Τα αρχαία μνημεία

Ανάμεσα στον τόπο και τον πολιτισμό υπάρχει μια σχέση διαλεκτική: ο τόπος προσδιορίζει τον πολιτισμό ενός λαού αλλά και ο πολιτισμός με τη σειρά του προσδιορίζει και χαρακτηρίζει τον τόπο. Γι' αυτό ακριβώς θα λέγαμε πως η ομορφιά του ελληνικού τοπίου δεν θα μπορούσε ποτέ να νοηθεί χωρίς το αισθητικό κάλλος των αρχαίων μνημείων που πλημμυρίζουν κάθε γωνιά του.

Χώρα με μεγάλη ιστορία η Ελλάδα ευτύχησε από την αρχαιότητα ν' αναπτύξει ένα λαμπρό πολιτισμό. Στα χώματά της έζησαν μεγάλοι στοχαστές, άξιοι πολιτικοί και σπουδαίοι καλλιτέχνες. Οι τελευταίοι με τα έργα τους δεν δημιούργησαν μόνο έργα απαράμιλλης ομορφιάς αλλά εξέφρασαν το πνεύμα και τις ιδέες της εποχής τους, σφράγισαν τη στιγμή με την ιδέα της αιωνιότητας,  αφήνοντας πολύτιμη παρακαταθήκη στις επερχόμενες γενιές.

Αν θέλαμε να προσεγγίσουμε εν συντομία το χαρακτήρα των μνημείων της Ελλάδας θα σημειώναμε πως σ' αυτά συμπυκνώνεται μια αδιάσπαστη ενότητα του ελληνικού χώρου και του ελληνικού πολιτισμού : τα μνημεία αντλούν υλική υπόσταση από τον τόπο και αυτός αντλεί πνευματική υπόσταση από τα μνημεία.  Το γλαυκό της θάλασσας και τ΄ ουρανού, το φως και τα νησιά, τα λιόδεντρα και το θυμάρι, τα τραχιά και άγονα βουνά συνθέτουν το ελληνικό τοπίο και δένουν αξεχώριστα με τα μνημεία.  Και τα δύο χαρακτηρίζονται από το μέτρο και την αρμονία. Τίποτα το τιτάνιο, το ογκώδες ή το υπερβολικό δεν χαρακτηρίζει τα φυσικά μεγέθη αλλά και τα μνημεία που αποτυπώνουν έναν πολιτισμό ανθρωποκεντρικό,  βασισμένο στην ισορροπία και στην τάξη, διαποτισμένο από ένα πνεύμα ανθρωπιάς και δικαιοσύνης.

Είναι φανερό πως τα αρχαία μνημεία δεν προσφέρουν μονάχα  αισθητική απόλαυση, αλλά κρατούν ζωντανά στη μνήμη και στην ψυχή μας τον πολιτισμό των προγόνων,  συμπυκνώνουν τη σοφία και τις αξίες τους και αποτελούν δάσκαλο και οδηγό μας στη δύσκολη πορεία της ζωής. Ο επισκέπτης ενός αρχαιολογικού χώρου, πέρα από την αισθητική συγκίνηση, συνομιλεί με το παρελθόν, αφουγκράζεται τα μηνύματά του, γνωρίζει τον πολιτισμό των πατέρων του, σφυρηλατεί την εθνική συνείδηση και διαμορφώνει την ταυτότητά του.

Δυστυχώς στις μέρες μας οι Έλληνες δεν έχουν την καλύτερη σχέση με την προγονική τους κληρονομιά και συνεπώς με τα αρχαία μνημεία.  Μπορεί ο αγράμματος Μακρυγιάννης να αποφαινόταν: « γι' αυτά πολεμήσαμε» ,αλλά οι σύγχρονοι  Έλληνες μάλλον ως τουριστική πραμάτεια τα αντιμετωπίζουν. Οι περισσότεροι, εξαιτίας της λειψής παιδείας που έχουν, διατηρούν μ' αυτά μια σχέση ψυχρή, επιφανειακή ή και ψεύτικη, ενώ δεν λείπουν και οι αδίστακτοι αρχαιοκάπηλοι που εμπορεύονται την ιστορία και την ψυχή μας. Κι είναι τραγική η στάση της Πολιτείας που συχνά αδιαφορεί επικίνδυνα για τους αρχαιολογικούς χώρους,  όπου οι ελλείψεις και οι ανεπάρκειες είναι ολοφάνερες. Φυσικά θα 'μασταν άδικοι αν δεν σημειώναμε τις σοβαρές προσπάθειες που έγιναν από ανθρώπους της τέχνης και της πολιτικής για επιστροφή των κλεμμένων μνημείων στη χώρα μας.  Η πρωτοβουλία της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη δεν απέδωσε για την ώρα καρπούς, αλλά ευαισθητοποίησε την παγκόσμια κοινή γνώμη.  

Αξίζει εδώ να τονίσουμε πως η επιστροφή των μνημείων στο φυσικό τους χώρο θα ξαναδώσει τη λάμψη και το κάλλος τους ,αφού έξω απ' αυτόν μοιάζουν νεκρά,  ψυχρά και ανολοκλήρωτα.  Συνάμα θα αποτελέσει νίκη για τον κάθε λαό που έβλεπε παλιά τους αποικιοκράτες να λεηλατούν τους εθνικούς του θησαυρούς και συνεχίζει σήμερα να βλέπει τις πολυεθνικές να απειλούν την εθνική του φυσιογνωμία και ιδιαιτερότητα.

Τελικά, θα λέγαμε πως η σχέση μας με τα αρχαία μνημεία χρειάζεται αναθεώρηση.  Οφείλουμε ως λαός και ως άτομα να συνειδητοποιήσουμε την αξία τους και να καταλάβουμε  πως  μετέωροι,  χωρίς δεσμούς με το παρελθόν,  δίχως ρίζες δεν μπορούμε να πορευτούμε στο μέλλον.  Απαιτείται λοιπόν, πέρα από τις αποσπασματικές γνώσεις που προσφέρει το σχολείο,  να αναδείξουμε τη σημασία των αρχαίων μνημείων.  Μέλημα της πολιτείας πρέπει να είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αρχαιολογικής παιδείας από τη σχολική ηλικία,  που θα περιλαμβάνει αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων μέσων (ηλεκτρονικά προγράμματα, ομαδικές εργασίες, επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, συζητήσεις). Σημαντικός ακόμα είναι ο ρόλος των πνευματικών ανθρώπων, των ΜΜΕ και της πολιτικής ηγεσίας, που επιβάλλεται να πρωτοστατήσουν σε μια εκστρατεία ανάδειξης και προβολής της προγονικής  μας κληρονομιάς.

«Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν, σβήνει κανείς ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον και είναι θλιβερή η ζωή που μοιάζει σαν σπίτι ακατοίκητο» λέει ο ποιητής. Σήμερα, που το πνευματικό χάσμα ανάμεσα στον αρχαίο και στο σύγχρονο κόσμο είναι μεγαλύτερο απ΄ όσο νομίζουμε,  τα  «αρχαία σημάδια»  θα μας βοηθήσουν να ξαναβρούμε το νήμα της ιστορίας  και  να  κρατήσουμε ζωντανό  το  όνειρο  και  την  ελπίδα!

από το διαδίκτυο