Το έργο του Παπαδιαμάντη

Μέσα στα περισσότερα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, του συγγραφέα και υμνητή του ρόδινου νησιού του", θρασσομανάν οι ρεματιές, οι χαράδρες, οι αναβασιές, τα υψώματα, με διαφορετική το καθένα βλάστηση, όσο και η θαλασσινή του διαμόρφωση, με τ' αμέτρητα λιμανάκια, τους κόρφους και τους κάβους, τους γκρεμούς, τις σπηλιές, τα νησάκια, τις αμμουδιές, τ' ακρογιάλια, με διαφορετική το καθένα μορφή, αλλού χαλίκια, αλλού χοντρά βότσαλα, αλλού χρυσαφένια δαντελώματα, αλλού αμμουδερά ονειρεμένα ακρογιάλια, οπως οι περίφημες κουκουναριές, που τα δέντρα τους περπατούν πάνω στο διάπλατο ασημένιο γιαλό και θαρρείς πως είναι έτοιμα να βουτήξουν μέσα στη θάλασσα. Αυτές οι αλησμόνητες παιδικές μνήμες περνοδιαβαίνουν στη σκέψη του Παπαδιαμάντη ασταμάτητα και του κρατούν συντροφιά στην ατελείωτη μοναξιά του. Κι όταν πια ο καημός του γίνει στοιχειό και άλλο δε βαστιέται, ο Παπαδιαμάντης τα κάνει διηγήματα, κεντημένα με ποιητικό μαγνάδι, ντύνοντας τα με τα θρησκευτικά βιώματα του ή τη ζωή, τα βάσανα, τους καημούς και τις μικροχαρές της σκιαθίτικης φτωχολογιάς. Οι ήρωες του είναι ψαράδες, αγρότες, ιερωμένοι, μετανάστες, πολυφαμελίτες, εργένηδες, αναξιοπαθούσες χήρες, όμορφες ορφανές ή κακομούτσουνες μάγισσες και λογής-λογιών αγύρτισσες.

Παχύσαρκα παιδιά από την… κοιλιά της μητέρας

Παχύσαρκα από την…κοιλιά της μητέρας τους μπορούν να γίνουν τα παιδιά. Το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η απουσία του μητρικού θηλασμού, αλλά και τα περιττά κιλά των γονέων είναι μερικοί από τους επιβαρυντικούς παράγοντες που οδηγούν στη γέννηση παιδιών τα οποία μελλοντικά μπορεί να γίνουν παχύσαρκα.

Όνειρο στο κύμα: οι ερμηνείες και η διάρκεια των γεγονότων του διηγήματος

ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ

 Α. Από ηθικοθρησκευτική σκοπιά :

Η έκπτωση του ανθρώπου από μια αρχικά ευδαιμονική κατάσταση

Η αντίθεση φύσης – πολιτισμού

Η αντίθεση υψηλής στάσης (αγνός έρωτας) με αισθησιακό στοιχείο (πειρασμός)

Η αντίθεση ευτυχισμένης εφηβείας - φθοράς ωριμότητας

Β. Από ψυχαναλυτική άποψη :

Η καταστολή της επιθυμίας

Η αμφιταλάντευση ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα.

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

Τα γεγονότα της αφήγησης καλύπτουν μια περίοδο πάνω από δώδεκα χρόνια. Το καλοκαίρι ο ήρωας ήταν 18 χρονών και τώρα που μας εξιστορεί τα γεγονότα είναι πάνω από 30 χρονών «εξήλθα τριακοντούτης» άρα λοιπόν η αφήγηση διακρίνεται γενικά από  επιτάχυνση. Χρησιμοποιείται τόσο η παύση. Από τη μια μέρα περνάμε σε μια άλλη χωρίς να αναφέρονται τα ενδιάμεσα γεγονότα. Αλλά και η περίληψη. Τα γεγονότα μεταξύ του 18ου έτους και του 30ου εξιστορούνται περιληπτικά. Πέρα από τη γενική επιτάχυνση υπάρχουν στο διήγημα  σκηνές επιβράδυνσης. Αυτές είναι οι περιγραφές (του γιαλού - του άντρου) και οι ψυχογραφικές αναλύσεις του ήρωα πριν από κάθε ενέργειά του.

Ο μεγαλύτερος αφανισμός ειδών πριν 250 εκατ. χρόνια

Ο αφανισµός, που είναι γνωστός και ως ο «µεγάλος θάνατος», είχε ως αποτέλεσµα να εξολοθρευτεί περίπου το 96% των θαλάσσιων ειδών και το 70% των σπονδυλωτών οργανισµών που ζούσαν στην ξηρά.
Ο ισχυρισµός αυτός προκύπτει από έρευνα που έκαναν γεωχηµικοί από το Κέντρο Γεωλογικών Ερευνών του Καναδά.

Το βιβλίο - ανάγνωση ως γνήσια μορφή ψυχαγωγίας

ΚΕΙΜΕΝΟ

Δεν θα ήταν άσκοπο να αναλογιστούμε ως κοινωνία τις επιπτώσεις ενός πολιτισμού της τηλεοπτικής εικόνας στη ζωή μας. Η ενσωμάτωση της λογικής των μέσων μαζικής ενημέρωσης στον ψυχισμό δημιουργεί νέες παραμέτρους, σημαδεύει την ιστορία. Τίποτα δεν είναι όπως πριν.

Για παράδειγμα, η μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση. Η ραστώνη¹ της συνεχούς εναλλαγής καναλιών (του ζάπινγκ) και η ευκολία της «σαρώσεως» έγχρωμων εικόνων καθιστούν αφόρητο για το παιδί τον κόπο της μελέτης και, ως εκ τούτου, το αποξενώνουν από την αποθησαυρισμένη γραμματεία.

Τα θρησκευτικά και παγανιστικά στοιχεία στον Παπαδιαμάντη (Όνειρο στο κύμα)

 Α. ΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

1.         Η γνώση διάκρισης μοναχού - διακόνου, των εκκλησιαστικών κανόνων για τα κωλύματα της ιεροσύνης, των συνηθειών των καλογέρων

2.        Η αναφορά στον πατέρα Σισώη

3.        Η αναφορά στο Δευτερονόμιο

4.     Η αναφορά σε εκκλησιαστικά ιδρύματα (κοινόβιον Ευαγγελισμού), ιερατικές σχολές, στη Ριζάρειο

5.        Η αναφορά στο Άσμα Ασμάτων, στο κατά Λουκά ευαγγέλιο

6.        Το εκκλησιαστικό λεξιλόγιο και οι παροιμίες της Γραφής

7.        Η έναρξη των εργασιών με προσευχή.

Β.  ΤΑ  ΠΑΓΑΝΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

1.         Θεότητες της θάλασσας

1.         Μοσχούλα = σειρήνα

2.        Βοσκός = σατυρίσκος

3.        Προχριστιανικός κόσμος αρκαδικού τοπίου

Τεχνολογικές καινοτομίες στην εκπαίδευση: έκθεση Γ Λυκείου

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

              Κείμενο: Τεχνολογικές καινοτομίες στην Εκπαίδευση

Ακόμη και οι πιο παραδοσιακοί παιδαγωγοί του δυτικού κόσμου έχουν αντιληφθεί πλέον ότι η τεχνολογία παρέχει στην εκπαίδευση κάποιες δυνατότητες πρωτόγνωρες και την ωθεί προς ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες αλλαγές. Για παράδειγμα, μας επιτρέπει να διερευνούμε υποθετικά ερωτήματα, να προσομοιώνουμε καταστάσεις και φαινόμενα, να κάνουμε ορατά πράγματα που διαφορετικά θα έμεναν αόρατα και να κατανοούμε με σαφήνεια αφηρημένες έννοιες. Αυτή η παραδοχή δεν έγινε βεβαίως από τη μια ημέρα στην άλλη. Από την κλασική αντίληψη ως τη μοντέρνα εκδοχή κύλησε πολύ νερό και … … διαφωνίες στο αυλάκι της κοινωνίας.

Η ομωνυμία κοριτσιού Μοσχούλας με την κατσίκα

 Η ομωνυμία (δύο διαφορετικά νοήματα αντιστοιχούν σε ενιαία φωνητική πραγματικότητα) κοριτσιού και κατσίκας περιπλέκει τη σχετικά απλή υπόθεση του διηγήματος. Επειδή όμως η ομωνυμία πηγάζει από τον ίδιο τον ήρωα (δηλ. ο ήρωας «βαφτίζει» την κατσίκα με το όνομα της κοπέλας) και βασίζεται στην κατά τη γνώμη του εξωτερική ομοιότητα των δύο αντικειμένων αναφοράς, οδηγεί σε μια – κατά κάποιο τρόπο - συνωνυμία: η Μοσχούλα - κόρη και η Μοσχούλα - κατσίκα συμφύρονται στη συνείδηση του βοσκού και η μια υποκαθιστά την άλλη. Επειδή γι’ αυτόν η Μοσχούλα- κόρη αποτελεί «άπιαστο» όνειρο, την υποκαθιστά με την κατσίκα που γίνεται όμως δέκτης της αγάπης, της στοργής και της φροντίδας του. Η απώλεια της κατσίκας, στην αρχή του διηγήματος, γίνεται αφορμή για την πρώτη συνομιλία των δύο νέων: πίσω από τα λόγια της Μοσχούλας κρύβεται η πρόκληση και η γυναικεία πονηριά, ενώ τα λόγια του βοσκού δηλώνουν μια καλυμμένη ερωτική επιθυμία, επιθυμία που δεν εξωτερικεύεται – τουλάχιστον στην αρχή – λόγω του εγωισμού αλλά και της εφηβικής αμηχανίας και αιδημοσύνης του νέου. Η υποκατάσταση όμως είναι ανέφικτη, αφού, μάλλον, οι διαφορές είναι περισσότερες από τις ομοιότητες. Αυτό που ξεκίνησε ως ανώδυνη υποκατάσταση προχωρεί σε αντικατάσταση που γίνεται όλο και πιο επίπονη μιας και προβάλλει επιτακτικά το αίτημα της επιλογής.

Άγνωστο κείμενο: Δημοσθένη Ολυνθιακός §§ 2 - 3

Ι. Κείμενο: Δημοσθένη Ὀλυνθιακός Α΄  § 2 – 3

«Ὁ μέν οὖν παρών καιρός, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μόνον οὐχί λέγει φωνήν ἀφιείς ὅτι τῶν πραγμάτων ὑμῖν ἐκείνων αὐτοῖς ἀντιληπτέον ἐστίν, εἴπερ ὑπέρ σωτηρίας αὐτῶν φροντίζετε˙ ἡμεῖς δ’ οὐκ οἶδ’ ὅντινά μοι δοκοῦμεν ἔχειν τρόπον πρός αὐτά.  Ἔστι δή τά γ’ ἐμοί δοκοῦντα, ψηφίσασθαι μέν ἤδη τήν βοήθειαν καί παρασκευάσασθαι τήν ταχίστην ὅπως ἐνθένδε βοηθήσετε (καί μή πάθητε ταὐτόν ὅπερ καί πρότερον), πρεσβείαν δέ πέμπειν, ἥτις ταῦτ’ ἐρεῖ καί παρέσται τοῖς πράγμασιν˙ ὡς ἔστι μάλιστα τοῦτο δέος, μή πανοῦργος ὤν καί δεινός ἄνθρωπος πράγμασι χρῆσθαι, τά μέν εἴκων, ἡνίκ’ ἄν τύχῃ, τά δ’ ἀπειλῶν (ἀξιόπιστος δ’ ἄν εἰκότως φαίνοιτο), τά δ’ ἡμᾶς διαβάλλων καί τήν ἀπουσίαν την ἡμετέραν, τρέψηται καί παρασπάσηταί τι τῶν ὅλων πραγμάτων.

Η σχέση του αφηγητή με τη φύση

Η σχέση που αναπτύσσει ο αφηγητής με τη φύση είναι ρομαντικής υφής, η φύση δηλαδή δεν είναι απλώς αντικείμενο θαυμασμού, αλλά αποκτάει διαστάσεις συμβόλου, συμβόλου ελευθερίας και ευτυχίας, αγνότητας και καλοσύνης. Ο αφηγητής όταν ήταν ακόμη «φυσικός» άνθρωπος, προτού αλλοιωθεί από τις συμβάσεις της οργανωμένης κοινωνίας, ένιωθε, χωρίς να μπορεί να εξηγήσει (τότε τουλάχιστον) το γιατί, ευτυχισμένος και πλήρης («χωρίς να το ηξεύρω, ήμην ευτυχής»). Θα λέγαμε πως ο αφηγητής φτάνει στο σημείο να ταυτιστεί, να ενωθεί με το φυσικό κόσμο («εφαινόμην κ’ εγώ ως να είχα μεγάλην συγγένειαν με τους δύο τούτους ανέμους, οι οποίοι ανέμιζαν τα μαλλιά μου, και τα έκαμναν να είναι σγουρά όπως οι θάμνοι κ’ οι αγριελαίαι» «ησθανόμην γλύκαν, μαγείαν άφατον, εφανταζόμην τον εαυτόν μου ως να ήμην εν με το κύμα, ως να μετείχον της φύσεως αυτού»). Η ταύτιση, η «ερωτική» ένωση με τη φύση δηλώνεται εμφαντικά με την επίμονη χρήση της κτητικής αντωνυμίας («το κατάμερον…ήτον ιδικόν μου…η ακτή μου…όλα εκείνα ήσαν ιδικά μου, ο βράχος ο δικός μου…, τα βουνά μου»). Στα παραπάνω παραδείγματα η κτητική αντωνυμία δε δηλώνει κτήση, αλλά περιγράφει τη σχέση του ήρωα με τα πράγματα του κόσμου, επιτείνει τη συνάφεια και την ενότητα του ήρωα με τη φύση, όχι μέσω νομικών διαδικασιών, αλλά μέσω του συναισθήματος. Η συναισθηματική σχέση μεταξύ του νέου ανθρώπου και της φύσης σ’ έναν ενιαίο κόσμο που αγνοεί τη χρονική φθορά, συνυποδηλώνει την αλλοτινή χωρίς όρια ελευθερία. Η παιδική ηλικία παρουσιάζεται ως σύμβολο της ευτυχίας και η συνάφεια ανθρώπου-ήρωα ως σύμβολο της προπτωτικής κατάστασης του ανθρώπου. Με λίγα λόγια βρισκόμαστε σ’ ένα παραδεισένιο περιβάλλον (ουτοπικό / ρομαντικό) που γίνεται ρεαλιστικό, επειδή αντιπαρατίθεται πρώτα με το νόμο (αγροφύλακες) και ύστερα με την ιδιοκτησία (κτήμα του κυρ Μόσχου). Ο νόμος της πόλης αποτιμάται ειρωνικά από το δικηγόρο-αφηγητή ως πρόφαση προκειμένου να επιβληθεί η προσωπική βούληση και το δίκαιο του ισχυρότερου. Εξάλλου, η περίπτωση του κυρ Μόσχου συμβολοποιεί τη διαφορά ανάμεσα στην προπτωτική κυριαρχία και τη μεταπτωτική ιδιοκτησία. Η πρώτη προϋποθέτει ελευθερία, αυτάρκεια και ποιμενική ησυχία, ενώ η δεύτερη υποσημαίνει περιουσία, περίφραξη, «χωριστόν … βασίλειον».

Η γλώσσα των εφήβων

Ζώντας μια ζωή κοντά σε νέα παιδιά, φοιτητές κυρίως αλλά και μαθητές, και πιστεύοντας στη δύναμη και στην αξία τού λόγου, δέχτηκα την ευθύνη τής προεδρίας στην Επιτροπή τής Βουλής των Εφήβων. Θα ομολογήσω ότι ξεκίνησα με επιφυλάξεις για τη λειτουργία αυτού τού θεσμού στην πράξη, αλλά και με μια αισιόδοξη προσδοκία που γεννά η γνώση ότι ο ίδιος ο θεσμός λειτουργεί δημιουργικά από καιρό στις περισσότερες και μεγαλύτερες χώρες τής Ευρώπης. Η αισιοδοξία μου ενισχύθηκε από τις συνεχείς προσπάθειες βελτίωσης τής λειτουργίας τού θεσμού που καταβάλλονται τα τελευταία χρόνια. Αλλά κύρια πηγή μιας αισιόδοξης προοπτικής υπήρξε η ζωντανή επαφή μου με νέους και νέες από όλη την Ελλάδα, μαθητές τώρα τής Γ' Λυκείου, που επελέγησαν από την περασμένη χρονιά ως εκπρόσωποι των σχολείων τής περιφέρειάς τους με την ιδιότητα τού «έφηβου βουλευτή»: 260 μαθητές από την Ελλάδα, 20 από την Κύπρο, 20 από την Ομογένεια, συνολικά 300 μαθητές και μαθήτριες (με τις μαθήτριες να υπερτερούν αριθμητικά).