Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Η απελπισία γενεσιουργός αιτία της ενδοσχολικής βίας (ΟΕΦΕ 2012)

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ ΕΠΑ.Λ. (Α΄ ΟΜΑ∆Α)

ΚΕΙΜΕΝΟ

Η ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ  ΓΕΝΕΣΙΟΥΡΓΟΣ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΝ∆ΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ

Από το 2006 (έρευνα ΕΚΚΕ) η σχολική βία στη χώρα µας περιλαµβάνει καταστροφές σχολικού εξοπλισµού, βανδαλισµούς, πρόκληση σωµατικών βλαβών, λεκτικές προσβολές, εκφοβισµούς και αποκλεισµούς από  τις  παρέες. Στα αστικά κέντρα εµφανίζεται το µεγαλύτερο ποσοστό. Μαθητές µε χαµηλή βαθµολογία εµπλέκονται περισσότερο σε παρόµοια περιστατικά είτε ως θύτες είτε ως θύµατα. Τα αγόρια είναι συχνότερα δράστες και θύµατα σχολικού εκφοβισµού µε εξαίρεση την περίπτωση σεξουαλικής προσβολής, όπου θύµατα είναι κυρίως τα κορίτσια.

Η σχολική βία ως βία «που εκφράζει αίτηµα» χρειάζεται πάνω απ’ όλα µία απάντηση ανοχής, διαλόγου, στήριξης και διαθεσιµότητας και όχι εύκολες ακυρωτικές λύσεις τύπου «αποδιοποµπαίου τράγου». Στόχος του κάθε σχολείου και της εκπαίδευσης είναι η κοινωνικοποίηση των µαθητών και η ανάδειξη της ατοµικότητας µέσα από τη συλλογικότητα, τη συνεργασία της οµάδας, την αποδοχή του διαφορετικού. Ο στόχος αυτός δεν επιτυγχάνεται, γιατί απλούστατα δεν έχει τεθεί ποτέ. Το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστηµα αδυνατεί να κάνει την αυτοκριτική του και να εκσυγχρονιστεί απαντώντας στην ανάγκη δηµιουργίας ενός οµαδο-συνεργατικού συστήµατος εκπαίδευσης, όπου ο ρόλος του µαθητή θα µεταβληθεί από µία παθητική στάση ατοµικής αποδοχής γνώσεων σε µία ενεργητική αναζήτηση και επεξεργασία γνώσεων, έκφρασης ιδεών και συναισθηµάτων σε οµαδική βάση.

Το κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστηµα µε τη στείρα και άκριτη αποστήθιση της διδακτέας ύλης οδηγεί στην τυποποίηση της γνώσης και στην αδυναµία να αναπτύξει ο µαθητής µία προσωπική σχέση µε αυτή και µέσω αυτής µε τους συµµαθητές του. Το γεγονός αυτό ακυρώνει τους νέους και τους οδηγεί σε σταδιακή συρρίκνωση της εικόνας εκτίµησης του εαυτού τους, σε αδυναµία να εκφράσουν τη µαταίωση και το θυµό τους. Η ανεπάρκεια και η κρίση του εκπαιδευτικού συστήµατος οδηγεί σε διάφορα επεισόδια (βίαιες συµπεριφορές και συγκρούσεις) που  αναδεικνύουν τις δυσκολίες κοινωνικοποίησης και ενσωµάτωσης των µαθητών. Έτσι, η σχολική βία αναγορεύεται σε αίτηµα – πρόφαση – αντίδραση.

Το σχολικό περιβάλλον, για να αποκτήσει πρωτίστως σχέσεις συνοχής, αλληλεγγύης και ανθρωπισµού, πρέπει να εκπαιδεύει στο πλαίσιο της οµάδας και όχι να οδηγεί στην αναπαραγωγή ενός εκπαιδευτικού µονόδροµου µε στόχο τη βαθµολογική αξιολόγηση του µαθητή από το δάσκαλο όπως γίνεται σήµερα. Ένα οµαδο-συνεργατικό  σύστηµα  εκπαίδευσης  αποβλέπει   στο  να  κινητοποιήσει  το µαθητή µε την ενεργητική ισότιµη συµµετοχή του στο πλαίσιο της µαθητικής οµάδας µε στόχο  την  κριτική  επεξεργασία,  κατανόηση, παρουσίαση  και  αφοµοίωση της διδακτέας ύλης. Ο ρόλος του καθηγητή παραµένει το ίδιο αναγκαίος και σηµαντικός, καθώς κατευθύνει και συντονίζει τις  µαθητικές οµάδες στα νέα τους καθήκοντα, αξιολογεί και εµπλουτίζει το έργο τους. Η ανάπτυξη δυναµικής στο πλαίσιο µιας σχολικής οµάδας απαντά στις πρωταρχικές και επιτακτικές ανάγκες των νέων για επικοινωνία, αυτοπραγµάτωση, δηµιουργική έκφραση και αυτοαξιολόγηση.

Ασφαλώς, η βία των µαθητών και των νέων έχει πολλές αιτίες πέραν της µονοδιάστατης σχολικής φίµωσης που υφίστανται. Παράγοντες, όπως η οικογενειακή αποξένωση, η έλλειψη σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, οι απρόσωπες σχέσεις γειτονίας,    το έλλειµµα φυσικού και κοινωνικού  ζωτικού χώρου, η αλλοτρίωση και παθητικοποίηση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, της τηλεόρασης και των Η/Υ, η µαζική προβολή και η ηρωοποίηση της βίας, η αύξηση της φτώχειας, της εγκληµατικότητας και του κοινωνικού ρατσισµού αποτελούν µερικές από τις βασικότερες αιτίες της νεανικής και σχολικής βίας. Όµως, το σχολείο είναι το βασικό εργαστήρι διάπλασης των νέων ανθρώπων και το ουσιαστικότερο µέσο παρέµβασης που διαθέτει η κοινωνία για την ισορροπηµένη και υγιή ψυχοσωµατική ανάπτυξή τους. Εάν  δεν  αξιοποιηθεί  σωστά ο εργαλειακός του  χαρακτήρας-κλειδί, τότε  η νεολαία και η κοινωνία δεν θα µπορέσουν να αναπτύξουν αντιστάσεις στην κλιµακούµενη βία.

(Μίτση Σχοινά, κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, διασκευή, από το διαδίκτυο)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 80-100 λέξεις.

Μονάδες 25

Β1. «Το  σχολικό  περιβάλλον, για  να  αποκτήσει  πρωτίστως  σχέσεις  συνοχής, αλληλεγγύης και  ανθρωπισµού, πρέπει να εκπαιδεύει στο πλαίσιο της οµάδας και όχι να οδηγεί στην αναπαραγωγή ενός εκπαιδευτικού µονόδροµου µε στόχο τη βαθµολογική αξιολόγηση του µαθητή από το δάσκαλο όπως γίνεται σήµερα.» Να αναπτύξετε το περιεχόµενο της παραπάνω φράσης σε 80-100 λέξεις.

Μονάδες 12

Β2.α)         Να βρεθούν τα δοµικά µέρη της τρίτης παραγράφου του κειµένου (Το κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστηµα … αίτηµα – πρόφαση – αντίδραση)

Μονάδες 3

Β2.β) Να βρεθεί ο τρόπος ανάπτυξης της ίδιας παραγράφου

Μονάδες 3

Β3. Ποιος είναι ο τρόπος και το µέσο  πειθούς της πρώτης παραγράφου του κειµένου; (Από το 2006… είναι κυρίως τα κορίτσια.)

Μονάδες 7

Β4.α) Να γράψετε µία συνώνυµη λέξη για κάθε µια από τις παρακάτω λέξεις του        κειµένου: συλλογικότητα, µεταβληθεί, στείρα, αποβλέπει, µονοδιάστατης.

Μονάδες 5

Β4.β) Να γράψετε τη σηµασία των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων που εξασφαλίζουν τη συνοχή του κειµένου που σας δίνεται: Γιατί, Έτσι, Ασφαλώς, Όµως, Εάν

Μονάδες 5

Γ. Σε  ένα  άρθρο  που  πρόκειται  να  δηµοσιευθεί στη  σχολική  σας  εφηµερίδα αποφασίζετε να αναφερθείτε στα αίτια που ευθύνονται για την έξαρση της ενδοσχολικής βίας αλλά και να προτείνετε τρόπους-δραστηριότητες µέσω των οποίων  το  σχολείο  µπορεί να  καλλιεργήσει  ένα  πνεύµα οµαδικότητας και συνεργασίας µεταξύ των µαθητών.

Μονάδες 40

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Η αρθρογράφος αναφέρεται στο πρόβληµα της ενδοσχολικής βίας, του οποίου την έξαρση επιβεβαιώνουν έρευνες. Υποστηρίζει πως το παρωχηµένο εκπαιδευτικό σύστηµα παθητικοποιεί το µαθητή και δεν ευνοεί τη συνεργασία. Έτσι, οι νέοι, αδυνατώντας να αναπτύξουν διαπροσωπικές σχέσεις και έχοντας χαµηλή αυτοεκτίµηση, καταφεύγουν στη  βία. Στην άµβλυνση του προβλήµατος αυτού  θα  µπορούσε  να  συµβάλει  ένα  «οµαδο - συνεργατικό» µάθηµα κατά το οποίο  ο  καθηγητής,  λειτουργώντας ως καθοδηγητής, θα οδηγούσε το µαθητή στην αυτενέργεια. Τέλος, επισηµαίνει πως η κοινωνική κρίση και η κρίση του θεσµού της οικογένειας ευνοούν την έξαρση της ενδοσχολικής βίας, τονίζοντας την ανάγκη παρέµβασης του σχολείου για τον περιορισµό της.

Β1.Το εκπαιδευτικό σύστηµα χρειάζεται να αποσκοπεί στην εξέλιξη της προσωπικότητας του µαθητή και όχι στη στείρα αποµνηµόνευση. Η αντίφαση αυτή, που διαφαίνεται ανάµεσα στο σκοπό του σχολείου και την κακώς εννοούµενη εφαρµογή του, δηµιουργεί µείζον πρόβληµα, καθώς η κοινωνικοποίηση του  µαθητή είναι  προϋπόθεση  για  την  ένταξή  του  στην κοινωνία και για την εξασφάλιση της συνοχής στη µαθητική οµάδα. Αποτρεπτικός παράγοντας για την οµαλή αυτή ενταξιακή διαδικασία είναι η άγονη αξιολόγηση η οποία οδηγεί στη χρησιµοθηρική αντιµετώπιση των γνώσεων. Συνεπώς, η ευγενής άµιλλα θα πρέπει να είναι παρωθητικό στοιχείο για την εξάλειψη της βαθµοθηρικής στάσης του µαθητή.

Β2.α) Θεµατική περίοδος:  «Το κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστηµα … συµµαθητές του.»

Λεπτοµέρειες: «Το γεγονός αυτό ακυρώνει τους νέους … των µαθητών.»

Κατακλείδα: «Έτσι … αντίδραση.»

Β2.β) Η παράγραφος αναπτύσσεται µε τη µέθοδο του αιτίου-αποτελέσµατος. Αίτιο αποτελούν τα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού συστήµατος: «στείρα και άκριτη αποστήθιση της διδακτέας ύλης». Αποτέλεσµα αποτελεί η τυποποίηση της γνώσης, η αδυναµία κοινωνικοποίησης του µαθητή και η ανάδειξη της σχολικής βίας: «οδηγεί  στην  τυποποίηση …  µε  τους  συµµαθητές του»,  «οδηγεί  σε διάφορα επεισόδια… µαθητών».

Β3. Ο τρόπος πειθούς που χρησιµοποιεί η αρθρογράφος στην πρώτη παράγραφο προκειµένου να πείσει για την έξαρση της ενδοσχολικής βίας είναι η επίκληση στη λογική. Ως µέσα πειθούς χρησιµοποιεί τεκµήρια µέσω παραδειγµάτων «καταστροφές σχολικού εξοπλισµού, βανδαλισµούς … παρέες» και ερευνητικών πορισµάτων «από το 2006 (έρευνα ΕΚΚΕ)».

Β4.α) συλλογικότητα: οµαδικότητα, συνεργατικότητα

µεταβληθεί: τροποποιηθεί, αλλάξει

στείρα: άγονη, άκαρπη

αποβλέπει: αποσκοπεί, στοχεύει

µονοδιάστατης: µονοσήµαντης, µονόπλευρης

Β4.β) γιατί: αιτιολόγηση

έτσι: συµπέρασµα

ασφαλώς: επιβεβαίωση

όµως: αντίθεση

εάν: υπόθεση

Γ.     ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ: «ΕΠΙ-ΒΙΩΝΟΝΤΑΣ» ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αφόρµηση από ένα θέµα της επικαιρότητας

Πρώτο ζητούµενο:

ΑΙΤΙΑ

•   Η κρίση του θεσµού της οικογένειας (απουσία, ανοχή...) οδηγεί στην εσφαλµένη κοινωνικοποίηση του νέου και στην ελλιπή αγωγή.

•  Τα συµπλέγµατα κατωτερότητας του ατόµου ωθούν στην έντονη ανάγκη για αυτοεπιβεβαίωση µέσω της επίδειξης ισχύος.

•  Το ψυχολογικό κλίµα του σχολείου (εξετασιοκεντρικό σύστηµα, βαθµοθηρία, ανταγωνιστικός χαρακτήρας) και οι κοινωνικές ανισότητες στον χώρο ξεσηκώνουν τις βίαιες αντιδράσεις των νέων, οι οποίοι είναι από τη φύση τους επαναστατικοί.

•   Το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστηµα προωθεί  την  τυποποίηση  της γνώσης έναντι της ουσιαστικής αγωγής.

•   Ο µιµητισµός λανθασµένων προτύπων και ξενόφερτου τρόπου ζωής.

•   Τα ΜΜΕ, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το διαδίκτυο οδηγούν σε µια σταδιακή εξοικείωση µε σκηνές βίας.

•  Τα κοινωνικά προβλήµατα (φτώχεια, ανεργία…) µιας κοινωνίας που δεν ανταποκρίνεται στις νεανικές  προσδοκίες  ενισχύουν τις αντικοινωνικές συµπεριφορές.

•   Ο αστικός τρόπος ζωής, η αποκοπή  από  το  φυσικό  περιβάλλον, η καταπίεση από την έλλειψη ελεύθερου χρόνου.

∆εύτερο ζητούµενο:

ΤΡΟΠΟΙ - ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

•   Προώθηση του δηµοκρατικού χαρακτήρα του σχολείου που θα οπλίζει τον νέο µε τις αρχές του ανθρωπισµού και θα αποσκοπεί στην ουσιαστική διαπαιδαγώγηση και κοινωνική αγωγή. Όχι στείρα γνώση αλλά υγιή πρότυπα ζωής.

•   ∆ιαλεκτική σχέση εκπαιδευτικών-µαθητών.

• Εκσυγχρονισµός της εκπαιδευτικής διαδικασίας µε βάση τις σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις (οµαδοσυνεργατική µέθοδος διδασκαλίας …).

• Ουσιαστική διδασκαλία των τεχνών (µουσική, εικαστικά…), ώστε να χαλιναγωγούνται τα πάθη και να εξηµερώνονται τα ήθη.

•   Ίδρυση βιβλιοθηκών, αθλητικών χώρων µε στόχο τη δηµιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου.

• Οργάνωση πολιτιστικών δρώµενων (θεατρικές οµάδες, χορωδία, εκθέσεις ζωγραφικής – φωτογραφίας …) και προώθηση της συνεργασίας των µαθητών µέσα σε οµάδες, ώστε να αµβλύνονται οι αντιθέσεις.

•   ∆ιοργάνωση ηµερίδων-προγραµµάτων για  την ευαισθητοποίηση  της οικογένειας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Συµπέρασµα, ανακεφαλαίωση

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2012