Σάββατο 19 Μαρτίου 2011

Εργασία - αυτοματοποίηση - μηχανοποίηση: διερεύνηση του θέματος



         Οι ωφέλειες από την εργασία είναι αναμ­φισβήτητα μεγάλες. Σήμερα, όμως, με την  αυτοματοποίηση έχουν χαθεί αρκετές απ' αυτές. Να αναπτύξετε τις συνέπειες της αυτοματο­ποιημένης - μηχανοποιημένης εργασίας και τις προτάσεις σας για την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών.

Είναι αλήθεια ότι απ’ όλα τα όντα της γης, το μόνο που δημιούργησε πολιτισμό είναι ο άνθρωπος. Είναι το μόνο που βλέπει τους κόπους του να παίρνουν σάρκα και οστά. Τα αγαθά που καταναλώνει, οι τέχνες, οι επιστήμες, τα γράμματα είναι δικά του δημιουρ­γήματα και αποτέλεσμα επίπονων προσπαθειών. Τίποτα δε γίνεται από μόνο του, όλα είναι αποτέλεσμα της εργασίας του.
Η εργασία, χειρωνακτική ή πνευματική, είναι για τον άνθρωπο όχι μόνο η κινητήριος δύναμη δημιουργίας πολιτισμού αλλά και η ζωογόνος πνοή του. Μ’ αυτή καταξιώνεται κοινωνικά, εκπληρώνει το χρέος του απέναντι στην κοινωνία, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει τα αναγκαία για να ζήσει ο ίδιος και τα προστατευόμενα απ' αυτόν μέλη της οικογένειας του. Με την εργασία, ακόμη, καλλιεργεί τη φαντασία και την κρίση, δημιουργεί· καλλιεργεί το πνεύμα του και την ψυχή του. Η ασφάλεια και η σιγουριά που νιώθει για το παρόν και το μέλλον, τα όνειρα και οι φιλοδοξίες, που πλάθει για τον εαυτό του και την κοινωνία, Βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με την εργασία. Παράλληλα, μ’ αυτή το άτομο ηθικοποιείται και κοινωνικοποιείται. Παρατηρεί την αναγκαιότητα ύπαρξης και δράσης των συνανθρώπων του, συνεργάζεται μαζί τους και αναπτύσσει το αίσθημα ευθύνης απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Εργάζεται για τον εαυτό του και το κοινωνικό σύνολο.
Όλες αυτές, όμως, οι ωφέλειες εξαρτώνται ουσιαστικά από δύο προϋποθέσεις. Να είναι η εργασία ελεύθερη και να μην είναι μηχανοποιημένη. Η πρώτη προϋπόθεση είναι αναγκαία, για να υπάρχει η ψυχική σύνδεση του εργαζόμενου με το αντικείμενο της εργασίας του, ενώ η δεύτερη για να μπορεί το άτομο να αναπτύξει πρωτοβουλίες - για να μπορεί να αφήσει τις κλίσεις και τις δυνατότητες του να εκτυλίσσονται αρμονικά και δημιουργικά. Αυτή, όμως, η προϋπόθεση, σήμερα, με την εισαγωγή της μηχανής και μάλιστα της αυτοματοποιημένης, στην παραγωγική διαδικασία εκλείπει από πολλά επαγγέλματα. Υπεραυτόματα μηχανήματα εξοπλίζουν τις βιομηχανίες και μεταβάλλουν τον εργαζόμενο σε απλό παρατηρητή. Η συμμετοχή του στην παραγωγή είναι τυπική και χωρίς κανένα ενδιαφέρον. Με τους ηλεκτρονικούς πια υπολογιστές η αυτοματοποίηση πέρασε και στους χώρους διοίκησης και οργάνωσης των επιχειρήσεων, δημοσίων και ιδιωτικών.
Η αδήριτη βέβαια πραγματικότητα της αυτοματο­ποιημένης εργασίας δεν είναι αποτέλεσμα ανεξάρτητο της ανθρώπινης βούλησης- ο ίδιος ο άνθρωπος επιδιώκει την εισαγωγή της για τις αρκετές θετικές συνέπειες που αυτή συνεπάγεται. Πιο συγκεκριμένα, η μεγιστοποίηση της παραγωγής των προϊόντων με το μικρότερο δυνατό κόστος είναι η πλέον σημαντική θετική συνέπεια. Το γεγονός αυτό σε μια εποχή ελεύθερου ανταγωνισμού και απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου είναι το ζητούμενο όλων των επιχειρήσεων και των χωρών, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα υπάρχοντα οικονομικά προβλή­ματα ή να επιτύχουν τις οικονομικές τους επιδιώξεις για ανάπτυξη και επικράτηση. Στοιχείο, επίσης, που συμβάλλει στην ανταγωνιστικότητα των προϊόντων είναι και η ποιότητα τους, πράγμα το οποίο η υψηλή τεχνολογία υπό ορισμένες προϋποθέσεις το εξασφαλίζει.
Σε μια εποχή που αναζητούμε διαρκώς "το καλύτερο", εξίσου σημαντική συνέπεια είναι και η δημιουργία καλυτέρων συνθηκών εργασίας. Η μείωση μέχρι και εξάλειψη του σωματικού μόχθου μπορεί να προσφερθεί από τα υπεραυτόματα μηχανήματα. Ο άνθρωπος συμμετέχει μεν στο παραγόμενο έργο ως παρατηρητής, αυτό όμως σημαίνει απουσία μόχθου, που αποτελούσε ανέκαθεν επιδίωξη του ανθρώπου. Ας μη διαφεύγει της προσοχής μας, ότι ο μόχθος ήταν στο παρελθόν βασική αιτία της δουλείας. Παράλληλα σημαντική για τον άνθρωπο ωφέλεια είναι και η σταδιακή μείωση του εργασιακού χρόνου με παράλληλη αύξηση του ελεύθερου. Το οχτάωρο και η πενθήμερη εργασία φαίνεται να ανήκουν στο παρελθόν ως κατακτήσεις του εργατικού κινήματος. Η εισαγωγή της υψηλής τεχνολογίας στην παραγωγή δημιουργεί τις προϋποθέσεις για παραπέρα μείωση του χρόνου εργασίας. Οι τέσσερις ημέρες ήδη έκαναν την εμφάνιση τους, καλλιεργώντας πολλές ελπίδες αλλά και ανησυχίες.
Οι ανησυχίες που έχουν ήδη εμφανιστεί για ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού των αναπτυγμένων χωρών έχουν μετατραπεί σε κραυγή αγωνίας και απελπισίας. Η εισαγωγή των υπεραυτόματων μηχανών στην παραγωγική διαδικασία έχει ήδη αυξήσει τα ποσοστά της ανεργίας σε ανησυχητικά επίπεδα. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη αρνητική συνέπεια της αυτοματοποιημένης εργασίας. Ειδικότερα, το πρόβλημα αυτό είναι έντονο στους νέους και στις νέες, που διαπιστώνουν ότι χρόνια σπουδών, κόποι, ελπίδες και όνειρα γκρεμίζονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της όξυνσης του προβλήματος αποτελούν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που τα τελευταία χρόνια με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών τα ποσοστά της ανεργίας κατά μέσο όρο πλησιάζουν το ένα πέμπτο του ενεργού εργατικού δυναμικού.
Σημαντικές, όμως είναι και οι συνέπειες που αφορούν σ' όσους απασχολούνται σε μηχανοποιημένα επαγγέλματα. Η εργασία που προσφέρουν είναι τυποποιημένη. Ο εργαζόμενος δεν μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες, να δημιουργήσει. Αντί να είναι η μηχανή βοηθός του, γίνεται ο ίδιος βοηθός της μηχανής. Η αδυναμία για δημιουργία οδηγεί στη νέκρωση της φαντασίας και στην απώλεια της πνευματικής καλλιέργειας που προσέφερε η εργασία. Παράλληλα η τυποποιημένη, μηχανοποιημένη εργασία προκαλεί ανία, μονοτονία και άγχος από την αδράνεια. Ο εργαζόμενος αντί να κυριαρχείται από ενθουσιασμό, ικανοποίηση και εργατικότητα περιμένει τη λήξη του χρόνου. Η μηχανή τον απάλλαξε μεν από το σωματικό μόχθο αλλά τον κουράζει ψυχικά. Αυτός είναι εξάλλου και ο βασικός λόγος της μειωμένης απόδοσης των απασχολουμένων σε μηχανοποιημένα και τυποποιημένα επαγγέλματα. Στο ίδιο αποτέλεσμα οδηγεί βέβαια και η έλλειψη της χαράς της δημιουρ­γίας, που αποτελεί σημαντικό κίνητρο για κάθε εργα­ζόμενο προκειμένου να αυξήσει την παραγωγικότητα του.
Θα ήταν όμως παράλειψη να μην αναφερθεί και η σχέση του εργαζόμενου με τα ίδια τα μηχανήματα, που απ’ αυτή τη σχέση προκύπτουν συγκριτικά μειονε­κτήματα για τον άνθρωπο. Η ποιότητα των προϊόντων που προσφέρουν τα μηχανήματα σε σχέση με την ποιότητα που μπορεί να προσφέρει το ανθρώπινο χέρι, τις περισσότερες φορές, είναι ασύγκριτα καλύτερη αυτή των μηχανημάτων. Στο ίδιο αποτέλεσμα καταλήγουμε και όταν συγκριθούν οι μηχανές με τον άνθρωπο ως προς την ταχύτητα και την ποσότητα στην παραγωγή. Τα συμπεράσματα αυτά είναι που δημιουργούν στον εργαζόμενο αισθήματα μειονεξίας, γιατί συνειδητοποιεί ότι είναι ο βοηθός της μηχανής και όχι, όπως στην πραγματικότητα είναι, ο δημιουργός της. Τα αισθή­ματα αυτά ενισχύονται και από τη γενική διαπίστωση της εξάρτησης μας από τις μηχανές, άσχετα από το γεγονός ότι είναι δημιουργήματα μας. Η διαπίστωση αυτή είναι γενικότερη και αφορά στην καθημερινή ζωή όλων μας. Στο σπίτι, στη μετακίνηση, στην επικοινωνία ακόμα και στην ψυχαγωγία έχουμε γίνει αιχμάλωτοι των δημιουργημάτων μας.
Οι αρνητικές αυτές συνέπειες της μηχανοποι­ημένης εργασίας δεν μπορούν να αναιρεθούν στο σύνολο τους, αφού κάτι τέτοιο προϋποθέτει άρνηση της τεχνολογίας, πράγμα το οποίο και ουτοπία αποτελεί και οδηγεί στην οπισθοδρόμηση. Εκείνο που είναι, εφικτό και αναγκαίο να γίνει είναι να ληφθούν μέτρα, ώστε να μειωθούν οι αρνητικές συνέπειες χωρίς αυτό να επηρεάσει τις θετικές. Τα μέτρα αυτά αφορούν τόσο στο χώρο εργασίας όσο και στον έξω απ' αυτή χώρο.
Πιο συγκεκριμένα, στους χώρους εργασίας που η απασχόληση είναι μηχανοποιημένη - τυποποιημένη είναι δυνατό να αποφεύγεται η πλήξη και η ανία με το να εναλλάσσονται οι εργαζόμενοι σε διάφορες θέσεις εργασίας. Το νέο περιβάλλον, ο χρόνος εξοικείωσης και προσαρμογής προκαλούν το ενδιαφέρον και την προσοχή κάθε εργαζόμενου. Αν μάλιστα ο χώρος εργασίας είναι δυνατό να διακοσμηθεί από τον ίδιο τον εργαζόμενο, τα αποτελέσματα είναι ακόμα καλύτερα. Ανάλογοι τρόποι έχουν δοκιμαστεί με επιτυχία σε αρκετές βιομηχανίες, που τα αποτελέσματα της μονότονης εργασίας επηρέασαν την ψυχική υγεία των εργαζομένων τους.
Οι συνέπειες όμως που σχετίζονται με τη δημιουργι­κότητα, τη φαντασία, τις πρωτοβουλίες είναι αδύνατο να αντιμετωπιστούν στους χώρους εργασίας. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να δραστηριοποιηθούν τα ίδια τα άτομα στον ελεύθερο τους χρόνο. Η ενασχόληση με κάποιο ευχάριστο πάρεργο, για παράδειγμα, παρέχει τη, δυνατότητα και για καλλιέργεια της φαντασίας και για την κατάκτηση της χαράς της δημιουργίας. Το ίδιο μπορείς να συμβεί και με την καλλιέργεια ενδιαφερόντων. Ο αθλητισμός, η τέχνη, η κοινωνική και πολιτική δραστηριοποίηση μπορούν να προσφέρουν στον άνθρωπο όσα έχασε απ’ τη μηχανοποιημένη εργασία. Παράλληλα μ’ αυτόν τον τρόπο αξιοποιείται  ο ελεύθερος χρόνος δημιουργικά, τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία. Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι η εισαγωγή του αυτοματισμού στην εργασία με την απελευθέρωση χρόνου παρέχει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να καλλιεργήσει τις ανθρώπινες σχέσεις του, να έρθει σε επαφή με τη φύση, να ασχοληθεί με τα κοινά προς όφελος του ίδιου και της κοινωνίας.
Σίγουρα το να αναπολεί κανείς το παρελθόν εκτός από ρομαντικό, πολλές φορές, είναι και εποικοδο­μητικό. Αρκεί βέβαια να μην οδηγεί αφενός στην εξιδανίκευση του και αφετέρου να μην εμποδίζει το παρόν και το μέλλον. Η εργασία του παρελθόντος πρόσφερε στον άνθρωπο δυνατότητες πνευματικής και ψυχικής καλλιέργειας. Σήμερα αυτές έχουν περιοριστεί. Παρέχονται όμως άλλες, που ουδέποτε είχε διανοηθεί. Εκείνο που ταιριάζει λοιπόν στα νέα δεδομένα είναι η προσαρμογή, η εκμετάλλευση των νέων δυνατοτήτων αντί της μεμψιμοιρίας και της άρνησης.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Ενδεικτικές απαντήσεις Κ.Ε.Ε. για τα λατινικά 2023

Οι ενδεικτικές απαντήσεις της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων Γενικών Λυκείων για το μάθημα των Λατινικών Ημερησίων και Εσπερινών Λυκείων.