίνηση πολιτών με σκοπό να αντιμετωπίσει τα αυξημένα κρούσματα νεανικής ε­γκληματικότητας, τις εκδηλώσεις χουλιγκανισμού, τη διάδοση ακραίων πολιτικών ιδεολογιών και τη σύσταση συμμοριών, φαινόμενα που έ­χουν ανησυχήσει την τοπική κοινωνία. Με πρωτοβουλία της τοπικής Αρχής της πόλης καλούνται γονείς και δάσκαλοι να δώσουν λύσεις στο ζήτημα αυτό. Εσείς συμμετέχετε στο δημόσιο αυτό διάλογο ως εκπρόσωπος των μαθητών του Λυκείου σας. Σε ένα σύντομο κείμενο 500-600 λέξεων να επισημάνετε τις συνέπειες της νεανικής βίας και στη συνέχεια να προτείνετε τρόπους περιστολής του προβλήματος αυτού.

Απαντήσεις

1.   Περίληψη:

Το κείμενο εξετάζει τις παραμέτρους και τις αιτίες της νεανικής βίας. Αρχικά, καταγράφονται οι μορφές παραβατικής συ­μπεριφοράς των νέων. Αυτές σπάνια αφορούν τον ποινικό κώδικα, ενώ συχνές είναι οι εγκληματικές ενέργειες με χαρακτήρα πολιτικό, ιδεο­λογικό και κοινωνικό. Στη συνέχεια, διερευνώνται τα αίτια που προκαλούν το πρόβλημα, τα οποία σχετίζονται με την ένταση των ποικίλων κοι­νωνικών προβλημάτων, τα προβαλλόμενα από τα ΜΜΕ πρότυπα και τις δυσλειτουργίες του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς και της οι­κογένειας. Όπως επισημαίνεται, εξίσου σημαντική ευθύνη φέρουν οι πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες, οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι τη γενι­κότερη κρίση αξιών και τη νεανική τόλμη, παρασύρουν τους νέους σε ακραίες ενέργειες.

2.   Συλλογιστική πορεία:

Η συλλογιστική πορεία είναι παραγωγική. Αρχικά, διατυπώνεται η γενική άποψη, η οποία έχει αποδεδειγμένη ισχύ, δηλαδή ότι οι ισχυροί πολιτικοί και θρησκευτικοί παράγοντες επιδιώκουν την ένθερμη υποστήριξη της νεολαίας προκειμένου να καθιερώσουν την ιδεολογία τους. Στη β' προκείμενη επισημαίνεται ότι εκμεταλλεύονται ειδικά την αφέλεια των νέων. Έτσι, προκύπτει το βέβαιο συμπέρα­σμα ότι παρασύρουν τους νέους σε ακραίες ενέργειες και σε συγκεκριμένες εκδηλώσεις βίας (τρομοκρατία, χουλιγκανισμός, νεοναζισμός).

Γ. Παραγωγή κειμένου

Επικοινωνιακό πλαίσιο: ομιλία σε δημόσιο διάλογο -προσχεδιασμένος προφορικός λόγος -

Προσφώνηση: Κύριες και κύριοι, αγαπητοί συμμαθητές και συμμαθήτριες,

Πρόλογος: Αναφορά στην ανησυχητική έκταση και στις πολλές μορφές που έχουν προσλάβει φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας στην το­πική κοινωνία και στο θέμα της παρέμβασης.

Κύριο Μέρος

Συνέπειες για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

●  Κρίση ανθρωπιστικών αξιών, παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς οι εκδηλώσεις νεανικής βίας είναι δυνατόν να στραφούν ενα­ντίον της ζωής, της αρτιμέλειας, της αξιοπρέπειας, της ελευθερίας ή και της περιουσίας συμπολιτών.

●   Αδυναμία επίλυσης προβλημάτων, οπισθοδρόμηση ή στασιμότητα. Σε μία κοινωνία όπου επικρατεί η γενικευμένη βία, δύσκολα επιχει­ρούνται λύσεις βασισμένες στον διάλογο και τη συνεννόηση, δύσκολα εδραιώνονται σχέσεις εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης ανάμεσα στους πολίτες και πολύ δύσκολα σημειώνεται πρόοδος στους τομείς του πολιτισμού.

●   Διάρρηξη κοινωνικής συνοχής

● Το ενδεχόμενο γενίκευσης της βίας, είτε λόγω της όξυνση αντικοινωνικών φαινομένων, είτε λόγω της έντασης της καταστολής είτε ακό­μα και λόγω περιπτώσεων αυτοδικίας από την πλευρά των θυμάτων.

●   Κλονισμός θεμελιωδών αξιών του δημοκρατικού πολιτεύματος, όπως η δικαιοσύνη, η υπακοή στον νόμο, η ευνομία, η ασφάλεια.

● Επικράτηση της αντίληψης πως η βία είναι ο μοναδικός αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης των σύνθετων ζητημάτων.

Συνέπειες για το άτομο.

● Το σοβαρό ενδεχόμενο να κινδυνεύσει η ζωή και η υγεία των ανθρώπων, τόσο αυτών που υφίστανται τις εκδηλώσεις της νεανικής βίας- των θυμάτων όσο και αυτών που την ασκούν - των θυτών.

●  Η εμπλοκή του ατόμου με τον νόμο. Η επιβολή ποινών, οι οποίες ανάλογα με τη διάρκεια και μορφή τους είναι δυνατόν να οδηγήσουν στην υπονόμευση του μέλλοντος και κάθε προσπάθειας για τη οικοδόμηση μιας ήρεμης ζωής. Συνεπόμενα, (και) η εμφάνιση οικογενειακών προβλημάτων και αδιεξόδων.

●  Η επικράτηση του φόβου και της καχυποψίας στις ανθρώπινες σχέσεις. Η γενικευμένη ανασφάλεια.

●  Φανατισμός και ακραίες αντιλήψεις. Διαμόρφωση μη σκεπτόμενων ανθρώπων.

● Ανάπτυξη προβληματικής και συχνά συμπλεγματικής προσωπικότητας.

Τρόποι περιστολής τέτοιων εκδηλώσεων

●  Η οικογένεια οφείλει να ασχολείται με την ηθική διαπαιδαγώγηση των νέων και να μεταδίδει ηθικές αξίες και ορθά πρότυπα κοινωνικής συμβίωσης.

●  Το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο οφείλει εκτός από την μετάδοση γνώσεων να μεριμνά και για όξυνση της κριτικής ικανότητας των νέων και για την ηθική τους τελειοποίηση.

●     Η Πολιτεία /Κράτος είτε φροντίζοντας να μειώσει τις αιτίες και τους παράγοντες που προκαλούν τη νεανική παραβατικότητα (μείωση α­νεργίας, φτώχειας, αναλφαβητισμού, κοινωνικού αποκλεισμού, μορφών ρατσισμού), με την μετάδοση θετικών προτύπων από τους κρατι­κούς λειτουργούς.

●  Πολιτεία: ανάπτυξη δικτύων υπηρεσιών και συντονισμός σε τοπική κλίμακα των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, πρόληψη, δηλαδή περιστολή των κοινωνικών προβλημάτων της φτώχειας και της ανεργίας, κατάργηση των αυταρχικών σωφρονιστικών μέσων, δηλαδή των φυλακών α­νηλίκων και του εγκλεισμού τους σε ιδρύματα. Αναγκαίο να αντικατασταθούν με παροχή εκπαίδευσης και ανάδοχες οικογένειες. Διαμόρφω­ση μηχανισμών ανίχνευσης κακοποιημένων παιδιών.

●  ΜΜΕ: ευαισθητοποίηση και ενημέρωση της κοινής γνώμης. Παροχή αξιόλογης παιδείας και ηθικών προτύπων.

Επίλογος: Διαχρονικά η βία είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των ανθρώπινων κοινωνιών. Στη σύγχρονη εποχή οξύνεται συνε­χώς και προσλαμβάνει πολλές μορφές. Η αντιμετώπισή της είτε προληπτικά είτε κατασταλτικά πρέπει να απασχολήσει σοβαρά όσους ασχολούνται με τη νεότητα και τα προβλήματά της.

Τετάρτη 20 Οκτωβρίου 2010 ΕΘΝΟΣ-ΠΑΙΔΕΙΑ
Φροντιστήρια Πουκαμισάς