Το κοινό πεδίο αναφοράς, η βάση δεδομένων τόσο του πατριωτισμού, όσο και του εθνικισμού είναι το έθνος, το οποίο αποτελείται από μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων που συγκροτείται χάρη σε κοινούς φυλετικούς, γλωσσικούς και ιστορικούς δεσμούς και συνήθως ταυτίζεται με μια ορισμένη γεωγραφική επικράτεια. Βέβαια, το κυρίαρχο ενοποιητικό στοιχείο του έθνους προέρχεται από την έντονη αίσθηση της δικής του ιστορίας, κουλτούρας και γενικότερα των πολιτισμικών του ιδιαιτεροτήτων, άσχετα αν έχει κρατική οντότητα ή όχι. Γι' αυτό και περιλαμβάνει όχι μόνο όσους ζουν στο πάτριο έδαφος, αλλά και όσους ζουν σε διάφορες χώρες, αλλά έχουν εθνική συνείδηση.
Ωστόσο, πρέπει να εντοπίσουμε και την ειδοποιό διαφορά των δύο φαινομένων. Ο πατριωτισμός καταρχήν δεν είναι φυλακή για τον άνθρωπο, ούτε κάτεργο για το λαό. Το ίδιο, βέβαια, πρέπει να ισχύει για το έθνος, γιατί αν η πατρίδα είναι το σώμα, ο τόπος, έθνος είναι η βίωση της πατρίδας συνειδητοποιημένη μέσα σ' ένα λαό με βάρος ιστορίας. Ο πατριωτισμός, λοιπόν, οφείλει να εγγυάται και κατά γενική ομολογία εγγυάται τη γνησιότητα του, καθώς μένει ανοιχτός, δημοκρατικός, φιλελεύθερος, οικουμενικά ευπροσήγορος. Όταν ο άνθρωπος που ανήκει σε μια πατρίδα μεριμνά να γίνει αυτός που είναι εν δυνάμει, να φανερώσει το πρόσωπο του, δε σημαίνει ότι δε δέχεται, δεν επιθυμεί και ο αντικρινός του να κάνει το ίδιο. Το δικαίωμα κάθε λαού να εμφανίσει ειρηνικά την ταυτότητα του, με δημιουργική αλληλεγγύη, δεν του παρέχει ποτέ την ευχέρεια να βιάσει ή να ισοπεδώσει την ταυτότητα των άλλων λαών, ούτε και να λειτουργήσει διαλυτικά. Ο λόγος του Manzini «Αγαπώ την πατρίδα μου, επειδή αγαπώ τις πατρίδες» είναι το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του αληθινού, του δίκαιου πατριωτισμού.
Έτσι, η ουσιαστική φιλοπατρία είναι αρετή, γιατί ο πατριώτης αγωνίζεται για τα ιερά και τα όσια της χώρας του, για τη διαφύλαξη της παράδοσης και την προάσπιση της εθνικής του ακεραιότητας, χωρίς ακρότητες και υπερβολές, σεβόμενος παράλληλα την ιδιαιτερότητα και τα κυριαρχικά δικαιώματα των άλλων λαών. Κάπου εδώ σταματά, οριοθετείται ο πατριωτισμός. Από δω και πέρα κάθε προσπάθεια επιβολής, υποτίμησης άλλων λαών δεν είναι εκδήλωση αγνού πατριωτισμού, αλλά έκφραση στείρου εθνικισμού, ο οποίος δυστυχώς αναζωπυρώνεται στις μέρες μας.
Η υπερβολή του εθνικισμού και ο ιστορικός του παροξυσμός υπήρξαν, για την Ευρώπη του 20 ού αιώνα, αιτίες καταστροφών. Για παράδειγμα ο εθνικισμός του μουσουλμανικού κόσμου, εμφανίζεται με την έξαρση του θρησκευτικού φανατισμού των ισλαμιστών, όχι μόνο ως βάση απόρριψης του δυτικού τρόπου Ζωής, αλλά κυρίως ως εκδήλωση ενός διατοπικού εθνικισμού κλειστού, όπου οι προγονικές παραδόσεις διδάσκουν πως όλοι οι μωαμεθανοί είναι αδελφοί εξ αίματος, παρά τις όποιες διαφορές γλωσσικές, ιστορικές κλπ. Έτσι προωθείται μία αδίστακτη επιθετική δήλωση της «ισλαμικής ταυτότητας» που δε διστάζει να λειτουργεί ως «καθαρκτική δύναμη» σε βάρος άλλων λαών με διαφορετική θρησκευτική αντίληψη.
Οι εθνικιστές, επομένως, ακριβώς επειδή θεωρούν ότι η ιδανική πρόοδος είναι εξ ορισμού εθνικό φαινόμενο και επειδή θεωρούν ως ανώτερο το δικό τους έθνος, αντιλαμβάνονται ως χρέος και ευθύνη τη διάδοση (και με τη βία) της «αληθινής πίστης» προς τις άλλες εθνικές ομάδες. Αυτή είναι η αποστολή τους. Να υποτάσσονται δηλαδή στην κρατική ιδεολογία, να ταυτίζουν την ύπαρξη τους μ' αυτή και να αγωνίζονται για την επικράτηση της. Γι' αυτό ακριβώς ο εθνικισμός θεωρείται μορφή ψύχωσης, που δημιουργεί την ομαδική εγρήγορση. Ο εθνικισμός είναι η άλλη όψη του ρατσισμού, γιατί όπως ο ρατσιστής είναι εγκλωβισμένος στο σχήμα ανωτερότητας - κατωτερότητας, έτσι και ο εθνικιστής συνδέεται με τους ομοεθνείς του μ' ένα συλλογικό βίωμα αυτοέξαρσης, πίσω από το οποίο μπορεί να κρύβεται η δίψα για δύναμη ή η μικρότητα, που όμως αντισταθμίζεται από ιδέες μεγαλείου.
Βέβαια, σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να συγχέεται ο εθνικισμός με τους αγώνες των λαών να κερδίσουν την εθνική τους ανεξαρτησία και την ελευθερία τους από κάποιο αυθαίρετο και καταπιεστικό δυνάστη.
Είναι, συνεπώς, σαφές ότι ο αληθινός πατριωτισμός είναι αγώνισμα πνευματικό, ενώ ο εθνικισμός αποτελεί ανάσχεση στον πολιτισμό, αφού οι συνέπειες του είναι οδυνηρές για τους ανθρώπους και την ειρήνη. Αν όλοι μας κατανοήσουμε ότι το δικαίωμα στη διαφορά πρέπει να μας ενώνει, τότε θα δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για μια κοινωνία ενωμένη, κοινωνία που θα θεμελιώνεται στο γνήσιο πατριωτισμό και στην αποδοχή ότι κάθε λαός πρέπει να οφείλει να διατηρεί τη δική του εθνική προσωπικότητα.
πηγή: Ράδιο Νεφέλη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου