Πέμπτη 14 Απριλίου 2011

Προτεινόμενο θέμα: Οι κίνδυνοι της τεχνικής προόδου (Έκθεση Γ Λυκείου)

Κείμενο: 
Όσο περνά ο καιρός, υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι, που ξεπερνώντας τη φιλήδονη υπνηλία του πλήθους, ανησυχούν, γιατί αντιλαμβάνονται πως οι μηχανές, μέρα με τη μέρα, γίνονται μια πραγματικότητα απάνθρωπη, καταθλιπτική, πιεστική. Σαν το μαθητευόμενο μάγο, ο άνθρωπος της εποχής μας κινδυνεύει από αυτό το «μηχανικό σύμπαν» μέσα στα σπλάχνα του οποίου όλο και πιο βαθιά εισχωρεί. Λεν είναι μόνο το παιχνίδι που τον ωθεί. Είναι, ουσιαστικά, μια λαχτάρα επίγειας ευδαιμονίας που οιστρηλατεί τις εμπνεύσεις του και που τον αναγκάζει να προβεί σε έναν τρομερό μετασχηματισμό: ν’ απαρνηθεί το ρυθμό και το χρόνο της δικής του, ανθρώπινης, προσωπικής ζωής και να εγκολπωθεί το ρυθμό και το χρόνο της μηχανής. Να κινείται, να τρώει, να σκέφτεται, να ζει, να δρα, μιμούμενος τη μηχανή. Έτσι, χωρίς καλά - καλά να το καταλάβει, έπαψε να ‘ναι πρότυπο του ανθρώπινου βίου ο θεός ή ο άγιος, ο σοφός ή ο ενάρετος, ο σώφρων ή ο έντιμος και τη θέση τους κατέλαβε η μηχανή. Παρουσία δεσποτική που εφευρέθηκε, για ν’ αφήνει τάχα περισσότερο ελεύθερο χρόνο στον άνθρωπο και να τον πλουτίζει με περισσότερα αγαθά, κατέλαβε ολόκληρο το χώρο της ζωής του και όλο και πιο βαθιά τον υποδουλώνει και προσπαθεί να του αλλάξει κι αυτήν ακόμη τη βαθύτερη φύση του, την κίνηση του εσωτερικού του κόσμου.
Είναι, αλήθεια, το παιχνίδι με τις μηχανές ιδιαίτερα κινδυνώδες. Γιατί; Γιατί ο άνθρωπος έχει ψυχή, άρα είναι αιώνιος, ενώ οι μηχανές δεν έχουν ψυχή για τούτο είναι εφήμερες. Έχουμε, λοιπόν, εδώ, στην εποχή μας, μια νέα τρομερή εκδοχή της αιώνιας διαμάχης μεταξύ του θνητού και του αθάνατου, του εφήμερου και του αιώνιου. Μια διαμάχη που κρίνει τον πολιτισμό της εποχής και καθορίζει την πνευματική της δυναμικότητα...
[...] Η μηχανή, όταν δεν προλάβει να την ερμηνεύσει το ηθικό πνεύμα του ανθρώπου - ή όταν δεν μπορέσει ή δε θελήσει να την ερμηνεύσει - βάλλει κατ’ ευθείαν εναντίον της ανθρώπινης προσωπικότητας και την καταλύει. Οι μεγαλοφυΐες βουλιάζουν μέσα στους πολλούς, η ζωή χάνει κάθε έξαρση, κάθε πνευματική ένταση, χαμηλώνει και αποχαρακτηρίζεται. Τότε είναι που εισορμά μέσα στον κόσμο η ανία και η μοναξιά. Όλα είναι όμοια, όλα γίνονται αμέσως γνωστά κι επειδή δεν υπάρχουν εσωτερικά ανακλαστικά, εύκολα εξαντλούνται. Η διαφήμιση μαίνεται, οι τεχνικές εξελίξεις καταργούν η μια την άλλη, οι άνθρωποι δεν προφταίνουν να ζήσουν, ολόκληρη η ζωή έχει παγώσει, γιατί έχει γίνει ένα απέραντο εργοστάσιο και μέσα σ’ αυτό το χάος, σβήνουν και οι τελευταίες σπίθες του πνεύματος, που όσο και να προσπαθεί, δεν μπορεί ν’ ανθίσει μέσα στις μηχανές, Γιατί, το είπαμε: οι μηχανές αποτείνονται στον εφήμερο άνθρωπο που πρέπει να βρίσκεται, για την ισορροπία της ζωής, κάτω από τα πόδια του αιώνιου, ταυ πνευματικού ανθρώπου. Τούτο σημαίνει πως η ανθρώπινη ζωή πρέπει, κατά το μεγαλύτερο μέρος της ν’ αφοσιώνεται και να διατίθεται για το πνεύμα και τις ανάγκες του, και κατά ένα ποσοστά της για τον εφήμερο άνθρωπο. Σήμερα έχουμε αντιστροφή αυτών των αναλογιών. Και για τούτο ο τεχνικός πολιτισμός δεν μπορεί ποτέ να είναι πολιτισμός αλλά πρόοδος - και μάλιστα, αυτή τη στιγμή θανάσιμη, γιατί δεν της δόθηκε το έρμα του πνεύματος...
Παρατηρήσεις
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις
Β.1. Σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων να διατυπώσετε την άποψη σας για το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος: «Ο τεχνικός πολιτισμός … … το έρμα του πνεύματος».
Β.2. Να γράψετε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: οιστρηλατεί, εγκολπωθεί, δεσποτική, αιώνιου, έρμα.
Β.3. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (παραγωγική - επαγωγική) του συλλογισμού «Είναι, αλήθεια, το παιχνίδι ... την πνευματική της δυναμικότητα …»
Γ. Σύμφωνα με τον Κώστα Τσιρόπουλο η τεχνική πρόοδος ευθύνεται οε μεγάλο βαθμό για τον εξανδραποδισμό και την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου.  Ποιους άλλους κινδύνους εγκυμονεί η ανεξέλεγκτη χρήση της τεχνικής προόδου;

Απαντήσεις
Α. Όλο και συχνότερα εκφράζεται η αγωνία για τους κινδύνους που επιφυλάσσει το «μηχανικό σύμπαν» καθώς η τεχνολογία έχει αναχθεί σε αυτοσκοπό, ενώ και το αξιολογικό σύστημα των ανθρώπων έχει επαναπροσδιοριστεί. Έτσι, προκύπτει ότι η τεχνολογία είναι επικίνδυνη καθώς η εξέλιξη αυτή σηματοδότησε τη σύγκρουση ανάμεσα στο έμψυχο και το άψυχο με οδυνηρές επιπτώσεις για τον άνθρωπο. Μερικές από αυτές είναι η απώλεια της προσωπικότητας και του νοήματος της ζωής η ομοιομορφία, η κυριαρχία του εφήμερου, που σε συνδυασμό με τον καταιγισμό των διαφημίσεων αποδεικνύουν την αλλοτρίωση του ανθρώπου. Τελικά, η τεχνολογία δε συνιστά πολιτισμό αλλά πρόοδο, γιατί όλη αυτή η εξέλιξη έχει συντελεστεί χωρίς την ικανοποίηση των πνευματικών αναγκών.

Β.1. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν αλλάξει τη ζωή του ανθρώπου καθώς δίνουν λύσεις στα περισσότερα από τα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζει Η πρόοδος όμως αυτή δε θα μπορούσε να θεωρηθεί και πολιτιστική, γιατί η ανάπτυξη της τεχνικής δεν επέφερε τη συνακόλουθη πνευματική ανάπτυξη. Δηλαδή, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αποστρέψει το ενδιαφέρον του από τις πνευματικές αναζητήσεις και την καλλιέργεια του ευρύτερου προβληματισμού. Εκτός των άλλων, πολλές από τις ανθρωπιστικές αξίες έχουν ατονήσει με αποτέλεσμα την εξασθένιση κάθε ανθρωπιστικού συναισθήματος.

Β.2. οιστρηλατεί = διεγείρει, εξάπτει
εγκολπωθεί = ενστερνιστεί
δεσποτική = τυραννική
αιώνιου = αέναου
έρμα = ποιότητα

Β.3. Η συλλογιστική πορεία που ακολουθείται είναι παραγωγική. Ο συγγραφέας ξεκινά από μια άποψη με γενική καθολική ισχύ (Γενικό: Είναι, αλήθεια, το παιχνίδι με τις μηχανές ιδιαίτερα κινδυνώδες) και καταλήγει σε μια θέση με ειδικότερο περιεχόμενο (Ειδικό: Γιατί; Γιατί ο άνθρωπος έχει ψυχή... την πνευματική της δυναμικότητα).

Γ.   Αποτελεί γεγονός αναμφισβήτητο ότι η τεχνική πρόοδος έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή του ανθρώπου, Η τεχνολογία όμως είναι ένας από τους πλέον αμφιλεγόμενους όρους της εποχής μας, αφού τα αποτελέσματα της θα μπορούσαν να θεωρηθούν διττά και αντιφατικά.
Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι με την τεχνολογική πρόοδο περιορίστηκε η αμάθεια, καταπολεμήθηκαν οι προλήψεις και οι προκαταλήψεις, αυξήθηκε ο μέσος όρος ζωής, βελτιώθηκε το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, Σήμερα, όμως, καθώς η τεχνολογική ανάπτυξη είναι ανεξέλεγκτη, έχει χαθεί η έννοια του μέτρου, με αποτέλεσμα να υπονομεύεται σε μεγάλο βαθμό η εσωτερική ελευθερία και το ανθρωπιστικό αίσθημα. Ειδικότερα:
  1. Παρά την άνοδο του βιοτικού επιπέδου η ουσιαστική ποιότητα ζωής δεν έχει επιτευχθεί. Οι ανέσεις και τα άφθονα υλικά αγαθά δεν αρκούν για την απόκτηση της ευημερίας και της ευτυχίας.
  2. Η μαζική παραγωγή αγαθών και η προώθηση τους στην αγορά μέσω της εμπορικής προπαγάνδας δημιουργεί συνεχώς στους σύγχρονους ανθρώπους ανάγκες - ως επί το πλείστον πλασματικές. Η ανάγκη για την κάλυψη των αναγκών αυτών έκανε τον άνθρωπο ακόρεστο και ανικανοποίητο.
  3. Η δύναμη της τεχνολογίας κατέστησε τον άνθρωπο αλαζόνα, ο οποίος πίστεψε άτι μπορεί να κυριαρχήσει στο σύμπαν με αποτέλεσμα να παραβιάσει τους  κανόνες της ηθικής συμπεριφοράς.
  4. Η αστικοποίηση, η μηχανοποίηση και η τυποποίηση της καθημερινής ζωής προκάλεσαν την απώλεια ενός σημαντικού μέρους της έμφυτης κοινωνικότητας του ανθρώπου.
  5. Η οικολογική ισορροπία έχει διαταραχθεί με τη ρύπανση και την εξάντληση των  φυσικών πόρων στο όνομα της επιστημονικοτεχνικής προόδου.
  6. Ακόμα, δεν πρέπει να παραλειφθεί το γεγονός ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την αλλοτρίωση της εργασίας και του εργαζομένου. Αφενός η εργασία στηρίζεται στην εξειδίκευση, την εκμηχάνιση και τη μηχανική επανάληψη στερεότυπων κινήσεων. Αφετέρου ο εργαζόμενος χάνει το ενδιαφέρον του για εργασία αφού περιορίζεται η δημιουργικότητα του, χάνεται η δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλιών, συρρικνώνεται η φαντασία του.
  7. Πάνω απ όλα όμως, ο τεχνοκρατικός προσανατολισμός που έχει προσλάβει ο σύγχρονος πολιτισμός έχει εξακοντίσει στο περιθώριο κάθε στοιχείο πνευματικότητας. Η ανθρώπινη σκέψη «τυποποιείται» και ο άνθρωπος οδηγείται στην πνευματική μονομέρεια.
  8. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω δημιουργούνται εύλογα ερωτηματικά σχετικά με τη στάση που πρέπει να κρατά ο σύγχρονος άνθρωπος απέναντι στα τεχνολογικά επιτεύγματα. Πρώτιστα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τα τεχνολογικά επιτεύγματα μπορεί να αποβούν είτε θετικά είτε αρνητικά για τον άνθρωπο. Τα αποτελέσματα τους εξαρτώνται από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος τα χρησιμοποιεί, Τέλος, για την έξοδο από το τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει ο σύγχρονος πολιτισμός μεγάλη είναι η ευθύνη τόσο των φορέων κοινωνικοποίησης, όσο και των πνευματικών ανθρώπων. Ιδίως οι πνευματικοί άνθρωποι με το λόγο τους μπορούν να τονίσουν ότι η αλόγιστη ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού απειλεί το σύγχρονο άνθρωπο και περιορίζει τις δυνατότητες για ένα αισιόδοξο και ασφαλές μέλλον.
πηγή: ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο 21 Ιανουαρίου 2006 (φροντ. Φλωρόπουλος)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Ενδεικτικές απαντήσεις Κ.Ε.Ε. για τα λατινικά 2023

Οι ενδεικτικές απαντήσεις της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων Γενικών Λυκείων για το μάθημα των Λατινικών Ημερησίων και Εσπερινών Λυκείων.