Η βία - επιθετικότητα στις σύγχρονες κοινωνίες (απαντημένο προτεινόμενο θέμα στη νεοελληνική γλώσσα Γ΄ Λυκείου)

ΚΕΙΜΕΝΟ: Η βία στη σύγχρονη κοινωνία

Τo κύμα βίας, που αναστατωμένη ζει η ανθρωπότητα τα τελευταία ετούτα χρόνια, αποτελεί το γινόμενο της κακουργίας του αιώνα μας, τη σκληρή μαθητεία του ανθρώπου στο έγκλημα, την κατάλυση της ιερότητας του ανθρώπου. Εδώ πια δεν υπάρχουν αθώοι. Όλοι, οπουδήποτε γης, οποιασ­δήποτε χώρας κι οποιασδήποτε ηλικίας, μοιάζει να είναι όλοι ένοχοι κι επομένως υποχρεωμένοι να πληρώσουν. Ληστείες, απαγωγές, ανατινάξεις, φόνοι, παίρνουν και σηκώνουν σε κύμα θολό, αιματηρής οργής εκατοντάδες άγνωστους ανθρώπους.

Από πού ξεκινά αυτή η διεθνής τρομοκρατία, που πλήττει, όχι τις ανατολικές χώρες - αυτές είναι προστατευμένες κάτω από το μανδύα του πιο σκληρού κι αδίσταχτου ολοκληρωτισμού - αλλά τις χώρες του λεγόμενου ελεύθερου κόσμου;

Ξεκινά, πρώτα, από μια αναρχική και μανιασμένη επαναστατική αντίληψη, που, χωρίς να έχει συγκεκριμένους πάντα στόχους, καταλήγει σ' έναν ηδονισμό εξαιτίας της βίας. Ξεκινά, κατόπιν, από την αδίσταχτη εσω­τερική πεποίθηση ότι ο άνθρωπος ως ηθικό πρόσωπο, επομένως ως πρόσω­πο ιερό κι αξιοσέβαστο, πέθανε ... Επομένως, κάθε μορφή βίας και τρομο­κρατίας σε βάρος του είναι πια ανεκτή (κι η διεθνής συμπεριφορά απέναντι στους τρομοκράτες φανερώνει πως πραγματικά είναι ανεκτή). Ξεκινά, τρί­το, από μια αντίληψη του παραλόγου της ζωής, μιας ζωής που έχασε την εσωτερική της αιτία κι αποστολή, την ηθική της δικαίωση. Ξεκινά, τέλος από σκοπιμότητες της πολιτικής μάχης και της νέας «επαναστατικής» τα­κτικής.

Σήμερα, μια βόμβα στο χέρι κάποιου είναι ένα αναντίλεκτο επιχεί­ρημα, το δίκαιο του αθώου δεν είναι πια. Δεν υπάρχουν αθώοι, αφού τόσοι σφαγιάστηκαν, τόσοι σφαγιάζονται σχεδόν επίσημα, αφού η κάθε μορφής αδικία θεριεύει στην οικουμένη, κι ο πολιτισμός, ξεπνοημένος, δεν έχει πια δύναμη με την παιδεία να καλλιεργήσει, να εξευγενίσει τις εξαγριωμένες καρδιές.

Υπάρχουν, βέβαια, μεγάλες περιοχές της γης που ενθαρρύνουν με τον τρόπο τους αυτά τα «επαναστατικά» ιδεώδη, ιδεώδη αυτοκτονίας του ανθρώπου, που καταλήγουν στη βία και στην τρομοκρατία. Η προπαγάνδα εξιδανικεύει, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα με λέξεις διάτρητες, φθαρμένες, την επαναστατική αυτή πρακτική, που σπάζει το ηθικό και φέρνει σ' απόγνωση τις κοινωνίες του Δυτικού κόσμου. Μια μόνο λύση φαίνεται να υπάρχει: να δεχτεί να βουλιάξει ολόκληρη η οικουμένη μέσα στον ολοκληρωτισμό, ώστε η βία κι η τρομοκρατία να υιοθετηθούν ως εκφράσεις του επίσημου κράτους και να εκμηδενιστεί ο πειρασμός της ελευθερίας, που ανασαλεύει τα φρένα του ανθρώπου. Να εξουθενωθεί ο άνθρωπος μια για πάντα.

Οι νέοι που γίνονται το χέρι της βίας δε βλέπουν τον καταχθόνιο μοχλό που τους κάνει να δρουν και που λειτουργεί αθέατα πίσω τους. Έχουν ντύσει τη βία, ρομαντικά, αποκρίνονται σε μια κοινωνία άδικη και καταπιεστική, που εφαρμόζει συγκαλυμμένα τη βία, με μια βία γυμνή, θαρ­ραλέα, προκλητική. Η πρόκληση, το βίαιο ξύπνημα κι η τρομοκράτηση του αστικού κόσμου μοιάζει να είναι ο σκοπός τους. Δεν είναι όμως έτσι. Έχουν φτάσει να πιστεύουν πως η βία θα λύσει όλα τα προβλήματα της γης και τα δικά τους προβλήματα, πως είναι η πανάκεια του κακού που μαστίζει την οικουμένη. Και μαζί η βία κι η τρομοκρατία είναι η διαβολική ιδαλγία των καιρών μας. Η αποτρόπαιη μορφή του ηρωισμού της, όταν κάθε πνευμα­τικός ηρωισμός έχει εκμηδενιστεί. Κι έχει εκμηδενιστεί, γιατί τον ηρωισμό τον γεννά μια πίστη, ένας πολιτισμός σε οργασμό, τον γεννά ένας άνθρωπος που έχει λάβει συνείδηση του εαυτού του.

Ίσως είναι περιττό να υπογραμμιστεί πόσο και η βία και η τρομο­κρατία, διεθνής ή επιχώρια, βρίσκεται μέσα στον ποταμό του ψεύδους, που μουσκεύει και σαπίζει τη ζωή μας.

Κώστας Ε. Τσιρόπουλος

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε σε 100 -120 λέξεις.

[Μονάδες: 25]

2. Να επισημάνετε τους τρόπους με τους οποίους ο συγγραφέας επιτυγχάνει τη συνοχή της τρίτης παραγράφου.

[Μονάδες: 5]

3. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 100 - 120 λέξεων τη φράση «Κι έχει εκμηδενιστεί, γιατί τον ηρωισμό τον γεννά μια πίστη, ένας πολιτισμός σε οργασμό, τον γεννά ένας άνθρωπος που έχει λάβει συνείδηση του εαυτού του».

[Μονάδες: 5]

4. Να εντοπίσετε στο κείμενο πέντε φράσεις στις οποίες η γλώσσα χρησιμοποιείται συνυποδηλωτικά.

[Μονάδες: 2,5]

5. Ποια η λειτουργία της δεύτερης παραγράφου στη δομή του κειμέ­νου;

[Μονάδες: 2,5]

6.α) Να δοθεί από μια συνώνυμη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πλήττει, κατάλυση, αδίσταχτη, αντίληψη, αναντίλεκτο.

β) Να γραφεί μια περίοδος λόγου με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις, στην οποία να διαφαίνεται η σημασία των λέξεων που δίνονται:  εξιδανικεύει,  απόγνωση, εξουθενωθεί,  αποτρόπαιη, συνείδηση.

[Μονάδες: 10]

7. Σε ένα άρθρο σας (έκτασης 500 - 600 λέξεων) που θα δημοσιευτεί στη σχολική εφημερίδα να αναφερθείτε τεκμηριωμένα στους λό­γους που οδηγούν στην έξαρση των φαινομένων βίας και επιθετι­κότητας στη σύγχρονη εποχή και να επισημάνετε τις συνέπειες του νοσηρού αυτού φαινομένου σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.

[Μονάδες: 50]

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Το κείμενο αναφέρεται στα φαινόμενα βίας και τρομοκρατίας που βρίσκονται σε έξαρση τα τελευταία χρόνια. Αρχικά, ο συγγραφέας διαπιστώνει ότι καθημερινά σε ολόκληρο τον κόσμο οι άνθρωποι γίνονται μάρτυρες ή θύματα εγκληματικών ενεργειών. Στη συνέ­χεια, εκτιμά πως από αυτού του είδους τη βία υποφέρουν περισσό­τερο οι πολίτες στις ανεπτυγμένες χώρες είτε λόγω της κρίσης των ανθρωπιστικών αξιών είτε λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων. Έπειτα, ο συντάκτης του κειμένου υπογραμμίζει ότι θύματα είναι ακόμα και όσοι δε φταίνε, ενώ η παιδεία δεν αποτελεί πια τη λύση στο πρόβλημα. Ακόμη, επισημαίνεται ότι οι προοπτικές επίλυσης του προβλήματος είναι δυσοίωνες, αφού η βία τείνει να κυριαρχήσει ή ακόμα και να θεσμοθετηθεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Καταλήγο­ντας, ο Τσιρόπουλος συμπεραίνει ότι η βία κάθε είδους γίνεται αποδεκτή και από τους νέους που τη θεωρούν το μόνο νόμιμο πια μέσο διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους.

2. Ο συγγραφέας επιτυγχάνει τη συνοχή του κειμένου με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων που δηλώνουν απαρίθμηση επιχειρημάτων (πρώτα, τρίτο, τέλος), προσθήκη (κατόπιν), συμπέρασμα (επομέ­νως), καθώς και με την επανάληψη λέξης (ζωής).

4. το κύμα βίας που αναστατωμένη ζει η ανθρωπότητα, το γινόμενο της κακουργίας του αιώνα μας, αυτές είναι προστατευμένες κάτω από το μανδύα του πιο σκληρού κι αδίσταχτου ολοκληρωτισμού, ληστείες, απαγωγές, ανατινάξεις, φόνοι, παίρνουν και σηκώνουν σε κύμα θολό, αιματηρής οργής εκατοντάδες άγνωστους ανθρώπους, αφού η κάθε μορφής αδικία θεριεύει στην οικουμένη, κι ο πολιτισμός, ξεπνoημένος...

5. Η δεύτερη παράγραφος του κειμένου αποτελεί μεταβατική παρά­γραφο, αφού λειτουργεί συνδετικά ανάμεσα στον πρόλογο, όπου διαπιστώνεται το πρόβλημα της βίας και τις υπόλοιπες παραγρά­φους του κειμένου, όπου αναζητούνται τα αίτια και οι συνέπειες αυτού του νοσηρού φαινομένου.

6.α) πλήττει - μαστίζει,

κατάλυση - κατάργηση,

αδίστακτη - αδυσώπητη, ανελέητη,

αντίληψη - πεποίθηση,

αναντίλεκτο - αναντίρρητο.

β) Η τέχνη συχνά βοηθά τον καλλιτέχνη να εξιδανικεύσει την πραγματικότητα.

Η έλλειψη ρευστού στην αγορά έφερε τους εμπόρους σε απόγνωση.

Η έντονη σωματική άσκηση στην οποία υπέβαλε τον εαυτό του είχε ως αποτέλεσμα να εξουθενωθεί.

Η αποτρόπαιη συμπεριφορά του συγκλόνισε την κοινή γνώμη.

Ευτυχώς, έχει συνείδηση της σοβαρότητας της κατάστασης.

7.   Κοινωνίες … αγωνίας!!!

Αποτελεί κοινή παραδοχή το γεγονός ότι εξαιτίας της ανό­δου του μορφωτικού επιπέδου και της ανάπτυξης του πνευματικού πολιτισμού θα ανέμενε κανείς σήμερα ότι ο άνθρωπος θα ζούσε σε κοινωνίες που θα ευημερούσαν. Ωστόσο, εύκολα σήμερα διαπιστώ­νει κανείς ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες μαστίζονται από πληθώρα προβλημάτων, το πιο σημαντικό από τα οποία ίσως είναι η έξαρση των φαινομένων βίας και τρομοκρατίας που σημειώνονται καθημε­ρινά σε ολόκληρο τον κόσμο και καθιστούν δύσκολη τη διασφάλιση της τάξης και της ειρήνης διεθνώς.

Για να αντιμετωπιστεί, όμως, αυτό το νοσηρό φαινόμενο είναι ανάγκη να αναζητηθούν τα αίτια που το προκαλούν. Βασικός παράγοντας που προκαλεί την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς σήμερα είναι η έλλειψη αγωγής από την οικογένεια και το σχολείο. Πράγματι, η έλλειψη ενδιαφέροντος που επιδεικνύουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί για τα προβλήματα των παιδιών τους ασκούν αρνητική επίδραση στην ψυχολογία τους. Συχνά, γονείς και καθη­γητές αντιμετωπίζουν τα παιδιά αυταρχικά, δε μεταλαμπαδεύουν τις ανθρωπιστικές αξίες με αποτέλεσμα να δημιουργείται στα παιδιά το αίσθημα της απογοήτευσης και να εκδηλώνεται από αυτά βίαιη συμπεριφορά.

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί κανείς στις συνθήκες ζωής στις μεγαλουπόλεις και τις δυσκολίες στις οποίες καλείται ο σύγχρονος άνθρωπος να αντεπεξέλθει. Οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινής ζωής και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου καθιστούν το άτομο ανήμπορο να εκφραστεί και του δημιουργούν τα δυσάρεστα συναισθήματα της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας που οδηγούν σε επιθετικές ενέργειες. Εξάλλου, ο νέος σήμερα δε δια­θέτει τα απαραίτητα ερείσματα από μικρή ηλικία, ώστε να κοινωνικοποιηθεί ομαλά και να αποφύγει την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς.

Εξίσου σημαντικό ρόλο στην όξυνση του προβλήματος δια­δραματίζει και το υλιστικό πρότυπο ζωής, καθώς αυτοσκοπός γίνε­ται η απόκτηση υλικών αγαθών. Το κυνήγι του πλούτου προκαλεί υπαρξιακά αδιέξοδα στο νέο, τη στιγμή μάλιστα που προβλήματα όπως η ανεργία, η αναξιοκρατία και η άνιση κατανομή του πλού­του οδηγούν τους νέους σε ολόκληρο τον κόσμο στην εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς που επιτρέπει την εκτόνωση και λειτουργεί λυτρωτικά.

Από τα παραπάνω προκύπτει το συμπέρασμα ότι τα αίτια που υποκινούν τις αντικοινωνικές εκδηλώσεις και τροφοδοτούν τα φαινόμενα βίας είναι πολλά και σύνθετα. Πολλές, όμως, και σοβα­ρές είναι και οι επιπτώσεις της κοινωνικής αυτής μάστιγας, οι οποίες ανάγονται σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης ζωής και δραστηριότητας.

Η τραγικότητα του φαινομένου γίνεται εύκολα αντιληπτή, αν αναλογιστεί κανείς ότι η βίαιη αντίδραση δεν αποτελεί για το νέο εποικοδομητικό τρόπο διεκδίκησης των δικαιωμάτων του, αφού μπορεί να οδηγήσει σε στέρηση της ζωής αθώων ανθρώπων αλλά και σε απώλεια της προσωπικής ελευθερίας του. Εξάλλου, η βίαιη αντίδραση των νέων συμβάλλει στη διαιώνιση των προβλημάτων ή ακόμη και την επιδείνωση τους, αφού στην κοινωνία επικρατεί το δίκαιο του ισχυρού και καταργούνται οι δημοκρατικοί θεσμοί.

Αξίζει, επίσης, να επισημανθεί ότι οι βίαιες ενέργειες απόκτηνώνουν και υποβιβάζουν τον άνθρωπο, ο οποίος στερείται πια τις ηθικές αξίες και τα ιδανικά του. Η εκδήλωση, μάλιστα, βίαιης συμπεριφοράς μαρτυρά ανθρώπους με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και προκαλεί παρόμοια αντιμετώπιση από εκείνους που γίνονται δέκτες της επιθετικής συμπεριφοράς των άλλων και οι οποίοι σπεύδουν να ανταπαντήσουν με τη χρήση εξίσου επιθετικών τρό­πων συμπεριφοράς και μεθόδων αντίδρασης.

Όσον αφορά τον αντίκτυπο της βίας στην κοινωνία, είναι εμφανές ότι η βίαιη συμπεριφορά οδηγεί το κοινωνικό σύνολο σε παρακμή και την κοινωνία σε τέλμα από το οποίο αδυνατεί να βγει εύκολα. Σημειώνεται μείωση της παραγωγικότητας των πολιτών και στασιμότητα στον τομέα του πνεύματος και του πολιτισμού, καθώς οι πολίτες δε συνδέονται με δεσμούς αγάπης και ενδιαφέροντος, αλλά αποσκοπούν στην καταστροφή, στο έγκλημα και την ανώφελη αντίδραση. Απόρροια των παραπάνω δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο, παρά η συστηματική πορεία προς την καταστροφή ή με άλλα λόγια την οπισθοδρόμηση της ανθρωπότητας.

Ολοκληρώνοντας την πραγμάτευση του θέματος, αξίζει να τονίσει κανείς τις ανησυχητικές διαστάσεις που έχει λάβει σήμερα η εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς, ιδιαίτερα από άτομα νεαρής ηλικίας. Αμετάθετο είναι το χρέος του ατόμου να αναζητήσει εποικοδομητικότερους τρόπους για να εκφράσει τη δυσαρέσκεια του για την κοινωνική αδικία. Η οριστική επίλυση του προβλήμα­τος, βέβαια, θα επέλθει όταν το άτομο αντιμετωπίσει τα βαθύτερα και όχι μόνο τα επιφανειακά αίτια του προβλήματος. Για αυτό, ως μοναδική διέξοδος από τη βίαιη συμπεριφορά διαφαίνεται η στροφή σε ανθρωπιστικές αξίες και ιδανικά, ένα από τα οποία είναι και η δημιουργία μιας κοινωνίας δικαίου και ισότητας.

πηγή