Λατινικά: Ρήματα με ιδιομορφίες

1. τα 15 ρηματα της 3ης συζυγιασ σε – io

     Δεκαπέντε (15) ρήματα της 3^ης συζυγίας έχουν χαρακτήρα – i. Λήγουν έτσι σε – io όπως και τα ρήματα της 4^ης συζυγίας. Δώδεκα (12) από αυτά, απλά ή σύνθετα, συναντάμε στο σχολικό βιβλίο. Αυτά είναι τα εξής:

1.    capio – cepi – captum – capere = παίρνω, πιάνω, συλλαμβάνω

2.    cupio – cupivi – cupitum – cupere = επιθυμώ

3.    facio – feci – factum – facere = κάνω

4.    fugio – fugi – (fugitum) – fugere = φεύγω

5.    iacio – ieci – iactum – iacere = ρίχνω

6.    pario – peperi – partum – parere = γεννώ

7.    quatio – (quassi) – quassum – quatere = σείω

8.    rapio – rapui – raptum – rapere = αρπάζω

9.    specio – spexi – spectum – specere – παρατηρώ

και τα τρία αποθετικά

10. gradior – gressus sum – gredi = βαδίζω

11. morior – mortuus sum – mortuum – mori = αποθνήσκω, πεθαίνω

12. patior – passus sum – passum – pati = πάσχω

          παρατηρηση:

     Τα ρήματα αυτά κλίνονται όπως το lego – legor με τη διαφορά ότι ο χαρακτήρας του ενεστωτικού θέματος i αποβάλλεται, όταν ακολουθεί άλλο i, erτελικό e. Κατ’ εξαίρεση το i δεν αποβάλλεται στο β΄ ενικό πρόσωπο του μέλλοντα της μέσης φωνής ή

     Παραθέτουμε στη συνέχεια την κλίση του capio σ’ όλους τους χρόνους και τύπους που σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
οριστικη	υποτακτικη	προστακτικη	απαρεμφατο	μετοχη	γερουνδιο
capio	capiam		capere	capiens	capiendi
capis	capias	cape			capiendo
capit	capiat				capiendum
capimus	capiamus				capiendo
capitis	capiatis	capite
capiunt	capiant

παρατατικοσ		μελλοντασ
οριστικη	υποτακτικη	οριστικη	υποτακτικη		προστακτικη
capiebam	caperem	capiam	capturus–a– um  sim
capiebas	caperes	capies	capturus–a– um  sis		capito
capiebat	caperet	capiet	capturus–a– um  sit		capito
capiebamus	caperemus	capiemus	capturi–e – a  simus
capiebatis	caperetis	capietis	capturi– ae–a  sitis		capitote
capiebant	caperent	capient	capturi– ae–a  sint		capiunto
		απαρεμφατο		μετοχη
		capturum–am-um esse		capturus – a – um
		capturos – as – a esse

ΜΕΣΗ - ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
οριστικη	υποτακτικη	προστακτικη	απαρεμφατο	γερουνδιακο
capior	capiar		capi	capiendus
caperis	capiaris	capere		capienda
capitur	capiatur			capiendum
capimur	capiamur
capimini	capiamini	capimini
capiuntur	capiantur

παρατατικοσ		μελλοντασ
οριστικη	υποτακτικη	οριστικη	προστακτικη
capiebar	caperer	capiar
capiebaris	capereris	capieris	capitor
capiebatur	caperetur	capietur	capitor
capiebamur	caperemur	capiemur
capiebamini	caperemini	capiemini
capiebantur	caperentur	capientur	capiuntor

2. Παθητικη διαθεση του fio

     Ως παθητικό του facio για τους χρόνους ενεστώτα, παρατατικό και μέλλοντα χρησιμοποιείται το ρήμα fio. Ο παθητικός όμως τύπος των σύνθετων του facio που συναντάμε στα κείμενα  (όλα είναι σύνθετα με πρόθεση) σχηματίζεται κανονικά με την προσθήκη ενός – r: π.χ. interficio – interficior, afficio – afficior.

 3. Αλλαγες με τη συνθεση

    Επειδή πολλά από τα ρήματα σε – io συναντώνται πολλές φορές σύνθετα, καλό είναι να γνωρίζουμε τα εξής:

1.    Το a και το e του θέματος του ενεστώτα εξελίσσεται με τη σύνθεση σε – i.

·       facio   =  interficio

·       capio  =  accipio

·       iacio   =  obicio

·       rapio  =  praeripio

·       specio = conspicio

·       όμως gradior  = congredior

2.    Το θέμα του παρακειμένου δεν υφίσταται αλλαγές.

·         feci   =  interfeci

·         cepi   =  accepi

·         ieci    =  obieci

·         spexi =  conspexi

·         όμως rapui  =  praeripui

3.    Το a του θέματος του σουπίνου εξελίσσεται με τη σύνθεση σε e.

·         factum   =  interfectum

·         captum   =  acceptum

·         iactum    =  obiectum

·         raptum   =  praereptum

4. Ανωμαλοσ σχηματισμος της μετοχης του μελλοντα

     Οχτώ ρήματα που συναντώνται στα κείμενα σχηματίζουν τη μετοχή του μέλλοντα με διαφορετικό τρόπο:

ρηματα αρχικοι χρονοι				μετοχη μελλοντα
1.    morior	mortuus sum	mortuum	mori	moriturus – a – um
2.    nascor	natus sum	natum	nasci	nasciturus – a – um
3.    orior	ortus sum	ortum	oriri	oriturus – a – um
4.    pario	peperi	partum	parere	pariturus – a – um
5.    valeo	valui	---	valere	valiturus – a – um
6.    reseco	resecui	resectum	resecere	resecaturus–a– um
7.    insto	institi	---	instare	instaturus – a – um
8.    ruo	rui	rutum	ruere	ruiturus – a – um

5. Προστακτικη χωρισ – e τελικο

     Τα ρήματα dico, duco, fero και facio σχηματίζουν το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής χωρίς την κατάληξη – e:

*  dico   =  dic

*  duco  =  duc

*  fero   =  fer

*  facio  =  fac

προσοχη:     

Τα σύνθετα του facio με πρόθεση (τέτοια είναι όλα όσα συναντάμε στα κείμενα) σχηματίζουν το ίδιο πρόσωπο κανονικά:

π.χ. afficio = affice, interficio = interfice

     ενώ conduco = conduc, defero = defer, edico = edic.

6. Το ρημα scio

     Για το ρήμα αυτό δεν συναντώνται οι τύποι sci – scite ως προστακρική ενεστώτα. Αναπληρώνονται από το β΄ ενικό και β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του μέλλοντα. Έτσι έχουμε:

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
ενεστωτασ	μελλοντασ
---	---
scito	scito
---	scito
---	---
scitote	scitote
---	sciunto

Kερδίζει συνεχώς οπαδούς, κυρίως νέους, το Ευρωδιαβατήριο

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 24 - 11 - 2010

Ζωγια Κουταλιανου

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Ιδιαίτερη έφεση στην κινητικότητα για σπουδές, εργασία ή κατάρτιση σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα επιδεικνύουν οι Ευρωπαίοι νέοι, όπως προκύπτει από την έντονη χρήση του Ευρωδιαβατηρίου - δηλαδή των ειδικών εγγράφων που πιστοποιούν πτυχία, δεξιότητες και γνώσεις κατά τρόπο που να αναγνωρίζονται σε όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση- η οποία αυξήθηκε κατά τη φετινή χρονιά ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό πιστοποιητικών που εκδόθηκαν κατά την τελευταία πενταετία στα δέκα εκατομμύρια.

Από το 2005 που πρωτοπαρουσιάστηκε μέχρι τον Οκτώβριο του 2010, το Ευρωδιαβατήριο (Europass) προσέλκυσε το ενδιαφέρον κυρίως νέων κάτω των 30 ετών από όλη την Ευρώπη, υψηλού μορφωτικού επιπέδου και περιορισμένης εργασιακής εμπειρίας.

Η ευρωπαϊκή υπηρεσία, που στόχο είχε τη διευκόλυνση της κινητικότητας φοιτητών και εργαζομένων, ξεπέρασε ακόμη και τον στόχο των 3 εκατ. χρηστών που είχε θέσει αρχικά ο αρμόδιος επίτροπος Γιαν Φίγκελ.

Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP) που συνέβαλε στη δημιουργία του Ευρωδιαβατηρίου, το 70% όσων αξιοποίησαν τη σχετική διαδικτυακή πύλη την τελευταία πενταετία ήταν κάτω των 30 ετών, ενώ ένα 13,2% κάτω των 20. Επτά στους δέκα γνωρίζουν τουλάχιστον δύο ξένες γλώσσες, το 19% μιλάει τρεις και το 14% τέσσερις, ωστόσο, το 65% έχει εργαστεί το πολύ έως πέντε χρόνια.

Το ενδιαφέρον των Ελλήνων νέων για μια θέση σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα οδήγησε στην ηλεκτρονική έκδοση περίπου 96.000 ευρωπαϊκών βιογραφικών σημειωμάτων, ενώ οι επισκέψεις από Ελλάδα στη διαδικτυακή πύλη του Ευρωδιαβατηρίου ανήλθαν σε 575.000. Οι Ιταλοί πρωταγωνίστησαν στη χρήση της υπηρεσίας εκδίδοντας 1,5 εκατ. πιστοποιητικά, ενώ μεταξύ των χρηστών υπάρχουν και 46.000 Τούρκοι.

Τι είναι το ΕΥΡΩΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ

Το Εθνικό Κέντρο Europass δημιουργήθηκε και λειτουργεί στον Οργανισμό Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ο.Ε.Ε.Κ.) από την 1η Μαΐου 2005. Αποτελεί τον ενιαίο εθνικό φορέα που στοχεύει στη βελτίωση της διαφάνειας των επαγγελματικών προσόντων και δεξιοτήτων με σκοπό την προώθηση της κινητικότητας στην Ευρώπη τόσο για εκπαιδευτικούς σκοπούς όσο και για επαγγελματικούς.

Το Εθνικό Κέντρο EUROPASS αποτελεί μέρος ενός ευρωπαϊκού δικτύου και ενσωματώνει σε ένα συντονισμένο πλαίσιο τα ευρωπαϊκά έγγραφα:

• Europass Βιογραφικό Σημείωμα (CV)
• Europass Διαβατήριο Γλωσσών
• Europass Κινητικότητα (Mobility)
• Europass Συμπλήρωμα Πιστοποιητικού
• Europass Παράρτημα Διπλώματος

Το Εθνικό Κέντρο EUROPASS στοχεύοντας στην αύξηση της αποτελεσματικότητας και της χρησιμότητας των εγγράφων αυτών, τα συντονίζει και τα διαχειρίζεται, ώστε να βελτιωθεί η συνοχή τους, να διευκολυνθεί η πρόσβαση των πολιτών σε αυτά και να επιτευχθεί η προβολή τους.

περισσότερα ... 

Λατινικά: Μετοχή ενεργητικής φωνής (σχηματισμός - κλίση)

ΜΕΤΟΧΗ   ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ

     Στην ενεργητική φωνή μετοχή διαθέτουν ο ενεστώτας και ο μέλλοντας. Η μετοχή του ενεργητικού ενεστώτα σχηματίζεται ως εξής:

1. Για την α΄ και β΄ συζυγία:

		ενεστωτικό θέμα + ns
	A΄  ΣΥΖΥΓΙΑ	ama	– ns
	Β΄  ΣΥΖΥΓΙΑ	dele	– ns

2. Για την γ΄ και δ΄ συζυγία:

		ενεστωτικό θέμα + ens
	Γ΄  ΣΥΖΥΓΙΑ	leg	– ens
	Δ΄  ΣΥΖΥΓΙΑ	audi	– ens

παρατηρησεισ:

1.     Η μετοχή του ενεστώτα έχει ενεργητική σημασία.

2.    Κλίνεται όπως τα τριτόκλιτα μονοκατάληκτα επίθετα της 3^ης κλίσης με τη διαφορά ότι σχηματίζει την αφαιρετική του ενικού σε – e. Σε – i τη σχηματίζει όταν χρησιμοποιείται επιθετικά.

3.    Μετοχή του ενεστώτα διαθέτουν και τα αποθετικά ρήματα, δεδομένου ότι η σημασία τους είναι ενεργητική (ή μέση).

Λογοτεχνία θεωρητικής: Μαρία Πολυδούρη, «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες» (ερωτήσεις - απαντήσεις)

Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου

Α. Κείμενο: Μαρία Πολυδούρη, «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες»

Δεν τραγουδώ, παρά γιατί μ’ αγάπησες

στα περασμένα χρόνια.

Και σε ήλιο, σε καλοκαιριού προμάντεμα

και σε βροχή, σε χιόνια,

δεν τραγουδώ παρά γιατί μ’ αγάπησες.

Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου

μια νύχτα και με φίλησες στο στόμα,

μόνο γι  αυτό είμαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτο

κι έχω ίνα ρίγος στην ψυχή μου ακόμα,

μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου.

Μόνο γιατί τα μάτια σου με κύτταξαν

με την ψυχή στο βλέμμα,

περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο

της ύπαρξης μου στέμμα,

μόνο γιατί τα μάτια σου με κύτταξαν.

Μόνο γιατί μ’ αγάπησες γεννήθηκα

γι  αυτό ή ζωή μου εδόθη

στην άχαρη ζωή την ανεκπλήρωτη

μένα ή ζωή πληρώθη.

Μόνο γιατί μ’ αγάπησες γεννήθηκα.

Μονάχα γιατί τόσο ωραία μ’ αγάπησες

έζησα, να πληθαίνω

τα όνείρατά σου, ωραίε, πού βασίλεψες

κι έτσι γλυκά πεθαίνω

μονάχα γιατί τόσο ωραία μ’ αγάπησες.

(Οι τρίλιες πού σβήνουν, 1928)

ερωτησεισ

1. Στα ποιήματα της Μαρίας Πολυδούρη είναι διάχυτο το αίσθημα της μελαγχο­λίας. Ποια είναι, σύμφωνα με το συγκεκριμένο ποίημα, η αιτία της θλίψης της ποιήτριας;

β. σχολιασμοσ αδιδακτου κειμενου

Μυρτιώτισσα: Σ’ αγαπώ

Σ’ αγαπώ δεν μπορώ		κ’ η καρδιά μου σκιρτά
τίποτ’ άλλο να πω		κι όλη ζήλεια ζητά
πιο βαθύ, πιο απλό		να σου γίνει ως αυτά προσκεφάλι!
πιο μεγάλο!
		Και για στρώμα καλέ,
Μπρος στα πόδια σου εδώ		πάρε όλην εμέ -
με λαχτάρα σκορπώ		σβήσ’ τη φλόγα σε με
τον πολύφυλλο ανθό		της φωτιάς σου,
της ζωής μου.
		ενώ δίπλα σου εγώ
Ω μελίσσι μου, πιες		τη ζωή θ’ αγρικώ
απ’ αυτόν τις γλυκές,		να κυλάει στο ρυθμό
τις αγνές ευωδιές		της καρδιάς σου!
της ψυχής μου!
		Σ’ αγαπώ δεν μπορώ
Τα δυο μου χέρια -να!		τίποτ’ άλλο να πω
στα προσφέρω δετά		πιο βαθύ, πιο απλό,
για να γείρεις γλυκά		πιο μεγάλο!
το κεφάλι,

2.   Πώς εκφράζεται το αίσθημα του έρωτα στο παραπάνω ποίημα; Ποιες ομοιότητες παρατηρείτε με το ποίημα της Μαρίας Πολυδούρη;

3.   Ποια είναι η λειτουργία του δευτέρου προσώπου, στο οποίο βρίσκονται τα ρήματα του ποιήματος;

4.   «... περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο της ύπαρξης μου στέμμα»: Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα αυτών των στίχων;

α π α ν τ η σ ε ι σ

απαντηση στο 1^ο ερωτημα

Ως αιτίες της θλίψης και της μελαγχολίας της Μαρίας Πολυδούρη μπορούμε να θεωρήσουμε την άχαρη και άσκοπη ζωή της, αφού πια μόνο οι αναμνήσεις του ερωτά της της μένουν (όσο κι αν αυτές γεμίζουν ακόμη ένα μέρος της ψυχής της), την απώλεια του αγαπημένου της συντρόφου, αλλά και τον επικεί­μενο θάνατο που πλησιάζει τώρα γι’ αυτήν, καθώς η αρρώστια της κερδίζει έδαφος. (Τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής της (1928 - 1930) τα πέρασε σε σανατόριο. Το «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες» το έγραψε το 1928).

απαντηση στο 2^ο ερωτημα

Ο έρωτας παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο ποίημα («Σ’ αγαπώ») ως κυριαρχι­κή δύναμη, που ελέγχει απόλυτα το φορέα του.

Ο ερωτευμένος παραιτείται, υποτάσσεται ολοκληρωτικά στη μαγεία και τη δύναμη του έρωτα. Δίνει τα πάντα στο αντικείμενο του πόθου του. Μόνο το «σ’ αγαπώ» μπορεί να προφέρει. Προσφέρει χωρίς ενδοιασμούς την ψυχή και τη ζωή του στο σύντροφο του. Τα χέρια του, η καρδιά του, το σώμα του, όλα θυσία στον έρωτα. Του αρκεί να βλέπει τη ζωή μέσα από τα μάτια και την καρδιά του καλού του.

Άρα, λοιπόν, ο έρωτας εδώ εκφράζεται ως υπέρτατη αξία, απόλυτη δύναμη.

Ως στοιχείο που προσδίδει νόημα και αξία στη ζωή του ανθρώπου. Κι αυτή είναι η βασική ομοιότητα με με το «Μόνο γιατί μ’ αγάπησες» της Μαρίας Πολυδούρη.

Άλλες, πιο συγκεκριμένες ομοιότητες:

*     Το σχήμα του κύκλου που λειτουργεί εδώ στο όλο του ποιήματος (αρχίζει και κλείνει το ποίημα με την ίδια στροφή), στην Πολυδούρη εμφανίζεται με την επανάληψη του 1^ου στίχου στον 5^ο κάθε στροφής.

*     Η ζωή δικαιώνεται μέσα από την αγάπη και στα δύο ποιήματα.

*     «Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ’ αγάπησες», λέει η Μ. Πολυδούρη, «Σ’ αγαπώ δεν μπορώ / τίποτ’ άλλο να πω», γράφει η Μυρτιώτισσα.

*      Η ψυχή, η ζωή, τα χέρια, το βλέμμα, ως μέσα έκφρασης της αγάπης και στα δύο κείμενα.

απαντηση στο 3^ο ερωτημα

Η χρήση του δεύτερου προσώπου στο ποίημα δίνει την αίσθηση στον αναγνώ­στη ότι πρόκειται για μια ερωτική επιστολή. Προσδίδει στο κείμενο ζωντάνια, παραστατικότητα και αμεσότητα. Ο αναγνώστης νιώθει ότι βρίσκεται μπροστά σε έναν ερωτικό διάλογο.

Ακόμη, το δεύτερο πρόσωπο κάνει πιο λυρικό το ποίημα, το χρωματίζει ερωτι­κά με εντονότερα χρώματα και, σε τελική ανάλυση, υπηρετεί κι αυτό την ύφανση του ύμνου στον έρωτα.

απαντηση στο 4^ο ερωτημα

Το αποκαλυπτικό για την ψυχή και τα συναισθήματα βλέμμα του συντρόφου της, χάρισε στην ποιήτρια την ολοκλήρωση, την ευτυχία, την ομορφιά, την εσωτερική πλήρωση. Κι ακόμη, μέσα από αυτό το βλέμμα (στην ουσία μέσα από την αγάπη του) ένιωσε ότι δικαιώνεται η ύπαρξη της. Βίωσε ότι έχει λόγο ύπαρξης, σκοπό στη ζωή της, αξία ως ον. Γι’ αυτό με υπερηφάνεια φόρεσε το στέμμα της ύπαρξης της.

Γ Ιωάννου, Στου Κεμάλ το σπίτι

Ερωτήσεις για ανάλυση του κειμένου και απαντήσεις

1) Προσδιορίστε το είδος της αφήγησης στο πεζογράφημα. Πώς ερμηνεύετε αυτή την επιλογή του συγγραφέα;

Όπως συμβαίνει πάντα στα πεζογραφήματα του Ιωάννου, η αφήγηση είναι κατά κύριο λόγο πρωτοπρόσωπη (εγώ, εμείς) αυτοδιηγητική, μονομερής και μονοεστιακή (η εξιστόρηση γίνεται από την πλευρά του αφηγητή, ο οποίος βρίσκεται στην ιστορία και αποτελεί πρόσωπο του έργου). Παρόλο που ο αφηγητής δίνει το λόγο σε άλλα πρόσωπα πέντε φορές μέσα στο κείμενο με παρεμβολή ευθέος λόγου (η ευχαρίστηση της Τουρκάλας, τα λόγια της γιαγιάς, του σπιτονοικοκύρη, της γριας γειτόνισσας και εκείνου που αναφωνεί “η τουρκάλα”), δεν πρόκειται παρά για περιστασιακές αναφορές που δε διεκδικούν το ρόλο του αφηγητή, αλλά επιδιώκουν καθαρά αισθητικό αποτέλεσμα : ενάργεια, ζωντάνια, παραστατικότητα.

Η συγκεκριμένη επιλογή υπαγορεύεται από το βιωματικό χαρακτήρα του πεζογραφήματος, που εκθέτει εμπειρίες, μνήμες, σκέψεις, συναισθήματα και πράξεις του αφηγητή. Η επανειλημμένη εμφάνιση ενός προσώπου (της Τουρκάλας), του οποίου όμως ο χαρακτήρας δεν παρουσιάζεται ολοκληρωμένος, δεν είναι παρά η αφορμή για την εξιστόρηση του παρελθόντος και το σχολιασμό του παρόντος από τον αφηγητή, και δε μετατοπίζει το κέντρο βάρους της αφήγησης από τον (ομοδιηγητικό) αφηγητή σε κάποιο άλλο πρόσωπο. Λειτουργεί δηλαδή ως σημείο αναφοράς για τα χρονολογικά άλματα (πίσω – μπρος) του συγγραφέα από τη μικρασιατική καταστροφή μέχρι τις μέρες μας.

2) Ποιος είναι ο τόπος των γεγονότων του αφηγήματος;

Πρόκειται και πάλι για τη Θεσσαλονίκη - που παίζει πρωταρχικό ρόλο στην πεζογραφία του Ιωάννου ως την πόλη που δέχτηκε μεγάλο κύμα προσφύγων - και συγκεκριμένα για τη γειτονιά γύρω από το σπίτι του Κεμάλ. Το όνομα της πόλης δεν αναφέρεται ρητά, το υποψιαζόμαστε όμως από την αναφορά στο σπίτι του Κεμάλ (4 φορές - κειμενικό στοιχείο) που ως γνωστό, γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη (εξωκειμενικό στοιχείο). Η ιστορία εκτυλίσσεται στο σπίτι του αφηγητή, μια μονοκατοικία με κήπο και μια φημισμένη μουριά, η οποία γκρεμίστηκε και έγινε μια άσχημη πολυκατοικία, που και αυτή με τη σειρά της κατεδαφίστηκε. Η αφήγηση τελειώνει πριν ολοκληρωθούν οι εργασίες και δε μαθαίνουμε τι χτίστηκε στη θέση της. Ο αφηγητής όμως φοβάται και είναι προετοιμασμένος για το χειρότερο.

3) Προσδιορίζεται με σαφήνεια ο χρόνος των γεγονότων στο διήγημα; Μπορείτε να εντοπίσετε ιστορικά στοιχεία σε αυτό;

Οι χρονικοί προσδιορισμοί στο πεζογράφημα είναι σαφείς, παρά την προσφιλή τακτική του συγγραφέα για τη διαπλοκή παρελθόντος – παρόντος (ακόμη και του μέλλοντος: “θα παραφυλάγω...ίσως μπορέσω να εμποδίσω...εξαμβλώματος”).

Το περιστατικό γύρω από το οποίο στήνεται το διήγημα, η εμφάνιση δηλαδή της Τουρκάλας, συμβαίνει την εποχή που γίνονται τα μούρα (άνοιξη) και για πρώτη φορά το 1936. Η δεύτερη φορά είναι το 1938 (“δύο χρόνια μετά την πρώτη”) και η τρίτη λίγο πριν τον πόλεμο (1939-1940). Για τελευταία φορά η γυναίκα εμφανίζεται λίγο μετά τον πόλεμο (1944).

Οι επισκέψεις της Τουρκάλας μας μεταφέρουν σε έναν προγενέστερο χρόνο (ανάληψη, flashback), καθώς ανακαλούν στη μνήμη του αφηγητή την προσφυγιά του 1922 (“Δεν μας έφτανε που είχαμε δίπλα μας του Κεμάλ το σπίτι σαν μια διαρκή υπενθύμιση της καταστροφής, θα είχαμε τώρα και τους Τούρκους να μπερδουκλώνονται πάλι στα πόδια μας;”).

Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στα χρόνια της αντιπαροχής και της μετά μανίας ανοικοδόμησης στην Ελλάδα, γύρω στη δεκαετία του '70 ('το σπίτι είχε παραδοθεί.... φρικαλέες'). Τέλος, το αφηγηματικό παρόν μας φέρνει στις δεκαετίες του '80 και '90, όταν στο πλαίσιο του εξωραισμού των πόλεων, αρχίζουν να γκρεμίζονται οι άσχημες πολυκατοικίες και να ανεγείρονται νέα μοντέρνα κτίρια (“Τώρα ετοιμάζονται να τη γκρεμίσουν οι γελοίοι”).

Τα ιστορικά στοιχεία του διηγήματος είναι ευδιάκριτα. Πρώτα πρώτα έχουμε τη μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών. Αναφέρεται, ακόμη, ο τρόπος με τον οποίο έγινε η ανταλλαγή - με κριτήριο τη θρησκεία και όχι τη γλώσσα-, κι ο πόνος που προκάλεσε σε όλους τους ξεριζωμένους κι από τις δυο πλευρές. Οι ιταλικοί βομβαρδισμοί παραπέμπουν στον πόλεμο του '40 , ενώ την ίδια δεκαετία έχουμε τη σύνδεση των περισσότερων νοικοκυριών με το σύστημα ύδρευσης των πόλεων και την εγκατάλειψη των αρτεσιανών πηγαδιών (“Τώρα που σας έφερα το νερό στις κουζίνες σας, δε σας χρειάζεται το πηγάδι”). Οι “συμμορίες εργολάβων” μας μεταφέρουν στην περίοδο της αντιπαροχής τη δεκαετία του '70 που μεταμόρφωνε αισθητικά την Ελλάδα καταπατώντας ακόμη και αρχαιολογικά ευρήματα. Υπαινιγμός γίνεται, όπως είπαμε, και στη σύγχρονη τάση καλλωπισμού των πόλεων που ο αφηγητής αντιμετωπίζει με πολύ σκεπτικισμό και απαισιοδοξία (“να καθυστερήσω το χτίσιμο του νέου εξαμβλώματος”).

4) Ποια είναι η γλώσσα του διηγήματος;

Η γλώσσα του πεζογραφήματος είναι καθημερινή, λιτή, φυσική, εκφραστική και ανεπιτήδευτη με πεζολογικά στοιχεία. Η παρεμβολή ευθέος λόγου σε κάποια σημεία προσδίδει ζωντάνια, ακρίβεια, ενάργεια και αμεσότητα, ενώ οι ρητορικές ερωτήσεις (“δεν μας έφτανε που είχαμε δίπλα μας του Κεμάλ το σπίτι....” , “ποιος ξέρει τι μεγαλεπίβολο σχέδιο...”) και τα επίθετα (κουρασμένη, κατατσακισμένη, αρχοντική ομορφιά, επίμονη νοσταλγία, σιχαμένος σπιτινοικοκύρης, φρικαλέες πολυκατοικίες κ.λ.π.) αποδίδουν με ευστοχία τη συγκινησιακή ατμόσφαιρα του κειμένου και τα συναισθήματα του αφηγητή.

5) Πώς παρουσιάζεται η Τουρκάλα στο κείμενο και πώς την αντιμετωπίζει η οικογένεια του συγγραφέα ;

Γενικά, η εικόνα της Τουρκάλας είναι θολή με μια αχλύ μυστηρίου που διατηρείται μέχρι το τέλος (“Δεν την ξανάδαμε από τότε. Ήρθε – δεν ήρθε, άγνωστο”). Η οικογένεια του αφηγητή της φέρεται με ευγένεια και κάνει υποθέσεις για να ερμηνεύσει τη συμπεριφορά της, τις αραιές αλλά περιοδικές εμφανίσεις της, την καταγωγή και προέλευσή της, τους σκοπούς και τα συναισθήματά της, δεν έχει όμως βέβαιες απαντήσεις. Η γυναίκα μοιάζει κουρασμένη και αποπνέει μια αρχοντιά. Στέκεται ώρες θλιμμένη και βουβή μπροστά στο σπίτι του αφηγητή, λοξοκοιτώντας το σπίτι του Κεμάλ ή μισοκλείνοντας τα μάτια χαμένη στις σκέψεις της. Τα μούρα φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη σημασία γι' αυτή. Από τη συνέχεια του διηγήματος καταλαβαίνουμε πως της θυμίζουν κάτι, όπως άλλωστε και το σπίτι του Κεμάλ και το νερό από το πηγάδι. Γι' αυτό και αρνείται το νερό της βρύσης και βουρκώνει όταν μαθαίνει ότι το πηγάδι μαγαρίστηκε. Η καχυποψία, η ψυχρότητα και η αγανάκτηση που ένιωσε η οικογένεια κάποια στιγμή, όταν την πήρε για τουρκομερίτισσα, διασκεδάζονται σιγά σιγά για να δώσουν τη θέση τους σε συναισθήματα συμπάθειας, συμπόνοιας και κατανόησης, που γεννιούνται από τα κοινά βιώματα του εκπατρισμού και της προσφυγιάς. Στη συνέχεια από τη συντροφιά της με άλλους Τούρκους δίπλα, στο σπίτι του Κεμάλ η οικογένεια συμπεραίνει ότι έρχεται να κάνει προσκύνημα στο σπίτι του τούρκου πολιτικού άντρα. Μόνο στο τέλος, από τα λόγια μιας γριας την ώρα που κοιτάζει τα θεμέλια του κατεδαφισμένου σπιτιού καταλαβαίνουμε τι ήταν εκείνο που έκανε την Τουρκάλα να έρχεται στο κατώφλι του αφηγητή και να κάθεται με νοσταλγικό και πικραμένο ύφος: το σπίτι ήταν κάποτε της αρχοντικής οικογένειάς της και η ίδια ήταν προφανώς η κόρη του μπέη που σπάραζε όταν έφευγε. Οι πληγές απο το βίαιο ξεριζωμό φαίνεται να μην επουλώθηκαν ποτέ.

6) Σε ποια σημεία ο ποιητής είναι κριτικός και στιγματίζει τη σύγχρονή του εποχή;

Σε όλο το πεζογράφημα ο αφηγητής “βουτά” στη μνήμη του και ανασύρει εικόνες και σκηνές από το παρελθόν. Δε χάνει όμως το παρόν από μπροστά του. Συγκρίνει τους συγχρόνους του με τις προηγούμενες γενιές και τους βρίσκει ηθικά κατώτερους. Η κοινωνία και οι άνθρωποι άλλαξαν, δεν ενδιαφέρονται για το συνάνθρωπο. Ήδη οι άνθρωποι της Θεσσαλονίκης του '40 είναι πιο σκληροί κι αδιάφοροι από τους Έλληνες στα χρόνια της προσφυγιάς (“Ο σιχαμένος σπιτοκοικοκύρης μας είχε διοχετεύσει το βόθρο του σπιτιού στο βαθύ πηγάδι”). Προχωρώντας στο χρόνο, το κέρδος και τα χρήματα ανάγονται σε αξίες, το προσωπικό συμφέρον κυριαρχεί, “συμμορίες πονηρών εργολάβων” γκρεμίζουν σπίτια που είναι φορτωμένα με μνήμες και ιστορία, για να σηκώσουν πανάσχημες, φτηνές πολυκατοικίες. Ο ατομικισμός και ο ηθικός εκφυλισμός οδηγεί μέχρι τη βεβήλωση αρχαιολογικών μνημείων: “Δασκαλεμένοι εργάτες” μπαζώνουν τα ψηφιδωτά ή άλλα ευρήματα στα θεμέλια των σπιτιών, για να μην εμποδιστεί ή καθυστερήσει η ανέγερση της πολυκατοικίας και ζημιώσουν οικονομικά οι εμπλεκόμενοι της αντιπαροχής.

Η αποδοκιμασία και η οργή του αφηγητή δηλώνοναι ρητά και αποτυπώνονται φραστικά με τα κατάλληλα επίθετα ή άλλες λέξεις με αρνητική σημασία: σιχαμένος σπιτονοικοκύρης, πονηρό μυαλό, συμμορίες εργολάβων, γελοίοι, δασκαλεμένοι εργάτες, νέο εξάμβλωμα.

Η αγανάκτηση του αφηγητή δηλώνεται και με την απόφασή του να περάσει στην πράξη την επόμενη φορά : “Αν γίνει αυτό, θα παραφυλάγω νύχτα μέρα...”.

7) Στο πεζογράφημα αυτό ο πόνος του ξεριζωμού και η νοσταλγία για τις χαμένες πατρίδες παρουσιάζονται ως βιώματα και από τις δύο πλευρές, Τούρκους και Έλληνες. Τι χαρακτήρα δίνει στο κείμενο αυτή η προσέγγιση και ποιο είναι το μήνυμα που μεταδίδει το διήγημα;

Τα βάσανα της προσφυγιάς, το δράμα του βίαιου ξεριζωμού και της ανταλλαγής πληθυσμών δεν τα έζησαν μόνο οι Έλληνες. Με ανάλογο τρόπο, Τούρκοι της Θράκης μεταφέρθηκαν στην Τουρκία, αλλά και κάποιοι τούρκοι χριστιανοί εκδιώχτηκαν από την πατρίδα τους, αφού η ανταλλαγή έγινε με κριτήριο τη θρησκεία (και όχι τη γλώσσα, όπως αναφέρεται και στο διιήγημα). Ο καημός για τη χαμένη γη, η νοσταλγία και η λαχτάρα για ό,τι θυμίζει την πατρίδα, τους ομόφυλους και τη ράτσα του καθενός είναι συναισθήματα κοινά, πανανθρώπινα, ανεξάρτητα από εθνικότητα, και σεβαστά από όλους. Ο αφηγητής και η οικογένειά του συμπάσχουν με την Τουρκάλα και τη συμπονούν, όταν υποψιάζονται πως και η ίδια είναι θύμα ξεριζωμού και θρηνεί όσα έχασε. Η κοινή μοίρα συναδελφώνει τους παθόντες. Το μήνυμα που μεταφέρει το διήγημα είναι η ανάγκη της συντροφικότητας και της ανθρωπιάς, της γλύκας και της αλληλοστήριξης μπροστά στον ανθρώπινο πόνο. Ο κοσμοπολιτισμός επεκτείνεται στον κόσμο των συναισθημάτων. Το κείμενο δείχνει την ανάγκη για υπέρβαση εθνικιστικών προσεγγίσεων, όταν αναφερόμαστε στα πάθη των λαών και προτείνει τη μεγαθυμία και τη σύνεση ως στάση ζωής.