Πανελλαδικές 2010: Έκθεση – έκφραση Γενικού Λυκείου - ΕΠΑΛ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β΄) 2010

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος, έχοντας επίγνωση των αναγκών και των επιθυμιών του, καλείται να συμβάλει αποφασιστικά στην πορεία της εκπαιδευτικής και επαγγελματικής του κατάρτισης. Σε αυτή την ατομική, και πολλές φορές εξαιρετικά δύσκολη, πορεία κατάκτησης νέων γνώσεων, δεν ενεργεί μόνος του, όπως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε με βάση το πρώτο συνθετικό της λέξης αυτο-μόρφωση. Ο άνθρωπος δεν δραστηριοποιείται μέσα σε ένα κοινωνικό κενό, αλλά μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή επικοινωνία με τους άλλους, σε επαφή και ανταλλαγή με τους επίσημους ή ανεπίσημους εκπαιδευτικούς θεσμούς, με ποικίλους οργανισμούς και κέντρα κατάρτισης, ακόμη και όταν οι νέες τεχνολογίες του επιτρέπουν να μαθαίνει και να εργάζεται σε φυσική απόσταση από τους άλλους.

Με αυτή την έννοια, οι διαδικασίες και οι πρακτικές αυτομόρφωσης στη σημερινή εποχή δεν σημαίνουν την απουσία των άλλων, θεσμών και ατόμων, ούτε την κοινωνική απομόνωση του καθενός ατόμου, αλλά την ενεργητική στάση του, αφού το ίδιο αποφασίζει, άλλοτε αυτοβούλως και άλλοτε κάτω από την πίεση συγκεκριμένων αναγκών, να εκπαιδευθεί. Η ενεργητική στάση συνίσταται στο ότι ο άνθρωπος καλείται να διαμορφώσει μαζί με τους άλλους συμμετέχοντες (οργανισμούς, εκπαιδευτές, εκπαιδευόμενους) το περιεχόμενο, τη διαδικασία και τους τρόπους της εκπαίδευσής του.

Όμως οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνεπακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλά επαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητά τους, ενώ οι γνώσεις και οι δεξιότητες που τα άτομα κατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανται ανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον. Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς.

Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή, κανονιστική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στις νεότερες, όπως την όριζε ο E. Durkheim κατά τον 19 αιώνα. Και τούτο επειδή, τόσο το περιεχόμενο της εκάστοτε εκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτήν, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές, τα δύο φύλα και τις διαφορετικές κουλτούρες των ανθρώπων, γεγονός που παρατηρείται σε όλες τις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής ζωής. Η εκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο (περίοδος της νεότητας), αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών.

Αλεξάνδρα Κορωναίου, Εκπαιδεύοντας Εκτός Σχολείου, 2002 (Διασκευή)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100 - 120 

      λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80 έως 100 λέξεων το περιεχόμενο του παρακάτω

     αποσπάσματος του κειμένου: ... οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών

     καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία

     τους   ...

Μονάδες 12

Β2. α) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος του κειμένου; (Η 

          εκπαίδευση  δεν νοείται ... των σχολικών τειχών) (μονάδες 4)

     β) Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της ίδιας παραγράφου του κειμένου (μονάδες 3)

Μονάδες 7

Β3. α) Να γράψετε ένα α ν τ ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ατομική,

          επιτρέπουν, ανεπαρκείς, διαφορετικές, επεκτείνεται. (μονάδες 5)

      β) Να γράψετε ένα σ υ ν ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:συνεχή,

          χρησιμότητα, συνέπειες, δεξιότητες, καθίσταται. (μονάδες 5)

Μονάδες 10

Β4. Να επισημάνετε τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα επιστημονικού λόγου στο κείμενο που

      σας δίνεται.

Μονάδες 6

Γ1. Σε άρθρο που θα  δημοσιευθεί  στην εφημερίδα  του σχολείου  σας να αναφερθείτε στη

     σημασία της  αυτομόρφωσης  και να  προτείνετε  τρόπους  πραγμάτωσής της σε όλη τη

     διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. (500-600 λέξεις).

Μονάδες 40

Οι απαντήσεις είναι ενδεικτικές. Ειδικότερα, στην παραγωγή λόγου, κάθε άποψη γίνεται αποδεκτή, εφόσον είναι επαρκώς τεκμηριωμένη.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ (πρώτη εκδοχή)

Α1.περίληψη

 Το κείμενο αναφέρεται στην αναγκαιότητα της αυτομόρφωσης, μιας διαδικασίας στο επίκεντρο της οποίας βρίσκεται ο ίδιος ο άνθρωπος που ενδιαφέρεται για τον συνεχή εμπλουτισμό των γνώσεων και των δεξιοτήτων του. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται μέσω της αλληλεπίδρασης με το κοινωνικό του περιβάλλον και σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς φορείς με τους οποίους συνδιαμορφώνει το υλικό που τον αφορά. Η συγγραφέας εξηγεί την αναγκαιότητα της αυτομόρφωσης με αναφορές στην εξέλιξη της τεχνολογίας που υπαγορεύει τα νέα επαγγελματικά δεδομένα. Αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ανάγκη των ανθρώπων να επαναπροσδιορίζουν την επαγγελματική τους ταυτότητα, γεγονός που επιβάλλει νέες ειδικεύσεις και ανανέωση των δεξιοτήτων τους. Στο πλαίσιο αυτό αναθεωρείται το πνεύμα της εκπαίδευσης, η οποία ορίζεται ως μια συνεχής διαδικασία άντλησης γνώσεων που εκτείνεται πέρα από τα όρια των παραδοσιακών εκπαιδευτικών συστημάτων.

Β1.  Ανάπτυξη παραγράφου

Στα πλαίσια των εντυπωσιακών εξελίξεων στον τομέα της τεχνολογίας ο νέος καλείται να συμβιβαστεί με την προοπτική της συχνής αλλαγής του επαγγελματικού του προσανατολισμού. Πρόκειται για επιβεβλημένη πρόκληση, καθώς ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το διαδίκτυο χρησιμοποιούνται σχεδόν σε κάθε επαγγελματικό χώρο και οι επιστημονικές γνώσεις συνεχώς αυξάνονται, γεγονός που καθιστά την περαιτέρω εξειδίκευση επιτακτική ανάγκη. Παράλληλα, πολλά είναι τα επαγγέλματα που φθίνουν εξαιτίας των νέων τεχνολογικών δεδομένων ή αναπροσαρμόζονται σε αυτά, ενώ οι ανάγκες της νέας οικονομίας δημιουργούν ευέλικτες και εναλλακτικές μορφές εργασίας. Σε αντίθεση, λοιπόν, με ό,τι συνέβαινε σε παλαιότερες εποχές, ο εργαζόμενος δεν μπορεί να επαναπαυθεί και να θεωρήσει δεδομένη την επαγγελματική του σταδιοδρομία σε ένα και μόνο χώρο.

Β2.α. Τρόπος ανάπτυξης παραγράφου

Η τελευταία παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τη μέθοδο της αιτιολόγησης. Η συντάκτρια υποστηρίζει στη θεματική περίοδο ότι η σύγχρονη εκπαίδευση δεν περιορίζεται στη συστηματική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες στις νεότερες γενιές και αιτιολογεί τη θέση της επικαλούμενη τα νέα δεδομένα στις σχέσεις και τον τρόπο σκέψης του ατόμου στις μέρες μας. Στοιχειοθετείται επίσης ως τρόπος ανάπτυξης και ο ορισμός. Οριστέα έννοια: εκπαιδευτική πράξη. Γένος: διαδικασία. Ειδοποιός διαφορά: Δεν περιορίζεται στο χώρο και στον χρόνο/ επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέρα των σχολικών τειχών.

Β2.β.  Δομή παραγράφου

Θεματική περίοδος: Η εκπαίδευση … τον 19ο αιώνα. Σχόλια: Και τούτο… καθημερινής ζωής. Κατακλείδα: Η εκπαιδευτική πράξη … των σχολικών τειχών.

Β3α. Αντώνυμα:

   *  ατομική - ομαδική, συλλογική,

   *  επιτρέπουν - αποτρέπουν,

   *  ανεπαρκείς - επαρκείς,

   *  διαφορετικές - όμοιες,

   *  επεκτείνεται - περιορίζεται

Β3β. Συνώνυμα:

   *  συνεχή = αδιάκοπη,

   *  χρησιμότητα = ωφελιμότητα,

   *  συνέπειες = επιπτώσεις,

   *  δεξιότητες = ικανότητες,

   *  καθίσταται = γίνεται

Β4. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα επιστημονικού λόγου:

• Ο επιστημονικός λόγος είναι περιγραφικός, ερμηνευτικός, αποδεικτικός. Στο συγκεκριμένο κείμενο περιγράφεται και ερμηνεύεται η διαδικασία της αυτομόρφωσης, ενώ αποδεικνύεται η αναγκαιότητά της στον σύγχρονο κόσμο
  
  
• Χρήση ειδικού λεξιλογίου και ορολογίας (αυτομόρφωση, ψυχοκοινωνικές

• Παραπομπή – κριτική θεώρηση βιβλιογραφίας (E. Durkheim).
• Αναφορική λειτουργία γλώσσας: οι λέξεις χρησιμοποιούνται στην κυριολεκτική τους  σημασία, απουσία λογοτεχνικότητας. (Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μια σύνθετη … της εκπαιδευτικής και επαγγελματικής του κατάρτισης.)
• Λογική οργάνωση: 1η παράγραφος: αναφορά και περιγραφή της έννοιας της αυτομόρφωσης ως ατομική επιδίωξη γνώσης. 2η παράγραφος: επισήμανση της αλληλεπίδρασης ατόμου – κοινωνικού συνόλου. 3η παράγραφος: Η αναγκαιότητα που υπαγορεύει την αυτομόρφωση. 4η παράγραφος: Συμπέρασμα: το νέο πνεύμα που πρέπει να διαπνέει την εκπαιδευτική πράξη.

Γ1. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Τίτλος: Η διαρκής περιπέτεια της γνώσης

Πρόλογος: Αφόρμηση από την επικαιρότητα

Α. Η σημασία της αυτομόρφωσης.

•      Εμπλουτισμός των ήδη υπαρχουσών γνώσεων – επέκταση των σπουδών που ήδη έχουν ολοκληρωθεί.

•      Πνευματική ωρίμανση και καλλιέργεια κριτικής σκέψης. Το άτομο αναπτύσσει αυτόβουλο και ενεργό πνεύμα διασταυρώνοντας τις πληροφορίες που λαμβάνει από το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα.

• Ανάπτυξη δεξιοτήτων και κλίσεων του ατόμου.

• Επικαιροποίηση και ανανέωση των γνώσεων με το δεδομένο ότι οι επιστημονικές γνώσεις και οι τεχνολογικές επιτεύξεις πολλαπλασιάζονται. Υποστήριξη εξειδίκευσης.

•      Αποτελεσματικότερη προσαρμογή στην παραγωγική δραστηριότητα.

•      Κατανόηση των σύγχρονων δεδομένων της κοινωνικής / πολιτικής / οικονομικής πραγματικότητας, καθώς το άτομο τροφοδοτείται με γνώσεις και πληροφορίες αναπτύσσοντας παράλληλα την ικανότητα να τις κρίνει και να τις αξιολογεί.

•      Το άτομο λειτουργεί ως ενεργός πολίτης που δρα ενσυνείδητα.

B. Τρόποι πραγμάτωσης της αυτομόρφωσης:

• Καλύτερη οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος και αναπροσανατολισμός των σκοπών του – ενθάρρυνση της επιθυμίας για γνώση – ενθάρρυνση της προσωπικής έρευνας – οργάνωση ενημερωμένων βιβλιοθηκών.

• Οργάνωση αξιόπιστου συστήματος διά βίου μόρφωσης –ενίσχυση των συμπληρωματικών προς τη μέση εκπαίδευση θεσμών που προωθούν την ευρυμάθεια (Ανοικτό Πανεπιστήμιο – Σχολεία 2ης ευκαιρίας).

• Συνεχής επαγγελματική κατάρτιση στον εργασιακό χώρο του ατόμου (σεμινάρια, μετεκπαίδευση, επιμόρφωση)

• Ενασχόληση με τις δημόσιες υποθέσεις.

• Συστηματική παρακολούθηση πολιτιστικών δρωμένων.

• Αξιοποίηση των πολλών ευκαιριών / δυνατοτήτων που παρέχει στον άνθρωπο η σύγχρονη τεχνολογία και η πληροφορική.

• Διαρκής επαφή με το βιβλίο, κριτική αξιοποίηση των πληροφοριών που παρέχουν τα Μ.Μ.Ε.

• Το άτομο μπορεί να αξιοποιήσει τον λόγο των επιστημόνων, των πνευματικών ανθρώπων, των αξιόλογων καλλιτεχνών.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ (δεύτερη εκδοχή)

Α .Περίληψη

Το κείμενο πραγματεύεται την αυτομόρφωση, η οποία συνδράμει αποφασιστικά στην εκπαιδευτική και επαγγελματική κατάρτιση του ατόμου. Αρχικά, αφού τονίζεται η δυσκολία αυτής της διαδικασίας, αναλύεται η σχέση κοινωνικών θεσμών και ιδρυμάτων, ατόμου και νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το γεγονός αυτό απαιτεί μια διαρκή ζύμωση αυτών των παραγόντων. Οι λόγοι που καθιστούν τη δια βίου εκπαίδευση επιτακτική είναι η κυριαρχούσα τεχνοκρατία και οι αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον, που καθιστούν ελλιπείς τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις, ειδικεύσεις και προσόντα. Με αυτό τον τρόπο, αιτιολογείται η αναγκαιότητα για επαγγελματική ευελιξία. Κατά συνέπεια, η εκπαιδευτική αντίληψη δεν είναι δασκαλοκεντρική, όπως στο παρελθόν, αλλά συνιστά μια διαδικασία διαχρονική και καθολική.

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Ύφος: σοβαρό αλλά και οικείο, γλώσσα αναφορική.

Ρηματικά πρόσωπα: α΄ ενικό – πληθυντικό, γ΄ενικό – πληθυντικό.

Τίτλος: «Αυτομόρφωση και ζωή» 

Πρόλογος:

Με αφορμή την τελετή αποφοίτησης που θα διοργανωθεί στη σχολική μονάδα μετά το τέλος των απολυτήριων εξετάσεων, ο αρθρογράφος προβληματίζεται για το αν η εκπαιδευτική διαδικασία σταματάει στο Λύκειο ή χρειάζεται να συνεχισθεί σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

(Εναλλακτικά): Ο άνθρωπος, ως πολυσύνθετο ον (κοινωνικο-πολιτικό), έχει την ανάγκη να ενταχθεί ομαλά μέσα στο κοινωνικό σύνολο, για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις πολυειδείς ανάγκες. Αυτό μπορεί να το πετύχει με την αυτομόρφωσή του.

Κύριο μέρος:

Σύντομος ορισμός της έννοιας αυτομόρφωσης.

Α΄ ερώτημα: Η σημασία της αυτομόρφωσης.

Η σημασία της αυτομόρφωσης αναδεικνύεται μέσα από την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής:

• Επαγγελματικές ανάγκες, που απαιτούν διαρκή επιμόρφωση.

• Χρήση νέων τεχνολογιών

•  Κοινωνικές πολιτικές, οικονομικές συνθήκες (φαινόμενα ρατσισμού, αποχή από τις δημοκρατικές διαδικασίες, δυσμενείς οικονομικές συγκυρίες που προκαλούν βιοτικά προβλήματα, μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος, και υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής.

• Ανάπτυξη των Μ.Μ.Ε. και του Διαδικτύου, που απαιτεί οξυμμένη κριτική ικανότητα, για να αντιμετωπιστεί ο καθημερινός καταιγισμός πληροφοριών.

     Β΄ ερώτημα: Τρόποι πραγμάτωσής της σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου.

Στόχος:

Μελέτη Γλώσσας, Ιστορίας, Πολιτισμού - Τεχνών (Λογοτεχνίας, Θεάτρου, Κινηματογράφου), Επιστημονικής και Τεχνολογικής γνώσης και, γενικότερα, των πνευματικών επιτευγμάτων του ανθρώπου.

Μέσα:

• Οικογένεια, ως πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης: συζητήσεις ποικίλου περιεχομένου με τα άλλα μέλη της οικογένειας.
  
•  Θεσμοθετημένη από το Κράτος δια βίου Εκπαίδευση, Ανοικτό Πανεπιστήμιο, επιμορφωτικά σεμινάρια, προγράμματα μαθητείας του Ο.Α.Ε.Δ., προώθηση του θεσμού των πολύ-πολιτισμικών σχολείων, κέντρα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας.
  
•  Ορθολογική χρήση διαδικτύου, πληροφόρηση από τα Μ.Μ.Ε. (ανάγνωση εφημερίδων και περιοδικών, παρακολούθηση ντοκιμαντέρ πολύ-πολιτισμικού και επιστημονικού περιεχομένου, συζητήσεις πολιτικού, επιστημονικού, κοινωνικού, εθνικού, ψυχολογικού ενδιαφέροντος).
  
• Επισκέψεις σε μουσεία – εκθέσεις βιβλίου, ζωγραφικής.
  
• Ταξίδια στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, επαφή με τη φύση - αγροτουρισμός, προγράμματα κοινωνικού τουρισμού.
  
• Συμμετοχή σε πολιτιστικούς, λαογραφικούς, επιστημονικούς συλλόγους.

Επίλογος:

Από τα παραπάνω, λοιπόν, κρίνεται απαραίτητη η αυτομόρφωση του ανθρώπου ως το μόνο αποτελεσματικό εφόδιο για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι και ειδικότερα οι νέοι, για να βαδίσουν στο δρόμο της επιτυχίας, στην προέκταση της οποίας βρίσκεται η ευτυχία.

(Εναλλακτικά): Ευχή στους συμμαθητές για επιτυχία στις εξετάσεις και επισήμανση ότι αυτές αποτελούν αφετηρία και όχι τερματισμό της προσπάθειας για να κατακτήσει ο νέος τη γνώση.

Ετικέτες Technorati: πανελλαδικές 2010,έκθεση Γ Λυκείου,θέματα πανελλαδικών 2010,απαντήσεις έκθεση πανελλαδικών 2010,απαντήσεις έκθεση πανελλαδικών

Μάθημα δημοκρατίας: έκθεση - έκφραση Γ Λυκείου

Μάθημα Δημοκρατίας

ΚΕΙΜΕΝΟ

Ψίθυροι κυκλοφορούν απειλητικά, τις τελευταίες αυτές μέρες, για επικείμενες "εκκαθαρίσεις" στο Πανεπιστήμιο. Το γεγονός ότι μεταξύ των ονομάτων των υπό απόλυση καθηγητών αναφέρεται και το δικό μου -και αυτό δεν το θεωρώ διόλου περίεργο- μου παρέχει το δικαίωμα και μου επιβάλλει το καθήκον να σας καταστήσω, σήμερα που βρίσκομαι ακόμη κοντά σας, κοινωνούς ορισμένων σκέψεών μου που ίσως δεν θα μπορώ να σας τις πω αύριο [...]

Θα μιλήσω χωρίς περιστροφές για την ηθικοπολιτική πλευρά του ζητήματος. Κάτω από τις συνθήκες που ζούμε η σιωπή δεν είναι "χρυσός"~ είναι "λίβανος και σμύρνα". Διότι η σιωπή μπορεί να ερμηνευθεί σαν αποδοχή ή συναίνεση: "ο σιωπών δοκεί συναινείν", qui tacet consentire videtur (=όποιος σιωπά φαίνεται ότι συναινεί), κατά το ρωμαϊκό δίκαιο. Δεν έχω λοιπόν το δικαίωμα να σιωπήσω, αφού σωπαίνοντας θα εμφανιζόμουν ως αποδεχόμενος ή ανεχόμενος τα όσα γίνονται. Υπάρχουν στη ζωή, την ατομική και την κοινωνική, στιγμές που πρέπει κανείς να πει το μεγάλο "ναι" ή το μεγάλο "όχι".

Τα όρια της πολυπολιτισμικότητας

του Αριστείδη Χατζή¹

Εάν δεν πιστεύουμε στην ελευθερία της έκφρασης αυτών που απεχθανόμαστε, δεν την πιστεύουμε για κανέναν.
Noam Chomsky

Σε παλαιότερο κείμενό μου στο Cogito έχω υποστηρίξει το πόσο μάταιη και αδιέξοδη είναι η προσπάθεια εξαγωγής της δημοκρατίας. Στην καλύτερη περίπτωση οδηγεί σε μια άγαρμπη μεταφορά μιας λειψής δημοκρατικής πρόσοψης που με πρόσχημα την αρχή της πλειοψηφίας απορρίπτει το κράτος δικαίου. Ο τρόπος που οι Σιίτες κυριάρχησαν στο Ιράκ είναι χαρακτηριστικός.

Μέχρι ποιο βαθμό μπορούμε να ανεχθούμε στα πλαίσια ενός κράτος δικαίου συμπεριφορές και αντιλήψεις που έρχονται σε αντίθεση με τις φιλελεύθερες και δημοκρατικές αρχές;

Το ερώτημα στο οποίο θα επιχειρήσω να απαντήσω στο παρόν κείμενο είναι ακόμα πιο δύσκολο. Μπορεί πλέον να συμφωνούμε ότι είναι μάλλον κακή ιδέα η επιβολή των φιλελεύθερων και δημοκρατικών αρχών σε άλλες χώρες με διαφορετική πολιτισμική και θεσμική παράδοση – πολύ πιο σοβαρό όμως είναι το κατά πόσο μπορούμε να επιβάλλουμε τις αρχές αυτές μέσα στις ίδιες τις δυτικές δημοκρατίες. Η εγκατάσταση μεγάλων ομάδων μεταναστών στη Δύση θέτει όλο και πιο έντονα το ερώτημα που μπορούμε να το αναδιατυπώσουμε και ως εξής:

Μέχρι ποιο βαθμό μπορούμε να ανεχθούμε στα πλαίσια ενός κράτος δικαίου συμπεριφορές και αντιλήψεις που έρχονται σε αντίθεση με τις φιλελεύθερες και δημοκρατικές αρχές;

Για να διαπιστώσουμε καλύτερα το εύρος της σύγκρουσης, θα αναφερθώ σε δύο παραδείγματα:

(α) Ο Αιθίοπας Khalid Adem εγκαταστάθηκε στις Η.Π.Α. το 1992, γνώρισε τη μελλοντική σύζυγό του Fortunate στο κολέγιο και την παντρεύτηκε το 1997 στην Αντίς Αμπέμπα. Εκεί γεννήθηκε και η κόρη τους. Η οικογένεια επέστρεψε στις Η.Π.Α. και το 2001, όταν η κόρη του ήταν μόλις δύο ετών, ο Khalid ενήργησε με τη βοήθεια ενός φίλου του κλειτοριδεκτομή χρησιμοποιώντας ένα απλό ψαλίδι.

Μετά το διαζύγιο με τη Fortunate και κατά τη διάρκεια της δικαστικής διαμάχης για την επιμέλεια του παιδιού, η πρώην σύζυγός του τον κατήγγειλε για την κλειτοριδεκτομή. Σύμφωνα με την κατάθεσή της: «Είπε ότι ήθελε να προστατεύσει την παρθενία της, πως αυτό είναι το θέλημα του Θεού». Αμέσως ο Khalid συνελήφθη και το Νοέμβριο του 2006 καταδικάστηκε σε δεκαετή κάθειρξη για βαριά σωματική βλάβη και κακοποίηση ανηλίκου. Αμέσως μετά τη δίκη η κλειτοριδεκτομή έγινε ιδιώνυμο έγκλημα στην πολιτεία της Georgia.

Όμως στην Αιθιοπία η κλειτοριδεκτομή δεν απαγορεύεται. Μάλιστα την υφίστανται από το 46% ως το 95% των γυναικών, ανάλογα με την περιοχή στην οποία κατοικούν. Η κλειτοριδεκτομή δεν συνδέεται με τον ισλαμισμό. Ακόμα και ορισμένοι Κόπτες χριστιανοί δεν βαπτίζουν κορίτσια που δεν έχουν υποστεί αυτή τη διαδικασία καθώς τα θεωρούν ακάθαρτα.

Έκθεση – έκφραση: Διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις

Η συνοχή – η σύνδεση δηλαδή των προτάσεων, των περιόδων, των παραγράφων, των τμημάτων του κειμένου – επιτυγχάνεται με:

α. αντωνυμίες

β. επανάληψη σημαντικών λέξεων (λέξεις – κλειδιά) της παραγράφου ή του κειμένου

γ. νοηματική συγγένεια (:τα νοήματα σχετίζονται τόσο στενά, ώστε το ίδιο το νόημα δείχνει τη σχέση ανάμεσα στις προτάσεις ή στις παραγράφους)
δ. διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις.

Κάποιες από τις διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις καθώς και η σημασία τους είναι οι παρακάτω:

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1.	αιτιολόγηση	εξαιτίας, επειδή, γιατί, διότι, αφού, μια και, μια που, που, ένας ακόμη λόγος, καθώς, αυτό (οφείλεται, εξηγείται, ερμηνεύεται, αιτιολογείται), εφόσον, (η αιτία, ο λόγος, η εξήγηση) είναι, γι’ αυτό το λόγο, έτσι, με αιτιολογικές μετοχές ή εμπρόθετους προσδιορισμούς της αιτίας κ.τ.λ.
2.	αποτέλεσμα	γι’ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, αποτέλεσμα (απόρροια, απότοκο) όλων αυτών, και γι’ αυτό, ώστε, έτσι που, λοιπόν, κ.λπ.
3.	αντίθεση - εναντίωση	αλλά, μα, όμως, και όμως, παρά, μόνο, μόλο, παρόλο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, έπειτα, μολαταύτα, εξάλλου, αντίθετα, σε αντίθεση, απεναντίας, διαφορετικά, ειδάλλως, ειδεμή, αλλιώς, αλλιώτικα, από την άλλη πλευρά, πάλι, ενώ, αν και, και αν, μολονότι, αντίστροφα, ενάντια, στον αντίποδα, ακόμη κι αν, παρ’ όλα αυτά, δε συμβαίνει όμως το ίδιο, όχι μόνο … … αλλά και, όχι μόνο … … αλλά και να, και που, και ας, όχι μόνο δεν … … μα ούτε, όχι μόνο … … παρά, όχι μόνο να μην … … αλλά ούτε και να, όχι μόνο να μη … … αλλά να … κ.λπ.
4.	χρονική σχέση	αρχικά, προηγουμένως, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, πριν, εντωμεταξύ, έπειτα, τέλος, όταν, καθώς, όποτε, μόλις, αργότερα κ.λπ.
5.	ένας όρος - προϋπόθεση	αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, σε περίπτωση που, κ.λπ.
6.	επεξήγηση	δηλαδή, αυτό σημαίνει, ειδικότερα, με άλλα λόγια, ήτοι, συγκεκριμένα, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, για να γίνω πιο σαφής, (για να με καταλάβετε) θα σας το παρουσιάσω με άλλο τρόπο, κ.λπ.
7.	έμφαση	το σημαντικότερο από όλα, το κυριότερο, είναι αξιοσημείωτο ότι, αξίζει να σημειωθεί πως, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, αξιοπρόσεκτο είναι πως, ιδιαίτερα σημαντικό είναι, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, θα ήθελα να τονίσω το εξής, θα ήθελα να επισημάνω την προσοχή σας, κ.λπ.
8.	παράδειγμα - διευκρίνηση	λόγου χάρη, π.χ., για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, παραδειγματικά, κ.λπ.
9.	επεξήγηση	δηλαδή, ειδικά, ειδικότερα, συγκεκριμένα, κ.λπ.
10.	απαρίθμηση επιχειρημάτων, εισαγωγή μιας καινούριας ιδέας	πρώτο … … δεύτερο, καταρχήν, τελικά, το επόμενο επιχείρημα (θέμα) που θα μας απασχολήσει, κατόπιν τίθεται … (το θέμα, το ερώτημα, το ζήτημα), πρωταρχικά … … δευτερευόντως, αρχικά … … στη συνέχεια,
11.	διάρθρωση του κειμένου	ο άρθρο, η μελέτη, η εισήγηση, η ομιλία μου χωρίζεται σε … … μέρη: στο πρώτο κ.λπ.
12.	συμπέρασμα - ανακεφαλαίωση	για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας, επιλογικά, συμπερασματικά θα λέγαμε ότι, λοιπόν, τελικά, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας κ.λπ.
13.	γενίκευση	γενικά, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα κ.τ.λ.
14.	προσθήκη	ακόμη, επίσης, πρόσθετα, επιπρόσθετα, έπειτα, εκτός απ’ αυτό, επιπλέον κ.λπ.
15.	ταξινόμηση, διαίρεση	αφενός – αφετέρου, απ’ τη μια – απ’ την άλλη κ.λπ.
16.	τοπική σχέση	εδώ, εκεί, μέσα, έξω, κοντά, μακριά, πάνω, κάτω κλπ.
17.	αναλογία - ομοιότητα	όπως … … έτσι, σαν, ομοίως, ανάλογη είναι η περίπτωση, κάτι ανάλογο συμβαίνει και με, κ.λπ.

Ετικέτες Technorati: διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις,λέξεις - κλειδιά,συνοχή κειμένου,συνοχή παραγράφου

Λογοτεχνία κατεύθυνσης: Το αμάρτημα της μητρός μου (Διαγώνισμα)

Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου

Α. Κείμενο: Γ. Βιζυηνός, «Το αμάρτημα της μητρός μου» (απόσπασμα)

Βιβλίο: Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ' Ενιαίου Λυκείου, σελ. 125-153.

« … … ... Απ’ ἐναντίας ἡ ὑγρασία, τό ψύχος τό ἀσύνηθες, καί μά τό ... … Οἱ ὀφαλμοί της ἐπληρώθησαν δακρύων καί ἐγώ ἐσιώπησα.

Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Τι παρατηρείτε σχετικά με τη χρήση του χρόνου στο απόσπασμα και ποια είναι η λειτουργικότητά της;
2. Η αφήγηση της ιστορίας στο διήγημα δίνεται από εσωτερική οπτική γωνία. Ωστόσο, παρατηρούνται σ΄ αυτήν μεταβολές. Να τις εντοπίσετε στο συγκεκριμένο απόσπασμα και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους ως προς την πρόσληψη του έργου από τον αναγνώστη.
3. Να σχολιάσετε το τέλος του διηγήματος. Πιστεύετε πως η λυτρωτική απόπειρα της εξομολόγησης στον Πατριάρχη οδηγεί σε πλήρη κάθαρση
4. Αφού διαβάσετε το παρακάτω απόσπασμα από το διήγημα του Γ. Βιζυηνού «»Ποιος ήταν ο φονεύς του αδελφού μου να επισημάνετε τις ομοιότητες στις αντιδράσεις της μητέρας και του Κιαμήλη μετά τον ακούσιο φόνο.

Γ. Βιζυηνού: Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου

- Ω, ο αρίσκος ! ανέκραξεν η μήτηρ μου μετ’ απεριγράπτου πόνου. Τίνος το λέγεις, παιδί μου; Αμ’ ο φτωχός ούτε ακούει, ούτε μιλεί πλέον! Είναι τρελός ο καημένος! …

… … εκείνος δεν τρώγει παρά ξερό ψωμί, δεν φορεί παρά αυτά που βλέπεις, και κοιμάται κα-τά γης μεσ’ στην αχυρώνα. Και δεν θέλει να φύγη από κοντά μου ό,τι κι αν του κάμουν. Μόνο σαν τον στενοχωρήσουν πάρα πολύ, μόνο σαν ταραχθή, βγάζει μια παράξενη φωνή - Για τον Θεό, Σουλτάνε μου, να μην το μάθη η κοκκώνα! Άλλο απ’ αυτό δεν ηξεύρει τίποτε! Ο αρίσκος ο Κιαμήλης! ……

… … Κείνος, βλέπεις, άφησε την μητέρα του και ήλθεν εις εμένα. Κουβαλεί νερό, πάγει εις τον μύλον, πάγει τα ψωμιά στον φούρνο, σκάφτει τ’ αμπέλια, σκουπίζει την αυλή, καλλιεργεί τα λουλούδια πάνω στον τάφο του Χρηστάκη μας· ως και το κανδήλι θέλει να τ’ ανάφτη με το χέρι του!

(απόσπασμα)

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ 1ο ΕΡΩΤΗΜΑ

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, όπως αναφέρει ο ίδιος ο αφηγητής, ο αφηγηματικός χρόνος μέσα στον οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα που συνιστούν την ιστορία εκτείνεται σε εικοσιοχτώ χρόνια (επί εικοσιοκτώ έτη … … εν ταις ευτυχίαις της).»

Όμως, παρατηρούνται μεταβολές στο ρυθμό της αφήγησης. Η χρονική σειρά των γεγονότων διακόπτεται από τις εξής αναχρονίες με τη μορφή αναδρομικών αφηγήσεων:

* «Ανακάλεσα εις την μνήμην μου … … Προσεπάθησα να ενθυμηθώ … … ενθυμήθην» όπου ο μικρός Γιωργής προσπαθεί να αιτιολογήσει το περιεχόμενο της προσευχής της μητέρας του

* «Τώρα μου ηνοίγησαν οι οφθαλμοί … … ευτυχίαις της» όπου οι σκέψεις του ώριμου αφηγητή ανατρέπουν την παρελθοντική ερμηνεία της παιδικής συνείδησης σχετικά με τη συμπεριφορά της μητέρας.

Επιπλέον, στο απόσπασμα εντοπίζεται και μια προσήμανση «Ενθυμήθηκες την αμαρτίαν μου … …» με την οποία ο συγγραφέας συντηρεί την απορία του αναγνώστη, αφήνοντας να αιωρείται το αίνιγμα του τίτλου.

Με τη χρήση των αναδρομικών αφηγήσεων ο συγγραφέας πετυχαίνει την επιβράδυνση της αφήγησης, σπάει τη μονοτονία, δίνει πληροφορίες για το παρελθόν, οι οποίες βοηθούν στην ερμηνεία συμπεριφορών και πράξεων των ηρώων, και διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ 2ο ΕΡΩΤΗΜΑ

Ο αφηγητής στο διήγημα «Το αμάρτημα της μητρός μου» δεν καταγράφει τα γεγονότα ως εξωτερικός παρατηρητής αλλά συμμετέχει στα δρώμενα άλλοτε ως δευτερεύον κι άλλοτε ως κύριο πρόσωπο. Η εσωτερική του εστίαση (εσωτερική οπτική γωνία) του επιτρέπει να μεταφέρει τα γεγονότα όπως ακριβώς τα βιώνει και τα αντιλαμβάνεται τη συγκεκριμένη στιγμή που γίνονται κι όχι απ' την προοπτική του αφηγητή ο οποίος εκ των υστέρων προσεγγίζει τα γεγονότα με τις γνώσεις και τις εμπειρίες που αποκόμισε με το πέρασμα του χρόνου.

Ωστόσο, είναι φανερό πως στην εξέλιξη της αφήγησης, η οποία καλύπτει γεγονότα εικοσιοκτώ ετών, η οπτική γωνία του αφηγητή διαφοροποιείται, καθώς ο αφηγητής - παιδί μεγαλώνει, μορφώνεται κι έτσι είναι φυσικό να προσεγγίζει και να ερμηνεύει γεγονότα και καταστάσεις ως ώριμος και πεπαιδευμένος ενήλικας.

Η διάσταση ανάμεσα στην παιδική συνείδηση και τον ώριμο αφηγητή ως προς την πρόσληψη και την ερμηνεία των γεγονότων εντοπίζεται και στο συγκεκριμένο απόσπασμα. Ο μικρός Γιωργής (αφηγητής) δέχεται φοβερό πλήγμα, όταν κατά τη διάρκεια της παραμονής στο ναό ακούει τη μητέρα του να προσεύχεται για τη σωτηρία της αδελφής του Αννιώς, θυσιάζοντας αυτόν και τον αδελφό του. Η ψυχή του τραυματίζεται και η επεξεργασία των δεδομένων από το παιδικό μυαλό οδηγεί το Γιωργή στη βίωση ενός προσωπικού δράματος, καθώς αισθάνεται την απόρριψη και τη στέρηση της μητρική; αγάπης, και στην απόφαση να μη συμπαρασταθεί πλέον στη μητέρα του. Η οπτική γωνία όμως του αφηγητή μεταβάλλεται προς το τέλος του διηγήματος. Ο Γιωργής, ώριμος άνδρας πια, μετά την εκμυστήρευση της μητέρας του ερμηνεύει διαφορετικά την ως τότε συμπεριφορά της. Προσπαθεί να προσδιορίσει τα βαθύτερα αίτια της στάσης της, συνειδητοποιεί την τραγικότητά της και προσπαθεί να τη βοηθήσει, ώστε να αποκατασταθεί η ψυχική της γαλήνη.

Ως προς τη λειτουργία της η μεταβαλλόμενη οπτική γωνία του αφηγητή επιτρέπει στον αναγνώστη να συμμετέχει με αμείωτο ενδιαφέρον και αγωνία στην εξέλιξη της υπόθεσης φτάνοντας στη λύση του μυστηρίου που σηματοδοτεί ο τίτλος, μαζί με τον αναγνώστη και βιώνοντας τα ίδια με αυτόν συναισθήματα.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ 3ο ΕΡΩΤΗΜΑ

Ο αφηγητής αφότου μαθαίνει "το φοβερόν δυστύχημα" που βασάνιζε για χρόνια την τραγική μητέρα επιχειρεί να την απαλλάξει από τις τύψεις της οδηγώντας την να εξομολογηθεί στον Πατριάρχη. Τα λόγια του φαίνονται πως την ευχαρίστησαν ελαφρά και την απάλλαξαν τουλάχιστον από το φόβο της τιμωρίας του Θεού. Η συγχώρεση του Πατριάρχη όμως, δε στάθηκε ικανή να εξαλείψει τις ενοχές της, όπως δε στάθηκαν ικανές να τη λυτρώσουν απ’ αυτές όλες οι προσπάθειες που έκανε η ίδια κατά τη διάρκεια της ζωής της.

Τα λόγια της στο τέλος του διηγήματος ("Δεν έκαμε παιδιά για να μπορεί να γνωρίσει τι πράγμα είναι το να σκοτώσει κανείς το ίδιο το παιδί του!») αποκαλύπτουν πως η ίδια δε δικαιολογεί ούτε συγχωρεί τον εαυτό της και συνειδητοποιεί ότι θα συνεχίσει να ζει με τις ενοχές της. Οι τύψεις και τα συναισθήματα της ενοχής δεν υποχωρούν παρά μόνο αν το επιτρέψει η ανθρώπινη συνείδηση. Και η συνείδηση της μάνας, η οποία θανάτωσε ακούσια το ίδιο της το παιδί, δεν την απενοχοποιεί ούτε της επιτρέπει να λυτρωθεί από τον ψυχικό πόνο. Έτσι, τα δάκρυά της και η σιωπή του αφηγητή κλείνουν το διήγημα με τρόπο λιτό υποδηλώνοντας ότι το ψυχικό δράμια της μάνας θα τη βασανίζει σε όλη της τη ζωή, όπως επίσης οι ενοχές του αφηγητή για σκέψεις και συναισθήματα που είχε για την αδελφή και τη μητέρα του θα βαραίνουν για πάντα τη συνείδησή του.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ 4ο ΕΡΩΤΗΜΑ

Στο διήγημα "Ποιος ήταν ο φονεύς του αδελφού μου» η συμπεριφορά του Κιαμήλη παρουσιάζει ομοιότητες με τη συμπεριφορά της μητέρας στο διήγημα "Το αμάρτημα της μητρός μου». Ο Κιαμήλης σκότωσε τον αδελφό του αφηγητή αγνοώντας ότι είναι γιος της γυναίκας που τον είχε περιθάλψει και του είχε σώσει τη ζωή. Κάποια στιγμή όμως, μετά από χρόνια όταν το μαθαίνει τρελαίνεται και γίνεται εμμονή στο διαταραγμένο του μυαλό να κρατήσει μυστικό το γεγονός από τη γυναίκα - σωτήρα του («να μην το μάθει η κοκκώνα»). Ανάλογη είναι και η αντίδραση της μητέρας, αφού μετά τον ακούσιο φόνο του παιδιού της προσπαθεί να κρύψει το μυστικό της, φοβούμενη όμως την κατακραυγή της κοινής γνώμης. Επίσης, παρόλο που το έγκλημα και στις δυο περιπτώσεις διαπράχθηκε ακούσια, οι ήρωες υποφέρουν από τύψεις συνειδήσεως. Η ζωή τους δεν είναι παρά μια ατέρμονη προσπάθεια εξιλέωσης από το βάρος της αμαρτίας. Ο Κιαμήλης ζει για να υπηρετεί αδιαμαρτύρητα τη γυναίκα - σωτήρα του προσπαθώντας να εξιλεωθεί για το κακό που της έκανε. Το ίδιο και η μητέρα του διηγήματος "Το αμάρτημα της μητρός μου» όπως προκύπτει από το συγκεκριμένο απόσπασμα, κάνει τα πάντα για την άρρωστη Αννιώ, που υποκαθιστά την αδικοχαμένη κόρη της, και η συμπεριφορά της απέναντι στα αγόρια της τραυματίζει την παιδική ψυχή του Γιωργή. Η όλη της στάση και ζωή από τη στιγμή του φόνου και ύστερα δεν είναι παρά μια ατέρμονη προσπάθεια συγχώρεσης από το Θεό και λύτρωσης από το βάρος της αμαρτίας.

Ψηφιακός αναλφαβητισμός ... Η Ελλάδα χώρα "χαμηλού διαδικτυακού κινδύνου"

Ωριμα τα e-λληνόπουλα (Έθνος)

Σερφάρουν με ασφάλεια στο Διαδίκτυο  

 Μπορεί να μπαίνουν στον κόσμο του Διαδικτύου περίπου τρία με τέσσερα χρόνια αργότερα από τους συνομήλικούς τους σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τα Ελληνόπουλα ωστόσο εμφανίζονται πιο "ώριμα" σε ό,τι αφορά στη χρήση του Ιντερνετ.
 Το συμπέρασμα προκύπτει από την έρευνα EU Kids Online II, η οποία διενεργήθηκε μεταξύ άνοιξης και καλοκαιριού σε 25 χώρες της Ευρώπης σε δείγμα 23.000 παιδιών ηλικίας 9 έως 16 ετών.

Οι υπεύθυνοι της έρευνας σημειώνουν πως σημαντικό ρόλο στην... ψηφιακή ωριμότητα των παιδιών παίζει σε ένα βαθμό η πιο εντατική χρήση του Ιντερνετ, καθώς μπορεί να αυξάνει τις πιθανότητες έκθεσης σε κίνδυνο, παράλληλα όμως "θωρακίζει" τους μικρούς χρήστες ώστε να τον αντιμετωπίσουν.

"Η αυξανόμενη χρήση βελτιώνει τον ψηφιακό αλφαβητισμό των παιδιών και τις ικανότητες ασφαλούς πλοήγησης" υπογραμμίζεται στην έρευνα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, η Ελλάδα θεωρείται χώρα "χαμηλού διαδικτυακού κινδύνου" για τα παιδιά, καθώς από τις απαντήσεις των ανηλίκων προκύπτει ότι, ενώ στη χώρα μας το 1/3 των παιδιών δήλωσε ότι αισθάνθηκε κάποια στιγμή να απειλείται κατά την ενασχόλησή του με το Διαδίκτυο, σε χώρες όπως η Λιθουανία, η Εσθονία, η Τσεχία και η Σουηδία αντίστοιχες απαντήσεις έδωσαν τα 2/3 των παιδιών.

Έκθεση - Έκφραση: Το επικοινωνιακό πλαίσιο

το επικοινωνιακο πλαισιο

Σύμφωνα με τις νέες απαιτήσεις των εξετάσεων το κείμενο που πρόκειται να συνθέσουμε, πρέπει να είναι ενταγμένο στο κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο.

Είναι αναγκαίο, επομένως, όταν εξετάζουμε τον προφορικό ή γραπτό λόγο κάποιου, να λαμβάνουμε, πάντοτε υπόψη μας:

·      τον πομπό: ποιος μιλάει ή γράφει

·      το δέκτη: σε ποιον απευθύνεται

·      το σκοπό: για ποιο σκοπό μιλάει ή γράφει

·      το μήνυμα: ποιο μήνυμα απευθύνει ο πομπός στο δέκτη και πως το διατυπώνει

Οι ιδιαίτερες, λοιπόν, περιστάσεις –συνθήκες κατά τις οποίες εκφωνείται ένας λόγος ή για τις οποίες γράφεται ένα κείμενο, συνιστούν το επικοινωνιακό πλαίσιο. Λαμβάνοντας, συνεπώς, υπόψη μας της επικοινωνιακή περίσταση, συνθέτουμε το περιεχόμενο ενός κειμένου και, κυρίως, χρησιμοποιούμε την κατάλληλη γλώσσα, το ανάλογο ύφος, τις αναγκαίες προσφωνήσεις, τον τίτλο του κ.λπ.

·   Άρθρο

Τίτλος: σύντομος, περιεκτικός, χιουμοριστικός, ειρωνικός κ.λπ.

Περιεχόμενο: το άρθρο έχει επικαιρικό χαρακτήρα, δηλαδή αφορμάται πάντα από ένα επίκαιρο γεγονός, το ποίο σχολιάζει ή ερμηνεύει. Τέτοια κείμενα αναφέρονται σε επίκαιρα θέματα –προβλήματα, όπως είναι:η βία και η εγκληματικότητα, τα ναρκωτικά, οι αρνητικές επιδράσεις της διαφήμισης, η μοναξιά, η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος κ.λπ.

Γλώσσα: αναφορική λειτουργία (χρήση γ΄ προσώπου), γιατί το άρθρο απέχει σαφώς από τη λογοτεχνία και κινείται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας. Για αυτό δεν έχει προσωπικό και οικείο τόνο.

Ύφος: σοβαρό, επίσημο, απρόσωπο.

·      Παράδειγμα

«Στην τάξη σας διαβάζετε το κείμενο που σας δόθηκε και συμφωνείτε ότι ο Σαρτόρι υπερβάλλει. Να γράψετε ένα κείμενο (άρθρο) που να μην υπερβαίνει τις 500 λέξεις για τη σχολική σας εφημερίδα, στο οποίο να υποστηρίξετε την άποψη ότι η τηλεόραση έχει και θετικές πλευρές και ότι οι συνέπειες που φοβάται ο συγγραφέας θα μπορούσαν να αποφευχθούν».[1]
Ενδεικτική ανάπτυξη
Οι θετικές επιδράσεις των Μ.Μ.Ε. (τίτλος) Αναμφίβολα, τα Μ.Μ.Ε. διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Ο ενημερωτικός και ψυχαγωγικός τους χαρακτήρας … … κ.λπ. (Χρήση μόνο του γ΄ προσώπου. τριμερής ανάπτυξη του θέματος:πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος).

·   Εισήγηση (προσχεδιασμένος προφορικός λόγος)

Π.χ. Σε συνέδριο, συνέλευση, εκδήλωση, Δημοτικό συμβούλιο κ.λπ.

Προσφώνηση: «κύριοι Σύνεδροι», «Κυρίες και κύριοι»κ.λπ.

Γλώσσα: αναφορική λειτουργία. Χρήση, κατά βάση του γ΄ προσώπου στο μεγαλύτερο μέρος της εισήγησης, για να αποδοθεί με αντικειμενικό τρόπο το σοβαρό περιεχόμενό της και να μην αποβεί μια συναισθηματικού τύπου επικοινωνία. Επειδή η εισήγηση γράφεται, για να διαβαστεί σε ακροατήριο, πρέπει, μετά την προσφώνηση, να ξεκινήσουμε χρησιμοποιώντας το α΄ ενικό και το β΄ πληθυντικό πρόσωπο.

Ύφος: σοβαρό, επίσημο.

Επιφώνηση: «Σας ευχαριστώ που με ακούσατε»

·      Παράδειγμα

«Ως μέλος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του Λυκείου σου εκπροσωπείς τους συμμαθητές σου σε μια εκδήλωση της περιοχής σου που έχει ως θέμα το φυσικό περιβάλλον και την ποιότητα ζωής. Να διαμορφώσεις μια εισήγηση με την οποία θα παρουσιάσεις τις επιπτώσεις της υπερκατανάλωσης στον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον προτείνοντας και τρόπους αντιμετώπισής του».[2]
Ενδεικτική ανάπτυξη
Κυρίες και κύριοι με αφορμή την ενδιαφέρουσα εκδήλωσή σας, θα ήθελα, εκπροσωπώντας τους συμμαθητές του Λυκείου μου, να εκθέσω τις θέσεις μας για το φαινόμενο της υπερκατανάλωσης και των συνεπειών του … … (Συνεχίζουμε σε επίσημο ύφος και χρησιμοποιώντας την αναφορική λειτουργία της γλώσσας στο μεγαλύτερο μέρος του κειμένου μας. Μετά από δυο ή τρεις παραγράφους μπορούμε να επανέλθουμε χρησιμοποιώντας το α΄ ενικό και β΄ πληθυντικό πρόσωπο, για να διατηρήσουμε την επαφή με τους ακροατές της εκδήλωσης). Συνεχίζοντας θα ήθελα, ακόμη, να σας επισημάνω πως … … (Φτάνοντας στην τελευταία παράγραφο κλείνουμε ως εξής). Τελειώνοντας επιθυμώ να τονίσω … … Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.

·   Επιστολή

Α. τυπική – επίσημη.

Προσφώνηση: που θα δηλώνει τον αποδέκτη στον οποίο απευθύνεται η επιστολή: «Αξιότιμε κύριε Υπουργέ» ή Αξιότιμε κύριε πρόεδρε του Διοικητικού (Δημοτικού) Συμβουλίου» ή «Κύριε Δήμαρχε», «αγαπητή Ελευθεροτυπία», «εκλεκτοί κύριοι Σύνεδροι»

σημειωση: Η κλητική προσφώνηση μπορεί να εκφέρεται απέριττα ή να εμπλουτίζεται με κατάλληλους για την επικοινωνιακή περίσταση προσδιορισμούς.

Επισήμανση της αφορμής για τη σύνταξη της επιστολής (επιγραμματικά): π.χ. με αφορμή πρόσφατο δημοσίευμα στο οποίο ο δημοσιογράφος, καταγγέλλων, συγγραφέας κ.λπ. επέκρινε, επιδοκίμασε, καταδίκασε, εξήρε … … κ.λπ.

Εμπεριστατωμένη έκθεση θέσεων που αφορούν το επίμαχο θέμα: (διαπιστώσεις, τεκμήρια, παραδειγματικές αναφορές, μαρτυρίες … … κ.λπ.)

Έκφραση σκεπτικισμού, συγκρατημένης αισιοδοξίας του κειμενογράφου ή έκκληση προς τον αποδέκτη της επιστολής: να συμμεριστεί, κατανοήσει, ευαισθητοποιηθεί, ανταποκριθεί έμπρακτα, αναλάβει πρωτόβουλη δράση, κινητοποιήσει φορείς, συνταχθεί … …

Γλώσσα: κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία λόγω του τυπικού και επίσημου χαρακτήρα του κειμένου, ασχέτως αν χρησιμοποιούμε εναλλαγή των προσώπων (α΄ ενικό, β΄ πληθυντικό, γ΄ ενικό ή πληθυντικό), για να αποδοθεί ο χαρακτήρας του κειμενικού είδους.

Ύφος: σοβαρό.

σημειωση: Το ύφος της επιστολής εξαρτάται από το λόγο για τον οποίο τη συντάσσουμε αλλά και από το πρόσωπο στο οποίο απευθυνόμαστε. Μπορεί ακόμη να είναι:

	·      Οικείο	·      Καταγγελτικό
	·      Άμεσο	·      Επιθετικό

Διατύπωση ευχαριστιών – Επιφώνηση: Ευχαριστώ για την προσοχή σας, Ευχαριστώ για τη φιλοξενία (για επιστολή σε έντυπο), Με τιμή … …, Με ειλικρινή εκτίμηση … …, Με ανυπόκριτο σεβασμό … …

·      Παράδειγμα

«Τώρα που έφτασε η στιγμή της αποφοίτησής σας από το Λύκειο, αξιοποιώντας τις εμπειρίες της σχολικής σας ζωής, να γράψετε μια επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας, στην οποία θα διατυπώνατε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας για τις αλλαγές που θα θέλατε να γίνουν στο σχολείο, προκειμένου αυτό να ανταποκρίνεται αποτελεσματικότερα στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας» (500 – 600 λέξεις).[3]
Ενδεικτική ανάπτυξη
Αξιότιμε κύριε Υπουργέ ως απόφοιτος Λυκείου, με βάση τις εμπειρίες μου, επιθυμώ να σας εκφράσω τις απόψεις μου για τις αλλαγές … … επιζητώντας να συμβάλλω στην αναβάθμιση του περιεχομένου και των λειτουργιών του. Αρχικά, θα ήθελα να επισημάνω … … (Συνεχίζουμε σε γ΄ πρόσωπο, όταν χρειάζεται να εκθέσουμε επιχειρήματα). Στη συνέχεια, θεωρώ αναγκαίο να σας αναφέρω … … κ.λπ. Με τιμή.

·   Επιστολή

Β. φιλική.

Προσφώνηση: «Αγαπητέ Κώστα», «Φίλε Κώστα»

Γλώσσα: εξαρτάται από το θέμα της επιστολής. Όμως σε κάθε ανάλογη περίπτωση χρησιμοποιούμε μια μικτή γλώσσα (αναφορική και συγκινησιακή), για να τονιστεί και η σοβαρότητα του ζητήματος αλλά και ο οικείος τόνος που χαρακτηρίζει μια φιλική επιστολή. Χρήση εναλλαγής προσώπων, για να αποδοθεί ο φιλικός τόνος.

Ύφος: φιλικό.

Επιφώνηση: «Φιλικά» ή «Με αγάπη» ή «Με αισθήματα φιλίας».

 ·      Παράδειγμα

«Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα σημαντικό κοινωνικό γεγονός που προσελκύει το γενικό ενδιαφέρον. Υποθέστε ότι σας δίνεται η ευκαιρία να την επισκεφτείτε μαζί με κάποιο φίλο σας που κατοικεί σε μια άλλη χώρα της Ευρώπης. Για το σκοπό αυτό του γράφετε μια επιστολή, με την οποία τον προσκαλείτε στην Ελλάδα. Στην επιστολή σας να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους θεωρείτε σημαντική αυτήν την επίσκεψη» (400 – 500 λέξεις).[4]
Ενδεικτική ανάπτυξη
Αγαπητέ Κώστα με την επιστολή μου αυτή με ιδιαίτερη χαρά επικοινωνώ μαζί σου και σου εκφράζω τα αισθήματα φιλίας … … Όπως γνωρίζεις στις αρχές του Σεπτέμβρη στην πόλη μας διοργανώνεται η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης στην οποία ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να … … (Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε γ΄ πρόσωπο, όταν καταγράφουμε τα επιχειρήματά μας αναφορικά με τη σημασία της επίσκεψης. Έπειτα, συνεχίζουμε εναλλάσσοντας τη συγκινησιακή και την αναφορική γλώσσα και τα πρόσωπα που χρησιμοποιούμε. Με αισθήματα φιλίας.

·   Λόγος – Ομιλία (προσχεδιασμένος προφορικός λόγος)

Παρατήρηση: το είδος αυτό του κειμένου παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την προφορική εισήγηση:

π.χ. στη Βουλή των Εφήβων, σε συνέδριο, στο μαθητικό συμβούλιο, στη μαθητική κοινότητα, σε συνέλευση κ.λπ.

Προσφώνηση: «κύριοι Σύνεδροι», «Κυρίες και κύριοι», «Αγαπητοί Συμμαθητές - Συνάδελφοι», «Αγαπητοί συμπολίτες», ¨κυρίες και κύριοι Βουλευτές» κ.λπ.

Γλώσσα: μικτή (χρήση συνδυασμού προσώπων: α΄ ενικού, α΄ πληθυντικού, β΄ πληθυντικού, στα σημεία που πρέπει να δοθεί ένα κλίμα αμεσότητας και οικειότητας, και γ΄ ενικού ή πληθυντικού, όταν αναφέρονται επιχειρήματα.

Επιφώνηση: «Σας ευχαριστώ που με ακούσατε» ή «Ευχαριστώ για την προσοχή σας» ή «Σας ευχαριστώ».

·      Παράδειγμα

«Υποθέστε ότι συμμετέχετε στη Βουλή των Εφήβων, εκπροσωπώντας το σχολείο σας. Να συνθέσετε ένα λόγο – ομιλία που θα εκφωνήσετε στους συναδέλφους σας με θέμα τη σημασία του εθελοντισμού στην εποχή μας (400 – 500 λέξεις)».
Ενδεικτική ανάπτυξη
Αγαπητοί συνάδελφοι Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη σοβαρών κοινωνικών και παγκόσμιων προβλημάτων που απαιτούν τη συμπόρευση και την αλληλεγγύη των μελών του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου, και ιδιαίτερα των νέων για την αντιμετώπισή τους. Γνωρίζω τις ευαισθησίες σας για … … (Συνεχίζουμε με τη χρήση γ΄ προσώπου, για να εκθέσουμε την κατάσταση ή να εκφράσουμε τα επιχειρήματά μας, και με εναλλαγή των άλλων προσώπων, όταν επιδιώκουμε ένα κλίμα αμεσότητας και προσέγγισης των δεκτών). Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.

---

[1] Πανελλαδικές εξετάσεις Β΄ Λυκείου, Ιούνιος 1999

[2] Πανελλαδικές εξετάσεις Γ΄ Λυκείου, Μάιος 2003

[3] Πανελλαδικές εξετάσεις Γ΄ Λυκείου, Ιούνιος 2000

[4] Πανελλαδικές εξετάσεις Β΄ Λυκείου, Σεπτέμβριος 2001

Έκθεση Β Λυκείου: Ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (Δημοσιογραφική δεοντολογία)

Ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας

       Τα τελευταία χρόνια βρισκόμαστε μάρτυρες μιας απογοητευτικής κατάπτωσης των κοινωνικοπολιτικών ηθών στη χώρα μας. Δε θα μιλήσω εδώ για ευθύνες της πολιτικής ηγεσίας, στην οποία συνηθίζουμε να φορτώνου με τα στραβά του τόπου αυτού για να ξεφορτωθούμε τις δικές μας ευθύνες. Αλλά θα εντοπίσω την παρατήρησή μου στη συμπεριφορά της κοινωνικής εξουσίας σας.

Και ως τέτοια θεωρώ κατά κύριο λόγο τον Τύπο.

Τον Τύπο που διαμορφώνει συνειδήσεις, που μορφώνει κοινωνικά, που κατευθύνει ιδεολογικά, που προσανατολίζει πολιτικά, σήμερα περισσότερο από το Σχολείο και από την Εκκλησία, τους κλασικούς αυτούς ιδεολογικούς μηχανισμούς της κατεστημένης εξουσίας.

Και θα ήθελα να θέσω το ερώτημα – απλώς για προβληματισμό – αν ο σεβασμός της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, που αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας σύμφωνα με τη συνταγματική επιταγή, απασχολεί όσο πρέπει όλους τους φορείς της λεγόμενης «τέταρτης εξουσίας», έτσι ώστε να νομιμοποιούνται στην επίκλησή του, όταν αυτός ο σεβασμός παραμερίζεται από τους εκάστοτε ασκούντες την κρατική εξουσία.

Συντακτικό Λατινικών: Ο προσδιορισμός του τόπου

Η ΣΤΑΣΗ ΣΕ ΤΟΠΟ:

α.  με τοπικά επιρρήματα: ubi, hic, istic, illic, ibi, ibibem, ubi, ubicumque, alicubi, usquam, ubique, nusquam, alibi. 

β.  in, sub, super + αφαιρετική (τοπική)

γ.  ad, apud, adversus, ante, contra, circa, circum, cis, citra, praeter, prope + αιτιατική

δ.   απλή γενική προκειμένου για ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών είναι α΄ και β΄ κλίσης ενικού αριθμού

ε.   απλή αφαιρετική: προκειμένου για ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών που είναι:

1ης  και 2ης  κλίσης πληθυντικού αριθμού 

3ης  (4ης ή 5ης) κλίσης ενικού ή πληθυντικού αριθμού

      παρατηρήσεις: Στην περίπτωση που οι αφαιρετικές συνοδεύονται από τον οικείο γεωγραφικό όρο (urbs, oppidum κλπ.) (προηγούμενο ή επόμενο)  η σχέση εκφέρεται με in + αφαιρετική

       π.χ. Romae (= στη Ρώμη)            in urbe Roma (= στην πόλη Ρώμη)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 

 

Η ΚΙΝΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟΠΟ

α. με τοπικά επιρρήματα: quo, huc, ista, istuc, illo, illuc, eo, eodem, quo, quocumpqu, aliquo, alio κλπ.

β.  in, sub, super + αιτιατική *

γ. ad + αιτιατική**

δ.  απλή αιτιατική  προκειμένου για ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών και το όνομα Aegyptus***

    παρατηρήσεις:

       * in + αιτιατική ονόματος πόλης ή χώρας, κατεύθυνση και άφιξη (ή επιδιωκόμενη άφιξη) 

       στην πόλη ή χώρα, αλλά προκειμένου για πόλη, και κίνηση στα περίχωρα αυτής 

    **  ad + αιτιατική ονόματος πόλης ή χώρας, κατεύθυνση και προσέγγιση στη χώρα ή στα 

        περίχωρα, προάστια της πόλης (όταν το ρήμα που συνοδεύει τον εμπρόθετο είναι 

        κίνησης)

   *** Στην περίπτωση που οι αφαιρετικές συνοδεύονται από τον οικείο γεωγραφικό όρο 

       (urbs, oppidum κλπ.) (προηγούμενο ή επόμενο) η σχέση εκφέρεται με in, ad + αιτιατική

π.χ. Romam (= προς τη Ρώμη)       in (ή ad) urbem Romam (= προς την πόλη Ρώμη)

 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Η ΚΙΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΠΟ (προέλευση - απομάκρυνση)

α. με τοπικά επιρρήματα: unde, hinc, istinc, illinc, inde, indidem, utrimque, undecumque, alicumque, aliunde, caelitus, funditus, radicitus, divinitus.

β. ab, ex, de + αφαιρετική 

γ. απλή αφαιρετική  προκειμένου για ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών και το όνομα Aegyptus *

  παρατηρήσεις:

      * Στην περίπτωση που οι αφαιρετικές συνοδεύονται από τον οικείο γεωγραφικό όρο 

       (urbs, oppidum κλπ.) (προηγούμενο ή επόμενο) η σχέση εκφέρεται με 

        ab, ex + αφαιρετική

 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 

Η ΚΙΝΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΠΟ (δια μέσου)

α. με τοπικά επιρρήματα: qua, ea, eadem, hac, illac, istac, qua, quacumque, aliqua, alia κλπ 

β. per + αιτιατική 

γ. απλή αφαιρετική  προκειμένου να δηλωθεί διέλευση μέσα από πλατεία, πύλη, δρόμο, γέφυρα, ποτάμι, θάλασσα κλπ. Συνήθεις αφαιρετικές: porta / portis, via, itinere, ponte, flumine, amne, vado, terra, mari, colle κλπ