Το ταξίδι των λέξεων - Δάνειες και αντιδάνειες λέξεις

Λεξιλογικοί «Νόστοι»

Προστέθηκε από 24grammata

γράφει ο Γιώργος Μπαμπινιώτης

ελληνικές λέξεις που ξενιτεύτηκαν και επέστρεψαν αγνώριστες, όπως : πόζα, ταξί, μπουάτ,  μαρμελάδα, γκλάμουρ, πέναλτι, πιάτσα, τζίρος, λαζάνια, κρετίνος, κουπόνι και πολλές πολλές άλλες

Ο «νόστος», η επιστροφή στην πατρίδα (από το ρήμα νέομαι «επιστρέφω»), δεν χαρακτήρισε μόνο «τη γλυκιά προσμονή τής επιστροφής στην πατρίδα» που κατέληξε στο νόστιμος, αλλά έδωσε και «τον ψυχικό πόνο που γεννάει αυτή η προσμονή», τη νοσταλγία. Και ήταν μάλιστα οι Γάλλοι που κατέφυγαν στις ελληνικές λεξιλογικές πηγές, πλάσσοντας πρώτοι αυτοί το άλγος τού νόστου, το nostalgie. Ετσι, από άλλο δρόμο, η λέξη επέστρεψε στη «λεξιλογική πατρίδα» της.
Η επιστροφή μιας λέξης ως δανείου στη γλώσσα από την οποία ξεκίνησε χαρακτηρίζεται ως αντι-δάνειο, ως επιστροφή δανείου, ως επιστροφή μιας λέξης στη γλώσσα στην οποία γεννήθηκε. Από τις πιο αποκαλυπτικές διαδικασίες λειτουργίας τής γλώσσας στο πεδίο συνάντησης των λαών και των πολιτισμών είναι τα αντιδάνεια. Συνιστούν μαρτυρίες τής περιπέτειας στη ζωή των λέξεων και μαζί παραδείγματα τού πόσο αυτά τα κατεξοχήν πνευματικά δημιουργήματα, που είναι οι λέξεις, εξελίσσονται εννοιολογικά περνώντας από γλώσσα σε γλώσσα, από λαό σε λαό, για να ξαναγυρίσουν συχνά στον τόπο καταγωγής τους πραγματοποιώντας έτσι τον «λεξιλογικό νόστο» τους.

Ρατσισμός (Έκθεση - έκφραση Β' Λυκείου)

                  ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

   Καταρχήν  ρατσισμός   είναι  η  θεωρία   που χωρίζει τους ανθρώπους σε φυλές προνομιούχες και μη, ανώτερες  και κατώτερες, οι  οποίες δεν πρέπει να αναμιγνύονται, για να μη "σκαρτέψουν" οι ανώτερες από  τις  κατώτερες. Έτσι δημιουργούνται τα "γκέτο", οι φυλετικές διακρίσεις, οι προνομιακές  μεταχειρίσεις, τα  φυλετικά  μίση  και  τα  συνακόλουθα  αυτών  κακά.  Γενικότερα  όμως,  ρατσισμός  είναι  η  αντίληψη   με  βάση  την  οποία  μια  ομάδα  ή  ένας  λαός  θεωρεί  τον  εαυτό  του  βιολογικά  και  πνευματικά  ανώτερο   και  αντιμετωπίζει  υποτιμητικά  όλους  τους  άλλους,   ως  κατώτερους.

Πρέπει  να  παραδεχτούμε  ότι  το  φαινόμενο του ρατσισμού  δεν  είναι  καινούργιο,  αλλά ανάγεται  στην  αρχαιότητα ακόμη. Πρέπει  επίσης   να  κατανοήσουμε  ότι  το  φαινόμενο   αυτό  εμφανίστηκε  και  εδραιώθηκε, ως η τάση των κοινωνικών ομάδων να διατηρήσουν  την  εσωτερική τους  ενότητα, για να αντιμετωπίσουν τους εξωτερικούς  εχθρούς. Σ΄ αυτή τους λοιπόν την προσπάθεια, καλλιεργούν συνειδητά τις φυλετικές, εθνικές,   θρησκευτικές ή άλλες τους ιδιαιτερότητες, ώστε να αυτοπροσδιορίζονται και να  διακρίνονται  από  τους  άλλους.

Έκθεση – έκφραση: Διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις

Η συνοχή – η σύνδεση δηλαδή των προτάσεων, των περιόδων, των παραγράφων, των τμημάτων του κειμένου – επιτυγχάνεται με:

α. αντωνυμίες

β. επανάληψη σημαντικών λέξεων (λέξεις – κλειδιά) της παραγράφου ή του κειμένου

γ. νοηματική συγγένεια (:τα νοήματα σχετίζονται τόσο στενά, ώστε το ίδιο το νόημα δείχνει τη σχέση ανάμεσα στις προτάσεις ή στις παραγράφους)
δ. διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις.

Κάποιες από τις διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις καθώς και η σημασία τους είναι οι παρακάτω:

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

1.	αιτιολόγηση	εξαιτίας, επειδή, γιατί, διότι, αφού, μια και, μια που, που, ένας ακόμη λόγος, καθώς, αυτό (οφείλεται, εξηγείται, ερμηνεύεται, αιτιολογείται), εφόσον, (η αιτία, ο λόγος, η εξήγηση) είναι, γι’ αυτό το λόγο, έτσι, με αιτιολογικές μετοχές ή εμπρόθετους προσδιορισμούς της αιτίας κ.τ.λ.
2.	αποτέλεσμα	γι’ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, αποτέλεσμα (απόρροια, απότοκο) όλων αυτών, και γι’ αυτό, ώστε, έτσι που, λοιπόν, κ.λπ.
3.	αντίθεση - εναντίωση	αλλά, μα, όμως, και όμως, παρά, μόνο, μόλο, παρόλο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, έπειτα, μολαταύτα, εξάλλου, αντίθετα, σε αντίθεση, απεναντίας, διαφορετικά, ειδάλλως, ειδεμή, αλλιώς, αλλιώτικα, από την άλλη πλευρά, πάλι, ενώ, αν και, και αν, μολονότι, αντίστροφα, ενάντια, στον αντίποδα, ακόμη κι αν, παρ’ όλα αυτά, δε συμβαίνει όμως το ίδιο, όχι μόνο … … αλλά και, όχι μόνο … … αλλά και να, και που, και ας, όχι μόνο δεν … … μα ούτε, όχι μόνο … … παρά, όχι μόνο να μην … … αλλά ούτε και να, όχι μόνο να μη … … αλλά να … κ.λπ.
4.	χρονική σχέση	αρχικά, προηγουμένως, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, πριν, εντωμεταξύ, έπειτα, τέλος, όταν, καθώς, όποτε, μόλις, αργότερα κ.λπ.
5.	ένας όρος - προϋπόθεση	αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, σε περίπτωση που, κ.λπ.
6.	επεξήγηση	δηλαδή, αυτό σημαίνει, ειδικότερα, με άλλα λόγια, ήτοι, συγκεκριμένα, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, για να γίνω πιο σαφής, (για να με καταλάβετε) θα σας το παρουσιάσω με άλλο τρόπο, κ.λπ.
7.	έμφαση	το σημαντικότερο από όλα, το κυριότερο, είναι αξιοσημείωτο ότι, αξίζει να σημειωθεί πως, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, αξιοπρόσεκτο είναι πως, ιδιαίτερα σημαντικό είναι, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, θα ήθελα να τονίσω το εξής, θα ήθελα να επισημάνω την προσοχή σας, κ.λπ.
8.	παράδειγμα - διευκρίνηση	λόγου χάρη, π.χ., για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, παραδειγματικά, κ.λπ.
9.	επεξήγηση	δηλαδή, ειδικά, ειδικότερα, συγκεκριμένα, κ.λπ.
10.	απαρίθμηση επιχειρημάτων, εισαγωγή μιας καινούριας ιδέας	πρώτο … … δεύτερο, καταρχήν, τελικά, το επόμενο επιχείρημα (θέμα) που θα μας απασχολήσει, κατόπιν τίθεται … (το θέμα, το ερώτημα, το ζήτημα), πρωταρχικά … … δευτερευόντως, αρχικά … … στη συνέχεια,
11.	διάρθρωση του κειμένου	ο άρθρο, η μελέτη, η εισήγηση, η ομιλία μου χωρίζεται σε … … μέρη: στο πρώτο κ.λπ.
12.	συμπέρασμα - ανακεφαλαίωση	για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας, επιλογικά, συμπερασματικά θα λέγαμε ότι, λοιπόν, τελικά, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας κ.λπ.
13.	γενίκευση	γενικά, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα κ.τ.λ.
14.	προσθήκη	ακόμη, επίσης, πρόσθετα, επιπρόσθετα, έπειτα, εκτός απ’ αυτό, επιπλέον κ.λπ.
15.	ταξινόμηση, διαίρεση	αφενός – αφετέρου, απ’ τη μια – απ’ την άλλη κ.λπ.
16.	τοπική σχέση	εδώ, εκεί, μέσα, έξω, κοντά, μακριά, πάνω, κάτω κλπ.
17.	αναλογία - ομοιότητα	όπως … … έτσι, σαν, ομοίως, ανάλογη είναι η περίπτωση, κάτι ανάλογο συμβαίνει και με, κ.λπ.

Ετικέτες Technorati: διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις,λέξεις - κλειδιά,συνοχή κειμένου,συνοχή παραγράφου

Έκθεση - Έκφραση: Το επικοινωνιακό πλαίσιο

το επικοινωνιακο πλαισιο

Σύμφωνα με τις νέες απαιτήσεις των εξετάσεων το κείμενο που πρόκειται να συνθέσουμε, πρέπει να είναι ενταγμένο στο κατάλληλο επικοινωνιακό πλαίσιο.

Είναι αναγκαίο, επομένως, όταν εξετάζουμε τον προφορικό ή γραπτό λόγο κάποιου, να λαμβάνουμε, πάντοτε υπόψη μας:

·      τον πομπό: ποιος μιλάει ή γράφει

·      το δέκτη: σε ποιον απευθύνεται

·      το σκοπό: για ποιο σκοπό μιλάει ή γράφει

·      το μήνυμα: ποιο μήνυμα απευθύνει ο πομπός στο δέκτη και πως το διατυπώνει

Οι ιδιαίτερες, λοιπόν, περιστάσεις –συνθήκες κατά τις οποίες εκφωνείται ένας λόγος ή για τις οποίες γράφεται ένα κείμενο, συνιστούν το επικοινωνιακό πλαίσιο. Λαμβάνοντας, συνεπώς, υπόψη μας της επικοινωνιακή περίσταση, συνθέτουμε το περιεχόμενο ενός κειμένου και, κυρίως, χρησιμοποιούμε την κατάλληλη γλώσσα, το ανάλογο ύφος, τις αναγκαίες προσφωνήσεις, τον τίτλο του κ.λπ.

·   Άρθρο

Τίτλος: σύντομος, περιεκτικός, χιουμοριστικός, ειρωνικός κ.λπ.

Περιεχόμενο: το άρθρο έχει επικαιρικό χαρακτήρα, δηλαδή αφορμάται πάντα από ένα επίκαιρο γεγονός, το ποίο σχολιάζει ή ερμηνεύει. Τέτοια κείμενα αναφέρονται σε επίκαιρα θέματα –προβλήματα, όπως είναι:η βία και η εγκληματικότητα, τα ναρκωτικά, οι αρνητικές επιδράσεις της διαφήμισης, η μοναξιά, η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος κ.λπ.

Γλώσσα: αναφορική λειτουργία (χρήση γ΄ προσώπου), γιατί το άρθρο απέχει σαφώς από τη λογοτεχνία και κινείται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας. Για αυτό δεν έχει προσωπικό και οικείο τόνο.

Ύφος: σοβαρό, επίσημο, απρόσωπο.

·      Παράδειγμα

«Στην τάξη σας διαβάζετε το κείμενο που σας δόθηκε και συμφωνείτε ότι ο Σαρτόρι υπερβάλλει. Να γράψετε ένα κείμενο (άρθρο) που να μην υπερβαίνει τις 500 λέξεις για τη σχολική σας εφημερίδα, στο οποίο να υποστηρίξετε την άποψη ότι η τηλεόραση έχει και θετικές πλευρές και ότι οι συνέπειες που φοβάται ο συγγραφέας θα μπορούσαν να αποφευχθούν».[1]
Ενδεικτική ανάπτυξη
Οι θετικές επιδράσεις των Μ.Μ.Ε. (τίτλος) Αναμφίβολα, τα Μ.Μ.Ε. διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Ο ενημερωτικός και ψυχαγωγικός τους χαρακτήρας … … κ.λπ. (Χρήση μόνο του γ΄ προσώπου. τριμερής ανάπτυξη του θέματος:πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος).

·   Εισήγηση (προσχεδιασμένος προφορικός λόγος)

Π.χ. Σε συνέδριο, συνέλευση, εκδήλωση, Δημοτικό συμβούλιο κ.λπ.

Προσφώνηση: «κύριοι Σύνεδροι», «Κυρίες και κύριοι»κ.λπ.

Γλώσσα: αναφορική λειτουργία. Χρήση, κατά βάση του γ΄ προσώπου στο μεγαλύτερο μέρος της εισήγησης, για να αποδοθεί με αντικειμενικό τρόπο το σοβαρό περιεχόμενό της και να μην αποβεί μια συναισθηματικού τύπου επικοινωνία. Επειδή η εισήγηση γράφεται, για να διαβαστεί σε ακροατήριο, πρέπει, μετά την προσφώνηση, να ξεκινήσουμε χρησιμοποιώντας το α΄ ενικό και το β΄ πληθυντικό πρόσωπο.

Ύφος: σοβαρό, επίσημο.

Επιφώνηση: «Σας ευχαριστώ που με ακούσατε»

·      Παράδειγμα

«Ως μέλος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του Λυκείου σου εκπροσωπείς τους συμμαθητές σου σε μια εκδήλωση της περιοχής σου που έχει ως θέμα το φυσικό περιβάλλον και την ποιότητα ζωής. Να διαμορφώσεις μια εισήγηση με την οποία θα παρουσιάσεις τις επιπτώσεις της υπερκατανάλωσης στον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον προτείνοντας και τρόπους αντιμετώπισής του».[2]
Ενδεικτική ανάπτυξη
Κυρίες και κύριοι με αφορμή την ενδιαφέρουσα εκδήλωσή σας, θα ήθελα, εκπροσωπώντας τους συμμαθητές του Λυκείου μου, να εκθέσω τις θέσεις μας για το φαινόμενο της υπερκατανάλωσης και των συνεπειών του … … (Συνεχίζουμε σε επίσημο ύφος και χρησιμοποιώντας την αναφορική λειτουργία της γλώσσας στο μεγαλύτερο μέρος του κειμένου μας. Μετά από δυο ή τρεις παραγράφους μπορούμε να επανέλθουμε χρησιμοποιώντας το α΄ ενικό και β΄ πληθυντικό πρόσωπο, για να διατηρήσουμε την επαφή με τους ακροατές της εκδήλωσης). Συνεχίζοντας θα ήθελα, ακόμη, να σας επισημάνω πως … … (Φτάνοντας στην τελευταία παράγραφο κλείνουμε ως εξής). Τελειώνοντας επιθυμώ να τονίσω … … Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.

·   Επιστολή

Α. τυπική – επίσημη.

Προσφώνηση: που θα δηλώνει τον αποδέκτη στον οποίο απευθύνεται η επιστολή: «Αξιότιμε κύριε Υπουργέ» ή Αξιότιμε κύριε πρόεδρε του Διοικητικού (Δημοτικού) Συμβουλίου» ή «Κύριε Δήμαρχε», «αγαπητή Ελευθεροτυπία», «εκλεκτοί κύριοι Σύνεδροι»

σημειωση: Η κλητική προσφώνηση μπορεί να εκφέρεται απέριττα ή να εμπλουτίζεται με κατάλληλους για την επικοινωνιακή περίσταση προσδιορισμούς.

Επισήμανση της αφορμής για τη σύνταξη της επιστολής (επιγραμματικά): π.χ. με αφορμή πρόσφατο δημοσίευμα στο οποίο ο δημοσιογράφος, καταγγέλλων, συγγραφέας κ.λπ. επέκρινε, επιδοκίμασε, καταδίκασε, εξήρε … … κ.λπ.

Εμπεριστατωμένη έκθεση θέσεων που αφορούν το επίμαχο θέμα: (διαπιστώσεις, τεκμήρια, παραδειγματικές αναφορές, μαρτυρίες … … κ.λπ.)

Έκφραση σκεπτικισμού, συγκρατημένης αισιοδοξίας του κειμενογράφου ή έκκληση προς τον αποδέκτη της επιστολής: να συμμεριστεί, κατανοήσει, ευαισθητοποιηθεί, ανταποκριθεί έμπρακτα, αναλάβει πρωτόβουλη δράση, κινητοποιήσει φορείς, συνταχθεί … …

Γλώσσα: κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία λόγω του τυπικού και επίσημου χαρακτήρα του κειμένου, ασχέτως αν χρησιμοποιούμε εναλλαγή των προσώπων (α΄ ενικό, β΄ πληθυντικό, γ΄ ενικό ή πληθυντικό), για να αποδοθεί ο χαρακτήρας του κειμενικού είδους.

Ύφος: σοβαρό.

σημειωση: Το ύφος της επιστολής εξαρτάται από το λόγο για τον οποίο τη συντάσσουμε αλλά και από το πρόσωπο στο οποίο απευθυνόμαστε. Μπορεί ακόμη να είναι:

	·      Οικείο	·      Καταγγελτικό
	·      Άμεσο	·      Επιθετικό

Διατύπωση ευχαριστιών – Επιφώνηση: Ευχαριστώ για την προσοχή σας, Ευχαριστώ για τη φιλοξενία (για επιστολή σε έντυπο), Με τιμή … …, Με ειλικρινή εκτίμηση … …, Με ανυπόκριτο σεβασμό … …

·      Παράδειγμα

«Τώρα που έφτασε η στιγμή της αποφοίτησής σας από το Λύκειο, αξιοποιώντας τις εμπειρίες της σχολικής σας ζωής, να γράψετε μια επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας, στην οποία θα διατυπώνατε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας για τις αλλαγές που θα θέλατε να γίνουν στο σχολείο, προκειμένου αυτό να ανταποκρίνεται αποτελεσματικότερα στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας» (500 – 600 λέξεις).[3]
Ενδεικτική ανάπτυξη
Αξιότιμε κύριε Υπουργέ ως απόφοιτος Λυκείου, με βάση τις εμπειρίες μου, επιθυμώ να σας εκφράσω τις απόψεις μου για τις αλλαγές … … επιζητώντας να συμβάλλω στην αναβάθμιση του περιεχομένου και των λειτουργιών του. Αρχικά, θα ήθελα να επισημάνω … … (Συνεχίζουμε σε γ΄ πρόσωπο, όταν χρειάζεται να εκθέσουμε επιχειρήματα). Στη συνέχεια, θεωρώ αναγκαίο να σας αναφέρω … … κ.λπ. Με τιμή.

·   Επιστολή

Β. φιλική.

Προσφώνηση: «Αγαπητέ Κώστα», «Φίλε Κώστα»

Γλώσσα: εξαρτάται από το θέμα της επιστολής. Όμως σε κάθε ανάλογη περίπτωση χρησιμοποιούμε μια μικτή γλώσσα (αναφορική και συγκινησιακή), για να τονιστεί και η σοβαρότητα του ζητήματος αλλά και ο οικείος τόνος που χαρακτηρίζει μια φιλική επιστολή. Χρήση εναλλαγής προσώπων, για να αποδοθεί ο φιλικός τόνος.

Ύφος: φιλικό.

Επιφώνηση: «Φιλικά» ή «Με αγάπη» ή «Με αισθήματα φιλίας».

 ·      Παράδειγμα

«Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα σημαντικό κοινωνικό γεγονός που προσελκύει το γενικό ενδιαφέρον. Υποθέστε ότι σας δίνεται η ευκαιρία να την επισκεφτείτε μαζί με κάποιο φίλο σας που κατοικεί σε μια άλλη χώρα της Ευρώπης. Για το σκοπό αυτό του γράφετε μια επιστολή, με την οποία τον προσκαλείτε στην Ελλάδα. Στην επιστολή σας να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους θεωρείτε σημαντική αυτήν την επίσκεψη» (400 – 500 λέξεις).[4]
Ενδεικτική ανάπτυξη
Αγαπητέ Κώστα με την επιστολή μου αυτή με ιδιαίτερη χαρά επικοινωνώ μαζί σου και σου εκφράζω τα αισθήματα φιλίας … … Όπως γνωρίζεις στις αρχές του Σεπτέμβρη στην πόλη μας διοργανώνεται η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης στην οποία ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να … … (Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε γ΄ πρόσωπο, όταν καταγράφουμε τα επιχειρήματά μας αναφορικά με τη σημασία της επίσκεψης. Έπειτα, συνεχίζουμε εναλλάσσοντας τη συγκινησιακή και την αναφορική γλώσσα και τα πρόσωπα που χρησιμοποιούμε. Με αισθήματα φιλίας.

·   Λόγος – Ομιλία (προσχεδιασμένος προφορικός λόγος)

Παρατήρηση: το είδος αυτό του κειμένου παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την προφορική εισήγηση:

π.χ. στη Βουλή των Εφήβων, σε συνέδριο, στο μαθητικό συμβούλιο, στη μαθητική κοινότητα, σε συνέλευση κ.λπ.

Προσφώνηση: «κύριοι Σύνεδροι», «Κυρίες και κύριοι», «Αγαπητοί Συμμαθητές - Συνάδελφοι», «Αγαπητοί συμπολίτες», ¨κυρίες και κύριοι Βουλευτές» κ.λπ.

Γλώσσα: μικτή (χρήση συνδυασμού προσώπων: α΄ ενικού, α΄ πληθυντικού, β΄ πληθυντικού, στα σημεία που πρέπει να δοθεί ένα κλίμα αμεσότητας και οικειότητας, και γ΄ ενικού ή πληθυντικού, όταν αναφέρονται επιχειρήματα.

Επιφώνηση: «Σας ευχαριστώ που με ακούσατε» ή «Ευχαριστώ για την προσοχή σας» ή «Σας ευχαριστώ».

·      Παράδειγμα

«Υποθέστε ότι συμμετέχετε στη Βουλή των Εφήβων, εκπροσωπώντας το σχολείο σας. Να συνθέσετε ένα λόγο – ομιλία που θα εκφωνήσετε στους συναδέλφους σας με θέμα τη σημασία του εθελοντισμού στην εποχή μας (400 – 500 λέξεις)».
Ενδεικτική ανάπτυξη
Αγαπητοί συνάδελφοι Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη σοβαρών κοινωνικών και παγκόσμιων προβλημάτων που απαιτούν τη συμπόρευση και την αλληλεγγύη των μελών του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου, και ιδιαίτερα των νέων για την αντιμετώπισή τους. Γνωρίζω τις ευαισθησίες σας για … … (Συνεχίζουμε με τη χρήση γ΄ προσώπου, για να εκθέσουμε την κατάσταση ή να εκφράσουμε τα επιχειρήματά μας, και με εναλλαγή των άλλων προσώπων, όταν επιδιώκουμε ένα κλίμα αμεσότητας και προσέγγισης των δεκτών). Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.

---

[1] Πανελλαδικές εξετάσεις Β΄ Λυκείου, Ιούνιος 1999

[2] Πανελλαδικές εξετάσεις Γ΄ Λυκείου, Μάιος 2003

[3] Πανελλαδικές εξετάσεις Γ΄ Λυκείου, Ιούνιος 2000

[4] Πανελλαδικές εξετάσεις Β΄ Λυκείου, Σεπτέμβριος 2001

Οι ομάδες των ομηλίκων

κείμενο: Οι ομάδες ομηλίκων

Οι ομάδες ομηλίκων ή «ομάδες των ομοίων» αποτελούν για πολλούς μια ιδιαίτερη φάση κοινωνικοποίησης των παιδιών και των εφήβων. Οι ομάδες αυτές αποκτούν μια ιδιαίτερη σημασία για την κοινωνικοποίηση γιατί συνιστούν τις πρώτες απόπειρες του παιδιού να συγκροτήσει έναν κόσμο χωρίς τον αυστηρό έλεγχο των ενηλίκων. Οι κοινές εμπειρίες και οι αντιλήψεις που διαμορφώνονται στα πλαίσια των ομάδων αυτών δε βοηθούν το παιδί μόνο να οργανώσει τη συμπεριφορά του και να της προσδώσει έναν περισσότερο κοινωνικό χαρακτήρα, αλλά ακόμη και να αλλάξει ήδη υιοθετημένα πρότυπα συμπεριφοράς ή να δοκιμάσει άλλα. Συνιστούν επίσης οι ομάδες αυτές ένα χώρο «άσκησης ανεξαρτησίας απέναντι στους ενήλικες». [...]

Τα παιδιά, με Βάση τις αξίες που έχουν αφομοιώσει και τις εμπειρίες που έχουν αποκτήσει μέσα και έξω από την οικογένεια, κάνουν την επιλογή των προσώπων με τα οποία θέλουν να αναπτύξουν την έννοια του «εμείς», να συγκροτήσουν τη δική τους «κοινωνία», την «κοινωνία των παιδιών». Έχει δε παρατηρηθεί πως τα μικρότερα παιδιά μεταφέρουν στις ομάδες αυτές πρότυπα συμπεριφοράς ίδια με εκείνα της οικογένειας, τα οποία σιγά σιγά εγκαταλείπουν και χτίζουν το δικό τους κόσμο. Στη συγκρότηση αυτού του κόσμου διευκολύνονται από μεγαλύτερα παιδιά, τα οποία παίζουν το ρόλο του καθοδηγητή. Σύμφωνα με το Sullivan, οι ομάδες των ομηλίκων γνωρίζουν τόσο τον ανταγωνισμό όσο και το συμβιβασμό. Εδώ τα παιδιά μαθαίνουν να υπολογίζουν τις δυνατότητες και επιθυμίες των άλλων, καθώς και τα όρια και τις υποχρεώσεις τους. [...]

Τα τελευταία, όμως, χρόνια παρατηρούμε να συρρικνώνονται αυτοί οι χώροι, να αλώνεται ο κόσμος των παιδιών ως ιδιαίτερος τομέας κοινωνικοποίησης από την εισβολή που υφίσταται από τον κόσμο των ενηλίκων. Η εισβολή αυτή συντελείται τόσο με την τηλεόραση, όσο και με την οργάνωση της παιδικής αγοράς και οργάνωσης του «ελεύθερου» χρόνου των παιδιών. Κι αυτό, γιατί ο καταιγισμός του παιδιού και του νέου με κάθε είδους πληροφορίες έχει ως αποτέλεσμα να μένουν όλο και λιγότερα ερωτήματα αναπάντητα, όλο και λιγότερες απορίες που θα μπορούσε να λύσει στις ομάδες των ομοίων σε κατ' ιδίαν συζητήσεις. Ακόμη, με τη διεύρυνση του ρόλου του σχολείου και τη μετατροπή του σε ολοήμερο σχολείο (το παιδί θα παραμένει και μετά το τέλος των μαθημάτων) είναι αμφίβολο αν θα μπορεί πλέον να γίνεται λόγος, για ιδιαίτερη κοινωνικοποίηση μέσω των ομάδων ομηλίκων.

Ποιες επιπτώσεις μπορεί να έχουν αυτές οι εξελίξεις στον ψυχισμό του παιδιού και στην εν γένει εξέλιξη της προσωπικότητας του δεν μπορούμε ακόμη να γνωρίζουμε. Όπως όμως έχουν δείξει οι έρευνες, η απουσία σχέσεων του παιδιού με ομηλίκους και ιδιαίτερα ο αποκλεισμός του από αυτές τις ομάδες έχει σοβαρές επιπτώσεις στην εξέλιξη της προσωπικότητας του. Οι παιδικές φιλίες έχουν μια σημαντική κοινωνικοποιητική λειτουργία, αφού βοηθούν το παιδί να δει την εικόνα του εαυτού του μέσα από τις σχέσεις ομοίων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών σε αγόρια και κορίτσια 11 – 13 χρόνων, η αποδοχή τους από αυτές τις ομάδες συμβάλλει στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης τους σε μικρότερο μεν βαθμό απ' ό,τι η οικογένεια, σε κάθε όμως περίπτωση περισσότερο απ' ό,τι ο δάσκαλος ή τα αδέλφια. Ακόμη παιδιά που γίνονται αποδεκτά από τους άλλους ομηλίκους διαθέτουν μεγαλύτερη ικανότητα να μεταφερθούν στη θέση του άλλου και κατά συνέπεια να επικοινωνήσουν καλύτερα μαζί του. Επίσης, η ικανότητα να συνεργάζονται μεταξύ τους προβάλλει ως προϋπόθεση για την αποδοχή τους από την ομάδα, ενώ από την άλλη πλευρά είναι και το αποτέλεσμα αυτής της σχέσης.

Δε λείπουν βέβαια και οι ερευνητές, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τις ομάδες ομηλίκων με σκεπτικισμό, αφού τις συνδέουν με εμπειρίες παραμέλησης και κακοποίησης του παιδιού στα πλαίσια της οικογενειακής ζωής, καθώς και με την εκδήλωση αποκλίνουσας συμπεριφοράς.

Χριστίνα Νόβα - Καλτσούνη, Κοινωνικοποίηση, εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 2000

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1.	Να ενημερώσεις την τάξη σου για το περιεχόμενο του κειμένου με γραπτή περίληψη του σε 100 – 120 λέξεις,
				[μοναδες 25]
2.	Να εξηγήσεις τι σημαίνουν οι φράσεις κοινωνικοποίηση των παιδιών (στην πρώτη παράγραφο) και αποκλίνουσα συμπεριφορά (στην τελευταία παράγραφο).
		[μοναδες 4]
3.	α) Με πόσες και ποιες λεπτομέρειες/επιχειρήματα στηρίζει η συγγραφέας την άποψη που διατυπώνει στην τέταρτη παράγραφο («Ποιες επιπτώσεις ... σχέσης») του κειμένου ότι «ο αποκλεισμός του παιδιού από τις ομάδες ομηλίκων έχει σοβαρές επιπτώσεις στην εξέλιξη της προσωπικότητας του»;
			[μοναδες 6]
4.	Να σημειώσεις με έναν πλαγιότιτλο το θέμα καθεμιάς από τις παραγράφους του κειμένου.
			[μοναδες 5]
5.	Να αντικαταστήσεις τη λέξη που είναι σε παρένθεση με την κατάλληλη συνώνυμη της. Οι ομάδες αυτές αποκτούν μια (ιδιαίτερη)........................................... σημασία για την κοινωνικοποίηση, γιατί (συνιστούν) ........................................... τις πρώτες (απόπειρες) ........................................... του (παιδιού) ........................................... να (συγκροτήσει) ........................................... έναν κόσμο χωρίς τον αυστηρό έλεγχο των ενηλίκων.
			[μοναδες 5]
6.	Να γράψεις μία παράγραφο, μέχρι δέκα σειρές, στην οποία να χρησιμοποιήσεις πέντε τουλάχιστον από τις λέξεις: παιδί, παιδικός, παιδιάστικος, παιδαριώδης, παίζω, παιχνίδι, παιδεία, παιδεύω, -ομαι, παιδευτικός, παιδαγωγός, διαπαιδαγώγηση, εκπαίδευση, εκπαιδευτικός, εκπαιδευτήριο.
			[μοναδες 5]
7.	Πώς εξηγείται η ένταξη των εφήβων σε ομάδες και σε τι είδους ομάδες εντάσσονται οι έφηβοι; Να απαντήσεις τεκμηριωμένα στις ερωτήσεις σε ένα κείμενο 300 λέξεων περίπου. Υπόθεσε ότι το κείμενο σου θα δημοσιευτεί σε περιοδικό για νέους.
				[μοναδες 50]

Ετικέτες Technorati: έκθεση Α Λυκείου