Πολυδούρη. Μόνο γιατί μ' αγάπησες απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κ.Ε.Ε.

 1.        Στα ποιήματα της Μαρίας Πολυδούρη είναι διάχυτο το αίσθημα της με­λαγχολίας. Ποια είναι, σύμφωνα με το συγκεκριμένο ποίημα, η αιτία της θλίψης της ποιήτριας;

Ως αιτίες της θλίψης και της μελαγχολίας της Μ. Πολυδούρη μπορούμε να θεω­ρήσουμε την άχαρη και άσκοπη ζωή της, αφού πια μόνο οι αναμνήσεις του ερωτά της της μένουν (όσο κι αν αυτές γεμίζουν ακόμη ένα μέρος της ψυχής της), την απώ­λεια του αγαπημένου συντρόφου της, αλλά και τον επικείμενο θάνατο που πλη­σιάζει τώρα γι' αυτήν, καθώς η αρρώστια της κερδίζει έδαφος [Τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής της (1928-1930) τα πέρασε σε σανατόριο. Το "Μόνο γιατί μ' αγά­πησες" το έγραψε το 1928.].

2.       Η ποίηση της Μαρίας Πολυδούρη διακρίνεται για το γνήσιο λυρισμό της, τον αυθορμητισμό και την ειλικρίνεια των συναισθημάτων της. Ποια στοιχεία γλώσσας και περιεχομένου αναδεικνύουν αυτά τα γνωρίσματα στο συγκεκριμένο ποίημα;

Ας ξεκινήσουμε την απάντησή μας με το λόγο του Κ. Σεργιόπουλου: "Η Μ. Πολυδούρη έγραφε τα ποιήματά της όπως και το ατομικό της ημερολόγιο. Η μετα­στοιχείωση γινόταν αυτόματα και πηγαία ..., γι' αυτήν η έκφραση εσήμαινε κατ' ευθείαν μεταγραφή των γεγονότων του συναισθηματικού της κόσμου στην ποιητική γλώσσα με όλες τις εξιδανικεύσεις και τις υπερβολές, που της υπαγόρευε η ρομα­ντική της φύση...".

Πράγματι, η Μ. Πολυδούρη χαρακτηρίζεται από ένα πρωτογενή λυρισμό. Το αυθόρμητο και ειλικρινές των συναισθημάτων της μεταφέρεται χωρίς επεξεργασία στο χώρο της ποίησης. Στο συγκεκριμένο ποίημα δεν μιλά γενικότερα για την α­γάπη. Απευθύνεται σε συγκεκριμένο πρόσωπο, σε ένα "εσύ". Η χρήση του β' ενι­κού προσώπου, όπως και η μουσικότητα που αναδύεται με διάφορα εκφραστικά και τεχνικά μέσα, είναι ενδεικτικά του έντονου λυρισμού της. Μοιάζει το ποίημα με ημερολόγιο, με ερωτική επιστολή που έχει αποδέκτη τον αγαπημένο της. Αντλεί δύναμη, νόημα ζωής, σκοπό ύπαρξης απ' τον έρωτά της, αλλά και τον βιώνει μέσα από την ποιητική του έκφραση ακόμη πιο έντονα. Με ένα λόγο: η Μ. Πολυδούρη στο ποίημα αυτό προβαίνει σε μια κατάθεση ψυχής, σε μια πηγαία έκφραση του συναισθηματικού της κόσμου. Ο λυρισμός και η αυθορμησία της είναι λοιπόν στοι­χεία εμφανή σε όλο το ποίημα.

Τα στοιχεία όμως αυτά αναδεικνύονται και μέσα από τη μορφή του ποιή­ματος. Η γλώσσα της θυμίζει απλή ομιλία, εξομολόγηση: "Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σον". Δεν βουλιάζει όμως στην πεζολογία, κινείται πάνω από την τριβή, αφού το συναίσθημα είναι υψηλότερο της πραγματικότητας: "περήφανα στολίστη­κα το υπέρτατο / της ύπαρξης μου στέμμα ".

Ακόμη, η επανάληψη του 1^ου στίχου στον 5° σε κάθε στροφή (θυμίζει ρεφρέν), το ιαμβικό μέτρο, η ομοιοκαταληξία (1^ος – 5^ος / 2^ος  - 4^ος), καθώς και η εναλλαγή δωδεκασύλλαβων, εφτασύλλαβων και ενδεκασύλλαβων στίχων, όλα αυτά, προσδί­δουν στο ποίημα μια μουσικότητα, το κάνουν να μοιάζει με ένα ερωτικό τραγούδι, για να θυμηθούμε και τον πρώτο στίχο: "Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ' αγάπησες".

3.        Όλα τα ρήματα του ποιήματος βρίσκονται σε χρόνο αόριστο. Ποια είναι η λειτουργία αυτού τον χρόνου στο ποίημα;

Ο αόριστος δηλώνει ότι ο έρωτας τον οποίο "τραγουδά" η ποιήτρια έζησε στο παρελθόν. Τώρα, όσο κι αν δέχεται ακόμη τις ευεργετικές επιδράσεις του, έχει βασιλέψει. Βασίλεψε μαζί με τον αγαπημένο της. Ο αόριστος, λοιπόν, εκφράζει το πέρας της εξιδανικευμένης από την ποιήτρια ερωτικής της σχέσης, που έδινε νόημα και σκοπό στη ζωή της.

4.       Πως λειτουργεί στο ποίημα η επανάληψη της λέξης «μόνο»;

Επτά φορές επαναλαμβάνεται η λέξη «μόνο» στο ποίημα και δυο φορές η λέξη «μονάχα». Συνδέεται νοηματικά με την αγάπη ή κάποια έκφρασή της: «Μόνο γιατί μ΄ αγάπησες γεννήθηκα» ή «Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου». Ο λόγος είναι  εμφανής: Η Μαρία Πολυδούρη θέλει να δώσει έμφαση στον έρωτά της. Να προσ­δώσει στην αγάπη της απόλυτη αξία. Τίποτε άλλο, μόνο η αγάπη, μόνο ο έρωτας, καμιά άλλη αξία δεν γέμισε την άχαρη ζωή της. Μόνο για την αγάπη γεννήθηκε και γεννήθηκε μόνο γιατί την αγάπησε ο καλός της. Το απόλυτο λοιπόν, το μυθικό, το εξιδανικευμένο του έρωτα, αποδίδεται με την επανάληψη της λέξης "μόνο". Ας μην ξεχνάμε ότι το ποίημα αποτελεί ύμνο στην αγάπη της ποιήτριας, μέσα από την οποία δικαιώνονται τόσο η ζωή, όσο και η τέχνη της.

5.       Ο πρώτος στίχος κάθε στροφής επαναλαμβάνεται στο τέλος της. Ποιος είναι ο ρόλος αυτής της επανάληψης;

►   Σ' ένα ποίημα που ο λυρισμός είναι διάχυτος, που η έκφραση του πηγαίου συναισθηματισμού δεσπόζει, η συνοχή αναμφίβολα κινδυνεύει να χαθεί. Γι' αυτό η επανάληψη του στίχου στηρίζει την ποιητική σύνθεση, αποτελεί κολόνα - θα λέ­γαμε - κάθε στροφής, προσδίδοντας συνεκτικότητα.

►   Πέραν αυτού, η επανάληψη του 1^ου στίχου στο τέλος κάθε στροφής συμβάλλει και στη μουσικότητα του ποιήματος. Θυμίζει αυτή η επανάληψη ρεφρέν, που κάνει το ποίημα να ακούγεται σαν ένα γλυκό ερωτικό τραγούδι.

6.        Ο έρωτας φαίνεται να εξαγνίζει την ποιήτρια και να καταξιώνει τη ζωή και την τέχνη της. Να σχολιάσετε τους στίχους στους οποίους επαληθεύεται αυτή η διαπίστωση.

►   Εξαγνίζει την ποιήτρια

"Μόνο γι' αυτό είμαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτο" "περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο I της ύπαρξής μου στέμμα" "στην άχαρη ζωή την ανεκπλήρωτη / μένα η ζωή πληρώθη"

Σ' αυτούς τους στίχους η ποιήτρια εξαγνίζεται, η ζωή της γεμίζει, αποκτά νόημα, το κάλλος (εσωτερικό και εξωτερικό) την αγκαλιάζει.

►  Καταξιώνει τη ζωή

"Μόνο γιατί μ' αγάπησες γεννήθηκα"

"Μονάχα γιατί τόσο ωραία μ' αγάπησες / έζησα,... "

Η ποιήτρια γεννήθηκε για να αγαπηθεί από τον καλό της. Καλύτερα: γεννήθηκε από τη στιγμή που την αγάπησε. Ύπαρξη και αγάπη γίνονται ένα. Κι ακόμη: συ­νέχισε να ζει, μόνο γιατί η ποιοτική αγάπη του συντρόφου της της έδινε νόημα και σκοπό. Έτσι, μέσα από την αγάπη δικαιώνεται η ζωή.

►  Καταξιώνει την τέχνη

"Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ' αγάπησες"

Σαφής ένδειξη ότι και η τέχνη βρίσκει τη δικαίωσή της στην αγάπη. Αρκεί να μεταφράσουμε το ρήμα τραγουδώ σε "γράφω ποίηση", ή "δημιουργώ". Η Μαρία Πολυδούρη ομολογεί λοιπόν ότι γράφει ποίηση (τραγουδά ερωτικά) μόνο γιατί αγαπήθηκε. Η αγάπη καταξιώνει και την τέχνη.

7.        "...περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο / της ύπαρξης μου στέμμα": Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα αυτών των στίχων;

Το αποκαλυπτικό για την ψυχή και τα συναισθήματα βλέμμα του συντρόφου της, χάρισε στην ποιήτρια την ολοκλήρωση, την ευτυχία, την ομορφιά, την εσωτε­ρική πλήρωση. Κι ακόμη, μέσα από αυτό το βλέμμα (στην ουσία μέσα από την α­γάπη του) ένιωσε ότι δικαιώνεται η ύπαρξή της. Βίωσε ότι έχει λόγο ύπαρξης, σκο­πό στη ζωή της, αξία ως ον. Γι' αυτό με υπερηφάνεια φόρεσε το στέμμα της ύπαρξής της.

8.        Η λέξη "ωραίος" επαναλαμβάνεται συχνά στο ποίημα, ιδιαίτερα στην τε­λευταία στροφή. Ποια νομίζετε ότι είναι η σημασία της;

"Μονάχα γιατί τόσο ωραία μ' αγάπησες" [1^ος και 5^ος  στίχος, ε΄ στροφή],

"τα ονείρατά σου, ωραίε, που βασίλεψες" [3^ος  στίχος, ε' στροφή].

Στους στίχους 1 και 5 η Μ. Πολυδούρη με τη λέξη "ωραία" εξωραΐζει τα συ­ναισθήματα του συντρόφου της. Τονίζει την ποιότητα της αγάπης του για την ίδια. Προσπαθεί να εκφράσει εξιδανικευμένα τον έρωτα του αγαπημένου της.

Στο στίχο 3 της ε' στροφής, η λέξη "ωραίε" αναφέρεται στον ίδιο τον αγαπημένο της. Η ποιήτρια μυθοποιεί όχι μόνο τα συναισθήματα του καλού της αλλά και τον ίδιο.

►    Γενικότερα, θα λέγαμε ότι με την επανάληψη της λέξης αυτής η Μ. Πολυ­δούρη προβάλλει τον εξιδανικευμένο έρωτα, θεοποιεί την αγάπη. Ακόμη, θα πρέ­πει - όσο κι αν έχει εννοηθεί - να σημειωθεί ότι η λέξη "ωραία" δηλώνει όχι τόσο το εξωτερικό κάλλος, όσο την ποιότητα και την εσωτερική ομορφιά. Σε τελική ανά­λυση, όταν πλέκεται ένας ύμνος για την αγάπη, το κάλλος, η ποιότητα και η αισθη­τική έχουν δικαιωματικά θέση σ' αυτόν τον ύμνο.

*  Η λέξη "ωραία" υπάρχει και στη β' στροφή, στ. 3, και δηλώνει το αντίκτυπο στην ποιήτρια της αγάπης του συντρόφου της. Η αγάπη αυτή την κάνει να νιώθει όμορφη σαν γυναίκα, αλλά και σαν ύπαρξη (εσωτερική πλήρωση).

9.        Πιστεύετε ότι ο έρωτας, όπως παρουσιάζεται στο ποίημα, είναι εξιδανικευμένος;

Όσο ρομαντική φύση κι αν είναι κανείς, τελικά θα παραδεχθεί ότι ο έρωτας, όπως παρουσιάζεται από τη Μ. Πολυδούρη, είναι εξιδανικευμένος. Η ποιήτρια του προσδίδει δυσθεώρητες διαστάσεις. Τον τοποθετεί πρώτο στην κλίμακα των αξιών. Είναι αυτός που γεμίζει την άχαρη ζωή της, που την κάνει να νιώθει όμορφη, να τραγουδά και να δημιουργεί. Πολύ περισσότερο είναι αυτός για τον οποίο υ­πάρχει, ή μάλλον: αυτή υπάρχει από τη στιγμή που εκδηλώθηκε ο έρωτας. Γι' αυτόν ζει και, όταν αυτός βασιλεύει, χάνει κάθε λόγο ύπαρξης.

Ο έρωτας, λοιπόν, παρουσιάζεται ως απόλυτη αξία, θεοποιημένος και εξιδα­νικευμένος από την ποιήτρια. Να σημειωθεί ότι δεν διαφωνεί κανείς με τα περί ζωογόνου δύναμης της αγάπης, ούτε γενικότερα με όσα μπορεί να προσφέρει στη ζωή του ανθρώπου. Όταν όμως μιλάμε για ερωτική αγάπη και μάλιστα στην ένταση και το βαθμό που της αποδίδει η ποιήτρια, πρέπει να βλέπουμε και τις άλλες όψεις της, κάτι που η ποιήτρια δεν κάνει. Άρα, μυθοποιείται ο έρωτας από τη Μ. Πολυ­δούρη.