Η παγκοσμιοποίηση λοιπόν δεν είναι παρά οικονομικές ευκαιρίες που δημιουργούν οι νέες τεχνολογίες.

[…] Είναι κάποιοι που υποστηρίζουν ότι στα προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας πρέπει να προσθέσουμε άλλο ένα. Την επιστροφή της οικονομικής πολιτικής στα εθνικά σύνορα. Φαντάζει λογικό, διότι η παγκοσμιοποιημένη οικονομία αφαιρεί από τις εθνικές κυβερνήσεις πολλά εργαλεία οικονομικής πολιτικής. Το πρόβλημα όμως είναι πως μια τέτοιου τύπου επιστροφή δεν είναι εφικτή. Ο κόσμος παραείναι συνδεδεμένος για να επιστρέψουν οι χώρες στα εθνικά τους σύνορα. Και αυτό δεν υπήρξε πολιτική επιλογή, αλλά οικονομική.

Γράφαμε και παλιότερα ότι πολλοί βλέπουν τη σύγχρονη τεχνολογία ως απότοκο της παγκοσμιοποίησης. Ισχύει, όμως, το ακριβώς αντίθετο. Η τεχνολογία δημιουργεί τις ευκαιρίες παγκοσμιοποίησης και κάποιοι σπεύδουν να τις καλύψουν. Αυτό ισχύει για όλους: από τις τράπεζες μέχρι τους οικονομικούς μετανάστες.

Τα δίκτυα υπολογιστών δεν σχεδιάστηκαν για να μεταφέρουν θέσεις εργασίας σε μακρινές χώρες όπως η Ινδία. Η ύπαρξή τους, όμως, δημιουργεί την ευκαιρία να το κάνουν οι επιχειρήσεις. Δεν είναι λοιπόν η παγκοσμιοποίηση που έφτιαξε τα δίκτυα. Είναι τα δίκτυα που φτιάχνουν την παγκοσμιοποίηση.

Το ίδιο ισχύει και για την οικονομική μετανάστευση. Όσο η τεχνολογία μειώνει το κόστος μεταφοράς ανθρώπων, τόσο δημιουργούνται ευκαιρίες μετανάστευσης. Παλιότερα χρειαζόταν μια περιουσία για να έρθει κάποιος από το Πακιστάν. Σήμερα αρκούν μερικές χιλιάδες δολάρια, συμπεριλαμβανομένου του κόστους ρίσκου που αναλαμβάνουν οι «δουλέμποροι». Η διαρκώς βελτιούμενη σχέση κόστους - οφέλους λειτουργεί υπέρ της οικονομικής μετανάστευσης.

Γι’ αυτό δίνουν μάταιο αγώνα οι πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης. Κατ’ ουσίαν μάχονται κατά της τεχνολογικής προόδου. Όπως ακριβώς η τυπογραφία ενοποίησε ετερογενείς πληθυσμούς κάτω από μία γλώσσα, κοινή εκπαίδευση, κοινά έθιμα και δημιούργησε εθνικές συνειδήσεις, έτσι ακριβώς και τώρα ενοποιεί όλο τον κόσμο. Ισοπεδώνει τις διαφορές. Οι όροι της ενοποίησης (το ποιος θα βγει κερδισμένος και χαμένος από αυτή την αναπόφευκτη διαδικασία) είναι πολιτικοί. Aλλά μόνο σ’ ένα παγκόσμιο πολιτικό τοπίο.

Η παγκοσμιοποίηση λοιπόν δεν είναι παρά οικονομικές ευκαιρίες που δημιουργούν οι νέες τεχνολογίες. Ακόμη και αν υπάρξουν πολιτικές αποφάσεις για επιστροφή στα παλιά καλά εθνικά σύνορα, αυτές θα υπονομευθούν από τις υπάρχουσες ή και μελλοντικές τεχνολογίες. Αλλά ακόμη κι αν υπήρχε ένας μαγικός τρόπος επιστροφής στη δεκαετία του ’70 –λίγο πριν δηλαδή από την έκρηξη της παγκοσμιοποίησης– αυτό σημαίνει ότι θα έπρεπε ταυτόχρονα να γυρίσουμε στα επίπεδα ευημερίας της δεκαετίας του ’70.

Καλώς ή κακώς, φτάσαμε στο σημερινό επίπεδο λόγω της παγκοσμιοποίησης. Αυτή δημιούργησε τις παγκόσμιες αγορές και λόγω οικονομίας κλίμακας έκανε πιο φθηνά και πιο πολλά τα προϊόντα. Αλλά επιπλέον αυτού: μπορούμε να φανταστούμε την παραγωγή για τοπική κλίμακα; Να παράγονται ελληνικά αυτοκίνητα ή βουλγαρικά iPad; Μπορούμε να φανταστούμε κάθε χώρα να παράγει τον δικό της τύπο κινητού; Ακόμη κι αν γινόταν, όλοι θα γινόμασταν φτωχότεροι από άποψη υπηρεσιών που αυτά τα εθνικά προϊόντα θα προσέφεραν, όπως ήμασταν πιο φτωχοί, όταν για την προστασία της εγχώριας παραγωγής κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα μόνο μπανάνες Κρήτης.

Η οικονομία δεν έχει δρόμο εγκλωβισμού στα εθνικά σύνορα. Αυτό που απαιτείται πλέον είναι διεθνικές πολιτικές, που θα διαμορφώσουν την παγκοσμιοποίηση προς όφελος των πολιτών. Αλλά αυτές οι πολιτικές χρειάζονται χρόνο για να διαμορφωθούν.

του Πάσχου Mανδραβέλη 

Εφημερίδα  Καθημερινή