Ο Αλέξανδρος των λαών

Αναζήτησε τη χώρα όπου τεράστια μυρμήγκια σκάβουν για χρυσάφι, συνάντησε Κενταύρους και Δράκοντες, είχε περιπέτειες με τις Αμαζόνες. Επινόησε μια πτητική μηχανή, αναζήτησε τον τάφο του Αδάμ, πήρε από τον Σολομώντα το βιβλίο της σοφίας και το παρέδωσε στον Αριστοτέλη, έγινε ακόμα και μωαμεθανός!

Το πώς η ιστορία του Αλεξάνδρου εμφανίζεται σε θρύλους των Αράβων, Αρμενίων, Βουλγάρων, Άγγλων, Αιθιόπων, Εβραίων, Μογγόλων, Σέρβων, Περσών κ.ά. εξετάζει το βιβλίο «Αλέξανδρος ο Μέγας- Από την Ιστορία στον θρύλο» (έκδοση του Πανεπιστημίου του Γέιλ), που υπογράφει ο Ρίτσαρντ Στόουνμαν (μετάφρ.: Μοσχή Φωτεινή, εκδόσεις Τόπος). Βιβλία με ανάλογο περιεχόμενο έχουν υπάρξει πολλά. Ωστόσο, όλα τερματίζουν την αφήγησή τους στο θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αντιθέτως, για τον Στόουνμαν, αυτό το γεγονός αποτελεί απλώς την αφετηρία. Στο βιβλίο συγκεντρώνονται πρώτη φορά εκατοντάδες περιπετειώδεις θρύλοι που οι λαοί ανέπλασαν στις εθνικές τους αφηγήσεις.

Το ποδόσφαιρο (!) στην αρχαία Ελλάδα

Η προέλευση του ποδοσφαίρου χάνεται κυριολεκτικά στα βάθη του παρελθόντος. Υπάρχουν ιστορικά αρχεία που μαρτυρούν την ύπαρξη προγενέστερων τύπων ποδοσφαίρου στην Κίνα, στην αρχαία Ελλάδα και Ρώμη.Παίζονταν πολλά παιχνίδια με αντικείμενα που ομοίαζαν με μπάλα. Δεν μπορούμε όμως να πούμε με βεβαιότητα, ότι το ποδόσφαιρο αποτελεί την απευθείας εξέλιξη κάποιου από αυτά τα παιχνίδια της αρχαιότητας.

Η Ιστορία της εφαρμογής της "θερινής ώρας"

Η πρώτη αναφορά για πρόταση χρησιμοποίησης της θερινής ώρας (Daylight Saving Time, DST) ήταν το 1784 από τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, που πρωτοδιατύπωσε την ιδέα, σε ένα γράμμα του που δημοσιεύθηκε σε γαλλική εφημερίδα. Σε αυτό το γράμμα δεν υπάρχει αναφορά για αλλαγή της ώρας, αλλά πρόταση κατά τους θερινούς μήνες οι άνθρωποι να ξυπνούν μία ώρα νωρίτερα, ώστε να υπάρχει διαθέσιμο περισσότερο φυσικό ηλιακό φως!

Η πρώτη φορά που προτάθηκε το ζήτημα σοβαρά ήταν το 1907 από τον Λονδρέζο αρχιτέκτονα William Willett, θερμό υποστηρικτή του μέτρου της θερινής ώρας, στο άρθρο του «Waste of Daylight», αλλά τελικά, αν και τον υποστήριξαν αρκετοί βουλευτές, δεν κατάφερε να πείσει τη βρετανική κυβέρνηση για τη χρησιμότητα εφαρμογής του μέτρου και τα θετικά αποτελέσματά του.

Ιστορία κατεύθυνσης: Η διχοτόμηση της δραχμής

Η χρηματοδότηση της μικρασιατικής εκστρατείας με ένα αναγκαστικό δάνειο παγκόσμιας πρωτοτυπίας. Η διχοτόμηση του χαρτονομίσματος, όπου η αριστερή πλευρά χρησιμοποιούνταν ως νόμισμα στη μισή αξία του ακέραιου και η δεξιά πλευρά ανταλλασσόταν με έντοκη ομολογία στην άλλη μισή αξία

1922 Οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις βρίσκονται στη Μικρά Ασία. Η έκβαση της εκστρατείας είναι αβέβαιη, όχι μόνο για στρατιωτικούς λόγους αλλά και για οικονομικούς. Οι πόροι της χώρας είχαν εξαντληθεί από τον πόλεμο και οι ξένες δυνάμεις ήταν απρόθυμες να συνομολογήσουν δάνειο. Η οικονομική ανάγκη ήταν άμεση, αλλά η αύξηση των εσόδων μέσω της αύξησης της φορολογίας ή των δασμών απαιτούσε αρκετό χρόνο, ενώ είχε ήδη εκδοθεί μεγάλη ποσότητα ακαλύπτου χαρτονομίσματος. Ο πρωθυπουργός Δημήτρης Γούναρης και ο υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Μπαλτατζής περιόδευσαν στην Ευρώπη αναζητώντας οικονομική και ηθική βοήθεια, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Με τον γυρισμό τους την 21η Φεβρουαρίου 1922 ο Δ. Γούναρης, λίγο πριν από την ενημέρωση του Υπουργικού Συμβουλίου, εξέθεσε σε στενό κύκλο φίλων τη λύπη του για την αδυναμία σύναψης του εξωτερικού δανείου. Ο υπουργός Οικονομικών Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης εν τούτοις έμοιαζε ήρεμος και έπαιζε την αλυσίδα των κλειδιών του. Ο Δημήτρης Γούναρης παραξενεύτηκε και τον ρώτησε προς τι η ευφορία. «Δημητράκη, τα ηύρα τα λεπτά» του απάντησε ο Πρωτοπαπαδάκης και έβγαλε από το πορτοφόλι του ένα χαρτονόμισμα των 100 δραχμών και το έκοψε στα δύο μπροστά στον κατάπληκτο πρωθυπουργό. Το σχέδιο ήταν πολύ απλό: Με τη διχοτόμηση του νομίσματος η αριστερή πλευρά θα χρησιμοποιούνταν ως νόμισμα στη μισή αξία του ακεραίου χαρτονομίσματος (π.χ., το τεμάχιο του εκατονταδράχμου άξιζε πλέον πενήντα δραχμές). Η δεξιά πλευρά του χαρτονομίσματος θα ανταλλασσόταν με έντοκη ομολογία στη μισή αξία του ακεραίου χαρτονομίσματος.

Ο θεσμός της δουλείας στην αρχαία Ελλάδα

«Η βασιμότητα της επίκρισης, ότι οι Αθηναίοι ζούσαν απ’ τους δούλους, δεν έχει αποδειχθεί».

Αθανάσιος Κανελλόπουλος (Σύγχρονες Οικονομικές Σκέψεις των Αρχαίων Ελλήνων)

«Κανείς οραματιστής δεν υπήρξε τόσο ρηξικέλευθος ή τόσο ρομαντικός ώστε να φανταστεί μία ζωή χωρίς δούλους. Οι μεγαλύτεροι διανοούμενοι ή ηθικολόγοι δεν σκέφτηκαν την δουλεία ως κάτι κακό. Αυτό που εκπλήσσει, δεν είναι ότι οι Έλληνες δέχονταν για αιώνες την δουλεία ως κάτι δεδομένο, αλλά ότι τελικά κάποια στιγμή άρχισαν να προβληματίζονται και να την αμφισβητούν».

Έντιθ Χάμιλτον (The Great Age of Greek Literature)

Η αγωγή των νέων στην Αρχαία Αθήνα

Η αγωγή των νέων στην αρχαία Αθήνα είναι παρόμοια με την αγωγή των νέων σε άλλες ελληνικές πόλεις, με εξαίρεση την Σπάρτη. Απλώς γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην αγωγή των Αθηναίων νέων, γιατί η αρχαία Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα αποτελεί γενικότερο πρότυπο σε αυτό το βιβλίο. Στην αθηναϊκή οικογένεια, την αγωγή αναλάμβανε ο πατέρας ο οποίος ήταν και ο αρχηγός της οικογενείας. Μπορούσε, όμως, η αγωγή να ανατεθεί σε άλλους. Μέχρι τα 7 τους έτη τα αγόρια και τα κορίτσια μεγάλωναν μαζί στον γυναικωνίτη και έπαιζαν μαζί διάφορα ευχάριστα παιχνίδια. Από τα 7 τους έτη τα αγόρια, με τη συνοδεία του παιδαγωγού, πήγαιναν στο σχολείο. Ο παιδαγωγός ήταν ένας ηλικιωμένος και έμπιστος δούλος της οικογενείας. Σε ό,τι αφορά τα κορίτσια, αυτά έμεναν στο σπίτι και η μητέρα τους τα δίδασκε ανάγνωση, γραφή, μουσική, χορό και την οικοκυρική τέχνη.

Τα κανόνια του Αρχιµήδη

Ιταλός επιστήµονας ισχυρίζεται ότι έλυσε το µυστήριο του τρόπου µε τον οποίο ο Αρχιµήδης χρησιµοποίησε τις ακτίνες του ήλιου προκειµένου να καταστρέψει τον ρωµαϊκό στόλο κατά την πολιορκία των Συρακουσών.

Ο καθηγητής Μηχανολογίας Τσέζαρε Ρόσι του Πανεπιστηµίου Federico ΙΙ της Νάπολης υποστηρίζει ότι ο Αρχιµήδης δεν χρησιµοποίησε κάτοπτρα για να εκµεταλλευτεί τις «φονικές ακτίνες» του ήλιου ώστε να πυρπολήσει τα ρωµαϊκά πλοία τον 3ο π.Χ. αιώνα, όπως αναφέρει ο θρύλος, αλλά απώθησε τους εισβολείς χρησιµοποιώντας... κανόνια ατµού.

Σε µελέτη του µε τίτλο «Τα κανόνια του Αρχιµήδη εναντίον του ρωµαϊκού στόλου;» ο Ρόσι αναπτύσσει τη θεωρία του: ο Αρχιµήδης, ένας από τους σηµαντικότερους µαθηµατικούς, µηχανικούς και φυσικούς της αρχαίας Ελλάδας, αντί να στρέψει µέσω των κατόπτρων το φως του ήλιου στα κινούµενα πλοία, είναι πιθανό να χρησιµοποίησε καθρέφτες προκειµένου να ζεστάνει νερό που βρισκόταν σε ειδικές δεξαµενές. Το νερό έβραζε και ο παγιδευµένος ατµός προκαλούσε την έκρηξη του όπλου, στέλνοντας «οβίδες» στους Ρωµαίους – 1.500 χρόνια πριν γίνει γνωστή στην Ευρώπη η πυρίτιδα – και µάλιστα µε ταχύτητα άνω των 200 χλµ. ανά ώρα και βεληνεκές περίπου 150 µέτρα.

Οι πρόγονοί μας ίσως έφυγαν από την Αφρική 65.000 χρόνια νωρίτερα

Οι πρόγονοι του συγχρόνου ανθρώπου (homo sapiens) εγκατέλειψαν την κοιτίδα τους στην Αφρική, προκειμένου να μεταναστεύσουν σε άλλες περιοχές της Ευρώπης και της Ασίας, πολλές χιλιάδες χρόνια νωρίτερα από ό,τι θεωρούσαν ως τώρα οι επιστήμονες. 

Η νέα εκτίμηση, που βασίζεται σε ανακάλυψη λίθινων εργαλείων στην αραβική χερσόνησο, τα οποία κατασκευάστηκαν πριν από περίπου 125.000 χρόνια, αν επιβεβαιωθεί, ουσιαστικά οδηγεί στο να ξαναγραφεί ένα κρίσιμο κομμάτι της προϊστορίας, που αφορά την «Έξοδο από την Αφρική».

Η οικογενειοκρατία έχει ... επώνυμα

Επειδή δεν θυμόμαστε και πολλά από την στατιστική στο πανεπιστήμιο,

και επειδή αυτό αποκλείεται να γίνει ποτέ θέμα στις πανελλαδικές εξετάσεις,

Άσκηση 1
Να βρεθεί:

Η πιθανότητα να συμβεί τρεις φορές σε 189 χρόνια ζωής του Ελληνικού κράτους στην ίδια χώρα,

με πληθυσμό 8,000,000 (έστω) να γίνουν πρωθυπουργοί... 

Παππούς, Γιος και Εγγονός της ίδιας οικογένειας.

Ξαναλέμε ΤΡΕΙΣ ΦΟΡΕΣ ΟΧΙ ΜΙΑ !

Άσκηση 2
Να βρεθεί:

Η πιθανότητα να συμβεί επτά φορές σε 189 χρόνια ζωής του Ελληνικού κράτους στην ίδια χώρα,

με πληθυσμό 8,000,000 (κατοίκων έστω) να γίνουν πρωθυπουργοί Πατέρας και Γιος.Οι απαντήσεις

Πότε καθιερώθηκε η προ και μετά Χριστόν χρονολόγηση;

Ερώτηση : Ποιο έτος γεννήθηκε, κάποιος που πρωτοείδε το φως, πριν 2000 χρόνια;

Απάντηση: Μα, φυσικά, το 759 Και αυτό γιατί μέχρι το 527μ.Χ. η χρονολογική αρίθμηση (στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία) δεν άρχιζε από τη γέννηση του Χριστού, αλλά από την ίδρυση της Ρώμης (753 a.u. c. anno urbis conditae, μτφ: από την ίδρυση της Ρώμης). Το 527 μ. Χ. ένας μοναχός από τη Σκυθία, που ζούσε στη Ρώμη, ο Διονύσιος ο Μικρός (Dionysius Exiguus), υπολογίζει για πρώτη φορά το χρόνο της γέννησης του Χριστού και προσδιορίζει το 753 a.u.c. Ο Διονύσιος αποφασίζει να ορίσει το έτος της γέννησης του Χριστού ως έτος 1μ.Χ. Απ’ εδώ και πέρα όλες οι χρονολογίες, πριν και μετά τη γέννηση του Χριστού, είναι αποτέλεσμα της (αυθαίρετης) καταμέτρησης που έκανε ο Διονύσιος. 

Επιλεκτική η φωτογράφιση των γεγονότων του 20ού αιώνα από τους Έλληνες φωτογράφους

Του Μανώλη Πιμπλή
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟ - ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΑΛΚΗ ΞΑΝΘΑΚΗ

Η επιλεκτική φωτογράφιση των μεγάλων γεγονότων του 20ού αιώνα από τους Έλληνες φωτογράφους προκαλεί ερωτηματικά στους ιστορικούς, λέει ο ερευνητής Άλκης Ξανθάκης.

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1839 ο Γαλλοελβετός Πιερ – Γκασπάρ Γκιστάβ Ζολί ντε Λοτμπινιέρ ξεκίνησε από τη Μασσαλία, επιβάτης του ιστιοφόρου «Μέντωρ», ένα μεγάλο ταξίδι στην Ανατολή. Πέρασε από την Κορσική, το Λιβόρνο, τη Μάλτα και στα τέλη του μήνα έφτασε στη Σύρο. Στις 6 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στον Πειραιά, ταξίδεψε λίγο στην Πελοπόννησο και στην επιστροφή του στην Αθήνα, στις 22 Οκτωβρίου, ανέβηκε στην Ακρόπολη και τη φωτογράφισε. Αυτή, λέει ο Άλκης Ξανθάκης στην «Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας», ήταν η πρώτη φωτογραφία που τραβήχτηκε στην Ελλάδα. 

Η μάχη του Μαραθώνα αναγνωρίστηκε ως μια από τις σημαντικότερες της ανθρωπότητας

Η αμερικανική βουλή των αντιπροσώπων, στις 8 Δεκεμβρίου 2010, ενέκρινε με 359 ψήφους υπέρ και μόνον 44 κατά, το ψήφισμα 1704 με το οποίο:
1. H μάχη του Μαραθώνα το 490 π.X. θεωρείται μια από τις σημαντικότερες μάχες της ανθρώπινης ιστορίας
2. Η μάχη του Μαραθώνα συνέβαλε στην ανάπτυξη του καινούριου τότε συστήματος διακυβέρνησης που ονομάστηκε Δημοκρατία, στις βασικές αρχές του οποίου στηρίχθηκε αιώνες αργότερα η ίδρυση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
 

Τα κρίσιμα χρόνια 1928-1932

ΘΑNΑΣHΣ KΑΛΑΦΑTHΣ

Επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς

Copyright:  http://www.kΑthimerini.gr 21-03-04

Η ανάρτηση αφορά κυρίως μαθητές θεωρητικής ως πρόσθετο υλικό για την επεξεργασία πηγών που αφορούν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

H ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1928-1932 δεν μπορεί να εξετασθεί ανεξάρτητα από τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις της αμέσως προηγούμενης περιόδου που αρχίζει με τη Μικρασιατική Καταστροφή και την είσοδο στην Ελλάδα 1,5 εκατομμυρίων προσφύγων, ούτε από εκείνες της αμέσως επόμενης περιόδου που χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα από την παλινόρθωση της βασιλευόμενης δημοκρατίας.

Ολόκληρη η περίοδος του Μεσοπολέμου χαρακτηρίζεται από πολιτική αστάθεια, από αναντιστοιχία ανθρώπινων και φυσικών πόρων, από την επιβολή διαφόρου βαθμού παρεμβατικών οικονομικών μορφών, από την όξυνση και ένταση των κοινωνικών αντιθέσεων, την ανάπτυξη ισχυρών κοινωνικών αγώνων και τη δημιουργία νέων θεσμών, με εκσυγχρονιστικές αλλαγές στο κράτος, την οικονομία και την κοινωνία, μέσα σε ένα ασταθές διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον.

Ο Μαραθώνας έγινε σύμβολο ανεξαρτησίας

 2.500 χρόνια μετά - Η ιστορία του Μαραθωνίου ξαναζωντανεύει

Αν κάποιος ρωτήσει τι έγινε το 490π.Χ. οι απαντήσεις των περισσότερων θα αφορούν στον ημεροδρόμο στρατιώτη που λέγεται ότι σε συνέχεια της νίκης των Αθηναίων στη Μάχη του Μαραθώνα μετέφερε, τρέχοντας από το Μαραθώνα στην Αθήνα, το μήνυμα της νίκης και ξεψύχησε ψιθυρίζοντας «Νενικήκαμεν».

Για να τιμήσει τον άθλο αυτού του δρομέα-στρατιώτη και του θρύλου του που αποτέλεσε την αφορμή για να γεννηθεί το αγώνισμα του Μαραθωνίου Δρόμου, ο ΣΕΓΑΣ προετοιμάζεται, αποδίδοντας τεράστια σημασία και σεβασμό στο γεγονός αυτό, για τον εορτασμό της επετείου των 2.500 χρόνων από τη Μάχη του Μαραθώνα κατά τη διάρκεια του 28ου Κλασικού Μαραθωνίου Αθηνών που θα λάβει χώρα στις 31 Οκτωβρίου 2010.

Το πιο πάνω απόσπασμα αποτελεί τμήμα της ανακοίνωσης της διοργανώτριας αρχής του επετειακού μαραθωνίου δρόμου για τον εορτασμό των 2.500 χρόνων. Με αφορμή την προλογική πρόταση (Αν κάποιος ρωτήσει τι έγινε το 490π.Χ. οι απαντήσεις των περισσότερων θα αφορούν στον ημεροδρόμο στρατιώτη που λέγεται ότι σε συνέχεια της νίκης των Αθηναίων στη Μάχη του Μαραθώνα μετέφερε, τρέχοντας από το Μαραθώνα στην Αθήνα, το μήνυμα της νίκης και ξεψύχησε ψιθυρίζοντας «Νενικήκαμεν») εύκολα νομίζω γίνεται κατανοητό ότι περισσότερο ίσως αξίζει να σταθούμε στο ίδιο το ιστορικό γεγονός ώστε να μπορούμε μελλοντικά στην προηγούμενη απάντηση να συμπληρώνουμε και κάποια ουσιαστικότερα στοιχεία.

Από το Έθνος

Ο μαραθώνας έγινε σύμβολο ανεξαρτησίας

Η νίκη έκρινε τη σωτηρία της πολιτείας, τη νεογέννητη δημοκρατία, ενώ στήριξε και την ηγεμονική θέση της Αθήνας στον ελλαδικό χώρο.
Τέτοιες ώρες, πριν από 2.500 χρόνια, άρχισε ν΄ανατέλλει η δόξα του Μαραθώνα. Το πρωί της 12ης Σεπτεμβρίου (ιουλιανό ημερολόγιο) του 490 π.Χ. "Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι εστόρησαν χρυσοφόρων Μήδων δύναμιν".

Το περίφημο επίγραμμα, ακόμη και στις μέρες μας, δεν χρειάζεται κατά λέξη μετάφραση. Είναι κοινής λήψης και το νόημά του διατηρεί την αρχική εκπληκτική δύναμη, που περιέκλεισε σε οχτώ λέξεις ο Σιμωνίδης.

Προσμετρώντας το βάρος τους προβάλλει η ανεκτίμητη αξία της μάχης του Μαραθώνα. Οι Αθηναίοι μάχονται για λογαριασμό των Ελλήνων. Είναι φορείς και εκφραστές ενός πρώιμου πανελληνισμού. Κατανικούν όχι απλώς τους Μήδους -Πέρσες κι άλλες εθνότητες στην ασιατική δεσποτεία του Δαρείου- αλλά τους «χρυσοφόρους Μήδους». Αυτή η ιδιότητα επιλέγεται να προβληθεί. Ούτε το μέγα πλήθος, ούτε η στρατιωτική ισχύς, ούτε ηθικού τύπου προσδιορισμοί για τους εισβολείς. Κατατροπώνουν αυτούς, οι οποίοι με το χρυσάφι έχουν γίνει η υπερδύναμη της εποχής...

Ολοκληρωμένη αντίληψη

Αν στο σιμωνίδειο επίγραμμα προστεθούν τα βασικά επιχειρήματα του Μιλτιάδη για να πειστεί ο πολέμαρχος Καλλίμαχος να συμφωνήσει μαζί του -οι δέκα Αθηναίοι στρατηγοί ήταν διχασμένοι για τη μάχη-, προβάλλει μια πρώτη ολοκληρωμένη αντίληψη για τη σημασία της σύγκρουσης την εποχή των γεγονότων, βασισμένη στις αρχαίες πηγές.

Ο Μιλτιάδης, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, επιχειρηματολόγησε υπέρ της άμεσης διεξαγωγής του αγώνα στον Μαραθώνα επικαλούμενος την ελευθερία και τη δημοκρατία: «Από εσένα εξαρτάται, ω Καλλίμαχε, είτε να οδηγήσεις την Αθήνα στην σκλαβιά είτε να εξασφαλίσεις την ελευθερία της και να αφήσεις στις επερχόμενες γενιές μια ανάμνηση κατά πολύ πιο έντονη από την ανάμνηση εκείνων που έκαναν την Αθήνα δημοκρατία.

Γιατί ποτέ από τότε που οι Αθηναίοι έγιναν λαός δεν αντιμετώπισαν έναν τόσο μεγάλο κίνδυνο όσο σήμερα...».

Τελειώνοντας πρόσθεσε και μια άλλη διάσταση, λέγοντας χαρακτηριστικά στον Καλλίμαχο: «Αν εσύ προστεθείς στη δική μου γνώμη, η πατρίδα μας θα είναι ελεύθερη και η πρώτη ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις» («...έστι τι πατρίς τε ελεύθερη και πόλις πρώτη τη Ελλάδει»). Ο αρχαιολόγος Γ. Σταϊνχάουερ, από τους πιο έγκυρους σύγχρονους ειδικούς για τον Μαραθώνα, θέτει ως εξής το ζήτημα από την άποψη αυτή: «Η νέα δημοκρατία με τη νικηφόρα αντιμετώπιση, στο πεδίο της μάχης της μεγάλης Περσικής Αυτοκρατορίας, απέδειξε τη δυνατότητά της για επιβίωση και απέκτησε την απεριόριστη αυτοπεποίθηση πάνω στην οποία θα στηρίξει τη μετέπειτα ηγεμονική της πορεία της στην πολιτική, όπως και στον πολιτισμό...».

Στο απλοϊκό ερώτημα γιατί πολέμησαν οι αρχαίοι Αθηναίοι στον Μαραθώνα η απάντηση είναι: για την ελευθερία, τη δημοκρατία (απειλούνταν από τους Πέρσες και τους ολιγαρχικούς) και την πανελλήνια ηγεμονία.

Ο Μαραθώνας ήταν για τους αρχαίους Αθηναίους σημείο αναφοράς της δημοκρατίας τους και του ηγεμονισμού τους στον ελλαδικό χώρο. Συμβόλιζε το αθηναϊκό ιδεώδες του «χρυσού αιώνα» και την Αθήνα ως πρόμαχο της Ελλάδας. Αργότερα θα γίνει σύμβολο μιας πανελλήνιας συσπείρωσης και ενότητας εναντίον των «βαρβάρων»...

Η περιγραφή της μάχης από τον Ηρόδοτο

Οι Πέρσες νόμισαν ότι οι Αθηναίοι τρελάθηκαν

Για τη διεξαγωγή της καθαυτό μάχης έχουν γραφεί χιλιάδες σελίδες. Ανεξαρτήτως των διαφορετικών αναπαραστάσεων, που προκύπτουν από την ιστορική έρευνα ή τις υποθέσεις και τη φαντασία των μελετητών, όλες στηρίζονται στη βασική περιγραφή του Ηρόδοτου. Γι' αυτό έχει και μεγάλη αξία η γνωριμία, έστω και αποσπασματική, με την περιγραφή της μάχης από τον πατέρα της Ιστορίας. Γράφει, λοιπόν, ο Ηρόδοτος στο 6ο βιβλίο της Ιστορίας του (την Κλειώ, όπως ονομάστηκε στους Αλεξανδρινούς χρόνους):

«...Οταν ήρθε η μέρα της αρχηγίας του (του Μιλτιάδη), τότε πια οι Αθηναίοι παρατάχθηκαν ως εξής για τη μάχη. Στο μεν δεξιό άκρο της παράταξης διοικητής μπήκε ο Καλλίμαχος, γιατί έτσι όριζε ο νόμος, ο πολέμαρχος να έχει το άκρο δεξιό της παρατάξεως. Και ενώ αυτός είχε το άκρο της δεξιάς πτέρυγας, τον ακολουθούσαν με τη σειρά τους οι φυλές η μια μετά την άλλη. Τελευταίοι τάσσονταν οι Πλαταιείς, που είχαν τον αριστερό χώρο της παρατάξεως...

Επειδή το μήκος της ελληνικής παρατάξεως έπρεπε να εξισωθεί προς το μήκος της παράταξης των Περσών, το μεν μέσον αυτού είχε βάθος ολίγων αντρών, και στο μέρος τούτο ήταν πολύ ασθενές, καθένα όμως από τα δύο άκρα της παρατάξεως, είχε ενισχυθεί με αρκετό πλήθος και σε μεγάλο βάθος...

Οι Αθηναίοι, αμέσως μόλις δόθηκε το σήμα της επίθεσης, όρμησαν τρέχοντας εναντίον των βαρβάρων. Το διάστημα που τους χώριζε δεν ήταν λιγότερο από οκτώ στάδια.

Αιφνιδιάστηκαν

Οι Πέρσες όταν τους είδαν να έρχονται εναντίον τους τρέχοντας, ετοιμάστηκαν να τους δεχτούν κι είχαν την εντύπωση ότι έπιασε τρέλα τους Αθηναίους και μάλιστα βαριάς μορφής, βλέποντας να είναι τόσοι λίγοι κι όμως να έρχονται με ορμή εναντίον τους χωρίς να έχουν ούτε ιππικό ούτε τοξότες.

Αυτά τα συμπεράσματα έβγαζαν οι βάρβαροι για τους Αθηναίους. Οι Αθηναίοι όμως, αφού κατά πυκνές μάζες ήρθαν σε επαφή με τους βαρβάρους μάχονταν γενναία. Πρώτοι πράγματι αυτοί από όλους τους Ελληνες, όπως ξέρουμε, έτρεξαν με ορμή εναντίον των βαρβάρων και πρώτοι αντίκρισαν ατάραχοι την περσική ενδυμασία και κείνους που τη φορούσαν. Μέχρι τότε, και μόνο το όνομα των Μήδων προκαλούσε τρόμο στους Ελληνες.

Η μάχη αυτή στον Μαραθώνα κράτησε αρκετά. Και στο κέντρο μεν του στρατεύματος, όπου είχαν ταχθεί οι Πέρσες και οι Σάκες, νικούσαν οι βάρβαροι, και σχηματίζοντας ρήγμα καταδίωξαν τους Ελληνες προς το εσωτερικό, ενώ στα δύο άκρα της παράταξης νικούσαν οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς. Και τους μεν βαρβάρους που νικήθηκαν και το έβαλαν στα πόδια τους άφησαν να τρέχουν, ενώ αυτοί συνένωσαν τα δύο άκρα της παράταξής τους και νίκησαν οι Αθηναίοι.

Τους Πέρσες που έφευγαν τους ακολούθησαν βήμα προς βήμα σκοτώνοντάς τους, έως ότου έφτασαν στην παραλία και γύρευαν φωτιά για να κάψουν τα πλοία, προσπαθώντας να τα καταλάβουν...».

Ιστορικοί γρίφοι για τις κρίσιμες ώρες

Αναμονή οχτώ ημερών

Σταυρόλεξο για δυνατούς ιστορικούς λύτες αποτελεί η οχταήμερη αναμονή των δυο στρατών στο πεδίο της μάχης. Οι Αθηναίοι δεν είχαν λόγους να βιάζονται (ελπίζανε και στη βοήθεια της Σπάρτης). Η συνηθισμένη και ανεπαρκής εξήγηση για την απραξία των Περσών είναι ότι περίμεναν να δράσουν οι εχθροί του δημοκρατικού καθεστώτος στο εσωτερικό της Αθήνας.

Ανθρωπίνως αδύνατο

Κατά τον Ηρόδοτο οι Αθηναίοι-Πλαταιείς απείχαν από τους Μήδους 8 στάδια (περίπου 1.500 μέτρα). Επιτέθηκαν διανύοντας την απόσταση τρέχοντας. Θεωρείται απίθανο, υπό το μεγάλο βάρος της πολεμικής εξάρτυσης, να συνέβη αυτό και μάλιστα στο τέλος να παραμείνουν ακμαίοι, ώστε να νικήσουν. Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν ότι κάπως διαφορετικά πρέπει να εξελίχτηκαν τα γεγονότα.

Οι απώλειες

Απορίες προκαλεί η αναλογία των νεκρών. Ειδικά οι ελάχιστες απώλειες από τα φοβερά περσικά βέλη, όταν Αθηναίοι και Πλαταιείς βρέθηκαν εντός βολής (100-150 μ.) Η εξήγηση είναι ο αιφνιδιασμός και η μη έγκαιρη προετοιμασία των τοξοτών. Κρίνεται, επίσης, ότι η πλειονότητα των «βαρβάρων» σφαγιάστηκε κατά την καταδίωξή τους κι όχι στην κυρίως μάχη.

Η μεγαλύτερη απορία

Ο δυσκολότερος γρίφος για τον Μαραθώνα δεν είναι το πλήθος των Μήδων, αλλά η εξαφάνιση του ιππικού τους (υπολογίζεται μέχρι και σε 1.000 ιππείς) από το πεδίο της μάχης. Προς γενική απορία ουδεμία μνεία γίνεται από τον Ηρόδοτο της πιο ισχυρής πολεμικής μηχανής των Περσών. Η απορία γίνεται ακόμη μεγαλύτερη, καθώς ένας από τους λόγους που επικαλείται ο ίδιος για την απόβαση των Περσών στον Μαραθώνα είναι πως ο χώρος προσφερόταν για τη δράση του ιππικού. Μόνο μία φορά κάνει λόγο όχι για την παρουσία, αλλά την απουσία του, όταν παρουσιάζει τον Μιλτιάδη να προβληματίζεται πώς θα αντιμετωπίσει τον εχθρό χωρίς ιππικό.

Η «εξαφάνιση» του ιππικού

Για την «εξαφάνιση» του ιππικού στη μάχη μόνο υποθέσεις, σε συνδυασμό με άλλες μη ηροδότειες πληροφορίες, διατυπώνονται. Ετσι αναφέρεται ότι δεν αποβιβάστηκε, αλλά παρέμεινε στα πλοία. Ισως για να σπεύσει μετά τη μάχη προς την Αθήνα. Ισως γιατί δεν επέτρεπε τελικά ο χώρος τη δράση του, καθώς στα άκρα του περσικού στρατού, τα οποία υπερασπιζόταν, ήταν ακατάλληλα. Οτι αποβιβάστηκε, αλλά επιβιβάστηκε ξανά στα πλοία προ της μάχης για να σπεύσει στην Αθήνα κι αυτός ήταν ένας από τους λόγους που έδωσε το σύνθημα της επίθεσης ο Μιλτιάδης. Αφού πρώτα έμαθε από Ιωνες στρατιώτες του περσικού στρατού ότι «είεν χωρίς ιππείς οι Πέρσες».

Διάφορες εκδοχές

Η ταυτότητα της επικής σύγκρουσης

Για την ίδια τη μάχη του Μαραθώνα, όπως έχουμε δει στο «Εθνος της Κυριακής» την προηγούμενη βδομάδα, ξέρουμε πολύ λίγα, τεκμηριωμένα σε αρχαίες πηγές. Ο πατέρας της Ιστορίας Ηρόδοτος είναι γενικόλογος, αφήνοντας πολλά αναπάντητα ερωτηματικά και βάζοντας γρίφους σε ιστορικούς και αρχαιολόγους. Ετσι, αναπόφευκτα έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες και εκδοχές για την ακριβή χρονολόγηση, την τοπογραφία, τις διαστάσεις και την εξέλιξή της μάχης.

Τόπος: Η πεδιάδα του Μαραθώνα (η τοπογραφία δεν συμπίπτει με τη σημερινή και η ταύτιση αρχαίων και σημερινών θέσεων είναι προβληματική)

Χρόνος: 490 π.Χ.

• Ημερομηνία: Ξημερώματα 12ης Σεπτεμβρίου (με το ιουλιανό ημερολόγιο). Αυτή είναι σήμερα η κυρίαρχη εκδοχή, αν και μια άλλη, με διαφορετικούς υπολογισμούς του αρχαίου ημερολογίου, την τοποθετεί περίπου έναν μήνα νωρίτερα.

• Αντίπαλοι: 9-10.000 Αθηναίοι (1.000 οπλίτες από κάθε αθηναϊκή φυλή, μείον η φρουρά, που έμεινε στην πόλη) και 1.000 Πλαταιείς. Οι εκτιμήσεις για τη δύναμη των Μήδων ποικίλλουν. Αρχαίες πηγές κάνουν λόγο ακόμη και για 600.000 Μήδους! Σήμερα θεωρείται ότι στη μάχη πήραν μέρος 25-30000. Ο Ηρόδοτος γράφει για «στρατόν που πολύν και ευ παρασκευασμένον». Το μοναδικό αριθμητικό στοιχείο που αναφέρει είναι ότι οι εισβολείς μεταφέρθηκαν από την Κιλικία με 600 πλοία.

• Αρχηγοί: Ο Μιλτιάδης (επικεφαλής των δέκα Αθηναίων στρατηγών), ο Μήδος ευγενής Δάτις (ο Πέρσης Αρταφέρνης βρισκόταν στα πλοία ερχόμενος από την Ερέτρια)

• Το μέτωπο: Η διάταξη των αντιπάλων υπολογίζεται από τους νεότερους γύρω στα 1.600 μέτρα. Οι εκτιμήσεις για την απόσταση που τις χώριζε ποικίλλουν (1.500 μέτρα ή λιγότερα). Η δύναμη των Μήδων συγκεντρωμένη στο κέντρο. Οι Αθηναίοι εφάρμοσαν την πρακτική πύκνωσης των άκρων και αραίωσης του κέντρου (λαβίδα).

• Φάσεις: α) επίθεση Αθηναίων και Πλαταιών, β) κλείσιμο της αθηναϊκής «λαβίδας», γ) φυγή και καταδίωξη Μήδων στο έλος της περιοχής και στην ακτή.

• Διάρκεια: Περίπου 3-4 ώρες.

• Νεκροί: Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο σκοτώθηκαν 192 Αθηναίοι και 6.400 Μήδοι.

Τ. Κατσιμάρδος 

Οι πρώτες Ελληνίδες στο πανεπιστήμιο (ως φοιτήτριες ή καθηγήτριες)

Η εκπαίδευση των κοριτσιών στη χώρα μας είναι, ίσως, η μεγαλύτερη προσφορά του 20^ου αιώνα στην ιστορία του Ελληνικού Πνεύματος (των ανδρών). Στα τέλη του 1800 τα πράγματα δεν ήταν ρόδινα για την εκπαίδευση των νεανίδων, που ζούσαν στην Αθήνα (για την υπόλοιπη Ελλάδα το σκοτάδι ήταν βαθύ).

Το 1884 η Σεβαστή Καλλισπέρη υπέβαλε αίτηση για να δώσει εξετάσεις στη φιλοσοφική σχολή. Οι καθηγητές της αναστατώθηκαν (ήταν η πρώτη φοιτήτρια) και, τελικά, της το επέτρεψαν. Η Σεβαστή επέτυχε στις εξετάσεις, αλλά το υπουργείο Παιδείας αρνήθηκε (λόγω του φύλου της) να επικυρώσει τις υπογραφές των καθηγητών που την εξέτασαν. Η Σεβαστή θα αρχίσει, τελικά, τις σπουδές της στη Σορβόνη. Πάντως, το 1895 ήταν η πρώτη γυναίκα που διορίστηκε επιθεωρήτρια σχολείων θηλέων (ας όψεται η Σορβόνη).

Το 1890 το ελληνικό έθνος (των ανδρών) θα αποκτήσει την πρώτη φοιτήτρια. Πρόκειται για την Ιωάννα Στεφανοπούλου (ή Στεαφανόπολι), αν και ο πρύτανης θα διαμαρτυρηθεί στο υπουργείο «δια την ανάμειξιν των φύλων».

Το 1895 η χρονιά ήταν καλή για τις φοιτήτριες: γράφτηκαν πέντε φοιτήτριες στην Ιατρική Σχολή Αθηνών (ανάμεσα τους και οι αδελφές Παναγιωτάτου). Οι συμφοιτητές τους, (πνεύματα «ανοιχτά» και «ελεύθερα», τρομάρα τους!!) διαμαρτυρήθηκαν «δια την εισβολή του ποδόγυρου εις τον περίγυρο του Ιπποκράτους».

Το 1908 η Αγγελική Παναγιωτάτου έχει τελειώσει με Άριστα το πτυχίο της στην Αθήνα και έχει, ήδη, μετεκπαιδευθεί στην Γερμανία. Οι καθηγητές της αποδεικνύονται πιο φιλελεύθεροι από του φοιτητές και της εμπιστεύονται τη θέση της υφηγήτριας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. Οι μουστακαλήδες φοιτητές, τιμώντας πάντα τα παντελόνια τους(!;) ωρύονταν από τα θρανία και φώναζαν προς την καθηγήτρια τους: «στην κουζίνα! Στην κουζίνα!». Τελικά, η Παναγιωτάτου επαύθη, οι μουστακαλήδες έστριβαν με ικανοποίηση το τσιγκελωτό μουστάκι τους, αλλά, μάλλον, θα χλόμιασαν, όταν έμαθαν ότι η Παναγιωτάτου διορίστηκε καθηγήτρια στο πανεπιστήμιου του Καΐρου. Θα ένιωσαν κάπως αμήχανα, γιατί όπως όλοι οι θρασύδειλοι ντρέπονται, όταν φανερώνονται οι ντροπές τους και όχι, όταν τις κάνουν.

Πάντως, ακόμα και στις γυναίκες έλειπε, δικαιολογημένα, το πάθος για να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους. Διαβάζουμε την απογοήτευση κάποιας αρθρογράφου στην «εφημερίδα των Κυρίων», όταν έμαθε ότι μια φοιτήτρια έλαβε μέρος σε μια κινητοποίηση – διαμαρτυρία των φοιτητών. Τρέμει στη σκέψη, η αρθρογράφος, για το τι θα γινόταν αν τους κατέβρεχε η αστυνομία και η φοιτήτρια έτρεχε στους δρόμους βρεγμένη με λυτά τα μαλλιά ή το χειρότερο αν άκουγε ύβρεις από τα στόματα των ανδρών τα οποία δεν έπρεπε επ΄ ουδενί λόγω να ακούσει. Και καταλήγει η αρθρογράφος: «θα συνιστούσαμε εις την στασιάζουσαν φοιτήτρια να αποθέση εις τους συναδέλφους της τα φοιτητικά συμφέροντα… και οι φοιτητές να γίνονται διερμηνείς των ιδεών της..»

Αναδημοσίευση από το ηλεκτρονικό περιοδικό «24γράμματα»

Ετικέτες Technorati: πανεπιστήμιο,σπουδές,φοιτητές,ιστορία

Η ιστορία της ιαχής «Αέρα»

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός (πρώτη δημοσίευση στο περ. Discovery and science, εκδ. ΔΟΛ, Οκτ. 2006)

Λίγες λέξεις της Νεοελληνικής γλώσσας κρύβουν τη μαγεία της ιαχής αέρα! Μεγάλωσαν και μεγαλώνουν ελληνόπουλα που συγκινήθηκαν, δάκρυσαν, θαύμαζαν τον ηρωισμό των παλικαριών στα ελληνοαλβανικά σύνορα, το 1940. Ο παλμός αυτής της συγκίνησης δονούσε στην ιαχή αέρα και σε ό,τι αυτή αντιπροσώπευε στη μεταπολεμική Ελλάδα. Καμία λέξη δε συγκέντρωσε την ορμή και το δυναμισμό της νιότης, όσο η ιαχή αέρας. Ελάχιστοι, όμως, γνωρίζουν ότι πρωτοακούστηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης 30 χρόνια πρίν από το έπος του ΄40. Συγκεκριμένα, πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1908 από το 2ο τάγμα της Κρητικής πολιτοφυλακής του πρώτου τακτικού στρατού της Κρήτης, που τελούσε υπό την προστασία του ευρωπαϊκού στρατού. Χρησιμοποιήθηκε σε εκπαιδευτική πορεία, από κάποιον στρατιώτη, κατά τη διάρκεια ανεμοστρόβιλου και το επανέλαβαν, χάριν ευθυμίας, οι υπόλοιποι. Από τότε, το επαναλάμβαναν συχνά, κάθε φορά που διαλυόταν ή συντασσόταν το Τάγμα (αρχικά, ήταν, δηλαδή, μία ζητωκραυγή, ένα “πείραγμα”, και όχι πολεμική ιαχή). Στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων (1912, 1913, Ήπειρο και Μακεδονία) η ιαχή διαδόθηκε από τους Κρήτες σε ολόκληρο το ελληνικό στράτευμα. Στην αρχή, όμως, η καινοτομία αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία, γιατί ο τακτικός στρατός χρησιμοποιούσε τις αρχαίες ιαχές: αλαλά ή αλαλαί ή ελελεύ ή το εξευρωπαϊσμένο : χιπ, χιπ, ουρρά (hip, hip, hurrah), άλλωστε οι περισσότεροι αξιωματικοί του στρατού μας είχαν εκπαιδευτεί στα στρατόπεδα της Γερμανίας, Γαλλίας, Αγγλίας. Η αρχαία ιαχή αλαλά προήλθε από τη μυθική κόρη του Πολέμου, την Αλαλά (Πίνδαρος, απ. 225: Κλυθ΄ Αλαλά Πολέμου θυγατέρα). Απ εδώ προήλθαν οι λέξεις αλαλαγή, αλάλαγμα (Κ.Παλαμάς, Ασαλ. Ζωή: της νίκης σου το αλάλαγμα…) και το ρ. αλαλάζω (Ψαλμ.99, αλαλάξατε τω Κυρίω…, ή Κ.Δ. Κορινθ. 1,13,1 : …γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον). Η πολεμική ιαχή «αέρα» επισημοποιήθηκε κατά τον ελληνοιταλικό πόλεμο και γι΄ αυτό συνέβαλαν, άθελα τους, οι Ιταλοί. Ο Ιταλικός φασιστικός στρατός χρησιμοποιούσε την ιαχή : «eja (προφ. : εγιά), eja, eja, alala». Ήταν μία ιαχή που είχε καθιερώσει ο ποιητής Gabriele d Annunzio (1863 – 1938) στη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου (Αύγουστος του 1917). Ο ίδιος, ο ποιητής, αναφέρει ότι την επέβαλε στους αεροπόρους του (ήταν διοικητής αεροπορικού σμήνους) λέγοντας: «είναι καιρός να καταργήσουμε αυτό τον βαρβαρικό ήχο (εννοούσε το: Hip! Hip! Hip! hurrah) και στη θέση του θα βάλουμε το alala με το οποίο ο Αχιλλέας παρακινούσε τα άλογα του και το Λατινικό επιφώνημα eja». Εικοσιτρία χρόνια αργότερα οι Ιταλοί εισβολείς θα χρησιμοποιήσουν στα βουνά της Πίνδου την ιαχή eja! eja! alala (ειρωνεία: να ήξεραν, άραγε, οι αγράμματοι Ιταλοί στρατιώτες ότι χρησιμοποιούσαν μία αρχαία ελληνική ιαχή για να σκοτώσουν τους σύγχρονους Ελληνες). Πάντως, η ηχητική ομοιότητα με την επανάληψη των φωνηέντων -α- και –ε- (στη λ.eja: προφ. εγιά) έφερε στο μυαλό των Ελλήνων την Κρητική ζητωκραυγή αέρα και ανταπέδωσαν καθιερώνοντας την λ. αέρα, ως την πιο ηρωική ολόκληρης της ελληνικής ιστορίας. Η ιαχή αέρα έχει τον ίδιο αριθμό συλλαβών με το αλαλά (δεν αλλάζει ο ρυθμός) και περιλάμβανει το –α- και το –ε-, που προφέρονται εύκολα, όταν τρέχουν οι στρατιώτες (περιλαμβάνονται, αλλωστε, και στο αλαλά και στο ελελευ, αλλά και στο eja) Ας δούμε, όμως, και τη μη ηρωική πλευρά της ιαχής - Φαντάζομαι το δρόμο του γυρισμού: τα ηρωικά παλληκάρια να επιστρέφουν έχοντας παραδώσει τα όπλα σε αυτούς που μέχρι χθες νικούσαν, να περπατούν με το κεφάλι κατεβασμένο στην άκρη του δρόμου και να τους κοροϊδεύουν οι θρασύδειλοι Ιταλοί επαναλαμβάνοντας ειρωνικά την ιαχή αέρα (πραγματικό περιστατικό). - Οι Έλληνες συνεργάτες των Γερμανών (τα αλεξίποινα Τάγματα Ασφαλείας) χρησιμοποιούσαν την ιαχή αέρα, όταν έκαναν έφοδο για να συλλάβουν Έλληνες πατριώτες και να τους παραδώσουν στους Γερμανούς κατακτητές. - Στο Γράμμο και ο τακτικός και ο δημοκρατικός στρατός φωναζαν αέρα, όταν εξαπέλυαν επίθεση κατά των αδελφών. Αέρα σε ποιόν, βρε παλληκάρια; Ποιος είναι ο εχθρός; Γιατί να φύγει; Που να πάει; Μέσα σε λίγα χρόνια φτήνυναν οι άνθρωποι και οι λέξεις Πάντως, προτιμώ να κρατήσω τη συγκίνηση που μου έδινε στα πρώτα μαθητικά χρόνια η ιαχή αέρα και να μη σκέφτομαι την ξεδιάντροπη χρήση της στην Κατοχή και τον Εμφύλιο. Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι (Καβάφης) να θυμάμαι τη χαρά και τη ντροπή συνάμα.

24γράμματα – Ηλεκτρονικό Περιοδικό: Γλώσσα – Ιστορία – Πολιτισμός » Η ιστορία της ιαχής «Αέρα»