ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Τῶ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι, καὶ τίς ἑκάστη καὶ ποία τις, σχεδὸν πρώτη σκέψις περὶ πόλεως ἰδεῖν, τί ποτέ ἐστιν ἡ πόλις. Νῦν γὰρ ἀμφισβητοῦσιν, οἱ μὲν φάσκοντες τὴν πόλιν πεπραχέναι τὴν πρᾶξιν, οἱ δ’ οὐ τὴν πόλιν ἀλλά τὴν ὀλιγαρχίαν ἢ τὸν τύραννον. τοῦ δὲ πολιτικοῦ καὶ τοῦ νομοθέτου πᾶσαν ὁρῶμεν τὴν πραγματείαν οὖσαν περὶ πόλιν, ἡ δὲ πολιτεία τῶν τὴν πόλιν οἰκούντων ἐστί τάξις τις. Ἐπεὶ δ’ ἡ πόλις τῶν συγκειμένων, καθάπερ ἂλλο τι τῶν ὃλων μὲν συνεστώτων δ’ ἐκ πολλῶν μορίων, δῆλον ὃτι πρότερον ὁ πολίτης ζητητέος . ἡ γὰρ πόλις πολιτῶν τι πλῆθός ἐστιν. Ὣστε τίνα χρὴ καλεῖν πολίτην καὶ τις ὁ πολίτης ἐστί σκεπτέον. Καὶ γὰρ ὁ πολίτης ἀμφισβητεῖται πολλάκις . οὐ γὰρ τὸν αὐτὸν ὁμολογοῦσι πάντες εἶναι πολίτην. ἒστι γάρ τις ὃς ἐν δημοκρατίᾳ πολίτης ὢν ἐν ολιγαρχίᾳ πολλάκις οὐκ ἒστι πολίτης.
1)Να δώσετε τη μετάφραση του κειμένου στα νέα ελληνικά.
Μονάδες 10
2)Ο Αριστοτέλης προκειμένου να εξετάσει την ουσία και τις ειδικές διαφορές των ποικίλων μορφών του πολιτικού βίου (τις ἑκάστη τῶν πολιτεῖων καὶ ποὶα τις) θεωρεί αναγκαίο να διευκρινίσει τις έννοιες που θα χρησιμοποιήσει. α)Ποιες έννοιες διευκρινίζει στην ενότητα αυτή;
β)Ποιοι λόγοι υπαγορεύουν την εξέταση αυτών των εννοιών;
Μονάδες 10
3)Ο Αριστοτέλης εξετάζει αν την ευθύνη των πολιτικών πράξεων την έχει το κράτος ή τα πρόσωπα – φορείς της εξουσίας (ιδιαίτερα όταν πρόκειται για φορείς της εξουσίας που δεν εκπροσωπούν την πλειοψηφία του λαού). Ποιο ιστορικό παράδειγμα φαίνεται να τον οδήγησε στη διερεύνηση αυτού του θέματος;
Μονάδες 5
4)Γιατί ο Αριστοτέλης αναζητεί στην ενότητα αυτή ένα νέο ορισμό της πόλης, αφού την έχει ήδη ορίσει (στις προηγούμενες ενότητες); Ποια είναι η διαφορά αυτού του ορισμού με ό,τι προηγήθηκε;
Μονάδες 5
5)Στο απόσπασμα του πρωτότυπου κειμένου ο Αριστοτέλης έχει διατυπώσει τη γνώμη ότι πρέπει να εξεταστεί η έννοια πολίτης. Στο μεταφρασμένο κείμενο εξετάζει αυτή την έννοια στο πλαίσιο της δημοκρατικής πόλης και για να κάνει πιο εύληπτη τη δύναμη και την αξία των πολλών φέρνει κάποια παραδείγματα. Ποια είναι αυτά; Να τα παρουσιάσετε διεξοδικά.
Μονάδες 10
Η άποψη ότι την εξουσία στην πόλη πρέπει μάλλον να την ασκεί το πλήθος παρά οι άριστοι που είναι λίγοι, νομίζω ότι μπορεί να συζητηθεί –με το νόημα ότι είναι μια άποψη που παρουσιάζει, βέβαια, κάποιες δυσκολίες, που περιέχει όμως ίσως και κάποια αλήθεια. Για το πλήθος μπορεί κανείς να πει τούτο : το κάθε επιμέρους άτομο μπορεί να μην είναι τίποτε το αξιόλογο, ενωμένοι όμως όλοι μαζί είναι ενδεχόμενο να είναι, όχι σαν άτομα αλλά σαν σύνολο, καλύτεροι από εκείνους –όπως ακριβώς τα δείπνα που γίνονται με τη συνεισφορά πολλών είναι καλύτερα από εκείνα που γίνονται με έξοδα ενός μόνο ανθρώπου. Πολλοί καθώς είναι, ο καθένας διαθέτει ένα μόριο αρετής και φρόνησης και έτσι, ενωμένοι οι πολλοί γίνονται, κατά κάποιο τρόπο, ένας άνθρωπος με πολλά πόδια, με πολλά χέρια και με πολλές αισθήσεις –και με ανάλογη, βέβαια, αρετή και εξυπνάδα. Γι’ αυτό και οι πολλοί είναι σε θέση να κρίνουν καλύτερα τα έργα της μουσικής και των ποιητών : ο ένας κρίνει ένα μέρος, ο άλλος ένα άλλο, και όλοι μαζί το σύνολο. Από την άλλη όμως μεριά, οι αξιόλογοι άνθρωποι είναι ανώτεροι από το κάθε επιμέρους άτομο ενός πλήθους, ακριβώς γιατί στο πρόσωπό τους συμβαίνει και στην περίπτωση των ωραίων και μη ωραίων ανθρώπων, των ζωγραφισμένων και αληθινών μορφών; Αν τα στοιχεία αυτά τα πάρουμε χωριστά, μπορούμε, βέβαια, τότε να πούμε ότι το τάδε συγκεκριμένο άτομο έχει πιο όμορφο μάτι από το μάτι του ανθρώπου της ζωγραφιάς, ή ότι ένα άλλο άτομο έχει πιο όμορφο κάποιο άλλο μέλος του σώματός του.
6) Ποιος είναι ο σκοπός της μελέτης των επιμέρους αρετών του ανθρώπου; Γιατί επιδίωκαν την κατάκτηση τους οι αρχαίοι Έλληνες;
Μονάδες 10
7)α) Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι λέξεις: ωροσκόπιο, σκυθρωπός, κοιτίδα, εξεζητημένος, σύγκλητος.
β) Να δώσετε στα νέα ελληνικά δύο ομόρριζα (παράγωγα ή σύνθετα, όχι ρήματα) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : ἰδεῖν, πραγματείαν, συνεστώτων, μορίων, ὁμολογοῦσι.
Μονάδες 10
ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ἄνυτος μέν διά τὴν τοῦ υἱοῦ πονηράν παιδείαν καί διά τήν αὑτοῦ ἀγνωμοσύνην ἔτι καί τετελευτηκώς τυγχάνει κακοδοξίας, Σωκράτης δέ διά τό μεγαλύνειν ἑαυτόν ἐν τῶ δικαστηρίῳ φθόνον ἐπαγόμενος μᾶλλον καταψηφίσασθαι ἑαυτοῦ ἐποίησε τούς δικαστάς. Ἐμοί μέν οὖν δοκεῖ θεοφιλοῦς μοίρας τετυχηκέναι. τοῦ μέν γάρ βίου τό χαλεπώτατον ἀπέλιπε, τῶν δέ θανάτων τοῦ ῥάστου ἔτυχεν. Ἐπεδείξατο δέ τῆς ψυχῆς τὴν ῥώμην. Ἐπεί γάρ ἔγνω τοῦ ἔτι ζῆν τό τεθνάναι αὐτῶ κρεῖττον εἶναι, ἱλαρῶς καί προσεδέξατο αὐτόν καί ἐπετελέσατο. Ἐγώ μέν δή κατανοῶν τοῦ ανδρός τήν τε σοφίαν καί τήν γενναιότητα οὔτε μή μεμνῆσθαι δύναμαι αὐτοῦ οὔτε μεμνημένος μή οὐκ ἐπαινεῖν. Εἰ δέ τις τῶν ἀρετῆς ἐφιεμένων ὠφελιμωτέρῳ τινί Σωκράτους συνεγένετο, ἐκεῖνον ἐγώ τόν ἄνδρα ἀξιομακαριστότατον νομίζω.
Ξενοφῶντος, Ἀπολογία Σωκ. 31 – 34
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ἀγνωμοσύνη: εσφαλμένη σκέψη, κρίση
μεγαλύνω ἐμαυτόν: περηφανεύομαι, εξυψώνω τον εαυτό μου
ἐπάγομαί τι: επισύρω κάτι εναντίον μου
ἀπολείπω: αφήνω πίσω, χάνω
γιγνώσκω + απαρέμφατo: αποφασίζω να, κρίνω ότι
ἱλαρῶς: με χαρά
ἐφίεμαι: επιθυμώ
συγγίγνομαί τινι: συναναστρέφομαι κάποιον, γίνομαι μαθητής κάποιου
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1) Να μεταφραστεί το κείμενο
Μονάδες 20
2)α) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι λέξεις: τετελευτηκώς, ἐπαγόμενος, ἑαυτοῦ, τοῦ βίου, τοῦ ζῆν.
Μονάδες 5
β) Να χαρακτηριστεί ο υποθετικός λόγος του κειμένου και να μετατραπεί σε απλή σκέψη του λέγοντος.
Μονάδες 5
3) Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους :
- τοῦ υἱοῦ : τη δοτική του ενικού.
- ἑαυτόν : την ίδια πτώση, γένος και αριθμό στο α΄ και β΄ πρόσωπο.
- ἐπαγόμενος : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή.
- θεοφιλοῦς : την αιτιατική ενικού στο ίδιο γένος.
- ῥάστου : τους άλλους δύο βαθμούς του επιθέτου.
- τοῦ ζῆν : να κλιθεί.
- τεθνάναι : τον άλλο τύπο του απαρεμφάτου.
- κρεῖττον : τους άλλους δύο βαθμούς.
- μεμνῆσθαι : το γ΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ίδιου χρόνου.
- τὸν ἂνδρα : την κλητική του ενικού.
Μονάδες 10
